گزارشبيابان زايي و خسارت 42 ميليارد دلاري به محصولات كشاورزي

واضح آرشیو وب فارسی:موج: گزارشبيابان زايي و خسارت 42 ميليارد دلاري به محصولات كشاورزي
خبرگزاري موج - گروه اقتصاد اجتماعي .

بيابانزايي به مفهوم تخريب سرزمين يا كاهش توان توليد بيولوژيك اراضي درمناطق خشك، نيمه خشك و خشك نيمه مرطوب تحت تاثير دو دسته عوامل محيطي و انساني است كه در بين عوامل محيطي عوامل اقليمي با پارامترهايي همچون زمان و ميزان نامناسب بارندگي، تبخيربالا، فراواني و سرعت نسبتا زيادباد، دوره برگشت كوتاه و استمرار خشكساليها، گستردگي مناطق با اقليم خشك و فراخشك و... وعامل زمين شناسي با پارامترهايي مثل وجود سازندهاي شور، قليائي، تبخيري و حساس به فرسايش و همچنين بلاياي طبيعي همچون لغزش و رانش زمين و سيل از مهمترين عوامل محيطي بيابانزا محسوب مي گردند. در بين عوامل انساني كه از عوامل محيطي مهمترمي باشند، بهره برداري بيش ازحد از سفره هاي آب زيرزميني و بيلان منفي آب دشتها و درنتيجه افت سطح سفره و يا شور شدن آبهاي زيرزميني ، آلودگي آبهاي زيرزميني ازطريق پسابهاي صنعتي، شهري وكشاورزي ، شيوه هاي نامناسب آبياري ، آيش بلند مدت اراضي زراعي حساس به فرسايش ، شخم درجهت شيب ، بوته كني، تخريب و تبديل غيراصولي كاربري جنگلها و مراتع، عدم تعادل بين تعداد دام و ظرفيت مراتع و تخريب ناشي از برداشت غيراصولي از معادن سطحي از مهمترين عوامل بيابانزا محسوب مي شوند.
در ايران حدود 100 ميليون هكتار از اراضي درمعرض پديده بيابانزايي قرار دارد كه از اين مساحت 75 ميليون هكتار درمعرض فرسايش آبي، 20 ميليون هكتار در معرض فرسايش بادي و 5 ميليون هكتار درمعرض ساير اشكال شيميايي و فيزيكي تخريب سرزمين همچون كاهش حاصلخيزي ، شوري زايي و ... است .
در مجموع از نظر تناسب سطح مناطق خشك ايران با جهان، ايران روي كمربند خشك جهان قرار گرفته و 61 درصد از مساحت آن داراي اقليم خشك و فراخشك مي باشد كه 1/3 برابر درصد جهاني ( 6/19 درصد) مي باشد و در مجموع ايران با 2/1 درصد خشكيهاي جهان داراي 4/2 درصد پديده هاي بياباني فاقد پوشش گياهي و 08/3 درصد مناطق بياباني جهان مي باشد.
بيابانزايي بعد از دو چالش تغييراقليم و كمبود آب شيرين به عنوان سومين چالش مهم جامعه جهاني در قرن 21 محسوب مي گردد، بطوريكه براساس گزارشات سازمانهاي بين المللي يك ششم جمعيت، سه چهارم اراضي خشك و يك سوم خشكيهاي جهان به مساحت 5 ميليارد هكتار در110 كشور جهان در معرض پديده بيابانزايي است. تهديد تخريب 73 درصد كل مراتع جهان به مساحت 3/3 ميلياردهكتار، كاهش توان توليد خاك در 47 درصد مناطق خشك جهان ، غيرقابل استفاده شدن 50 تا 70 هزاركيلومتر مربع اراضي حاصلخيز درسال و بالغ بر 42 ميليارد دلار خسارت سالانه به محصولات كشاورزي همراه با اثرات بسيار وسيع و گسترده اكولوژيكي ، اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي بويژه فقر گسترده و تخريب منابع پايه بعنوان تنها بخشي از آثار و پيامدهاي جهاني پديده بيابانزايي محسوب مي گردد.
در ايران بويژه بعلت تعدد ، گستردگي و پيچيدگي عوامل محيطي و انساني بيابانزا ، اين پديده همچون ابعاد بين‌المللي واجد پيامدهاي وسيع اكولوژيكي ، اقتصادي ، اجتماعي و زيست محيطي است هجوم ماسه هاي روان و خسارت ناشي از آن به كانونهاي جمعيتي ، زيربنايي ، صنعتي و اراضي كشاورزي، كاهش حاصلخيزي و توان توليد اراضي زراعي و عرصه‌هاي منابع‌طبيعي، تشديد شوريزايي و زهدار شدن اراضي ، كاهش كمي و كيفي آبهاي زيرزميني ، افزايش حساسيت اراضي به فرسايش ، افزايش سيل‌خيزي ، تشديد آلودگيهاي زيست محيطي ، كاهش تنوع زيستي ، تشديد پديده هاي فقر ، مهاجرت ، بيكاري و… هدر رفت منابع پايه (آب ، خاك و پوشش گياهي)، ناپايداري نظام توليد و تهديد منابع معيشت و در مجموع ناپايداري اكولوژيكي ، اجتماعي ، اقتصادي و زيستي از جمله مهمترين آثار سوء اين پديده در ايران محسوب مي‌شود .
با توجه به تعريفي كه از بيابانزايي ارائه شد و عوامل موثر در ايجاد آن پديده بيابانزايي يك مقوله ملي، فرابخشي و حتي بين المللي است و مهار و كنترل آن درظرف وظايف يك وزارتخانه و يا يك سازمان نمي گنجد. مهمترين چالش، عدم مديريت هماهنگ كنترل عوامل انساني بيابانزا است كه اين مهم بويژه بايد با قانونمند شدن الزام رعايت شاخصها و معيارهاي بيابانزايي توسط همه دستگاههاي دولتي، غيردولتي و بهره برداران در تمام طرحها و برنامه ها عينيت يابد.همچنين كمبود دستاوردهاي تحقيقاتي در زمينه اقتصادي ترين، سريع ترين و موثر ترين راههاي كنترل پديده بيابانزايي در مناطق مختلف اكولوژيك بويژه با مشاركت جوامع محلي ، بهره برداران، مرتعداران، كشاورزان، دامداران و ...، تامين اعتبارات مورد نياز و نيز لزوم مديريت هماهنگ بخشهاي تحقيق، آموزش ، ترويج و اجرا از ديگر چالشهاي پيش رو براي كنترل پديده بيابانزايي است.
با نهايي شدن كنوانسيون بين المللي بيابانزدائي در 17 ژوئن 1994 در سازمان ملل متحد براساس تصويب مجلس شوراي اسلامي ، ايران جزء اولين كشورهايي بود كه به عضويت اين كنوانسيون درآمد كه بر اساس اجراي تعهدات به اين كنوانسيون و كنترل پديده بيابانزايي در كشور تاكنون اقداماتي نظير؛ تهيه برنامه اقدام ملي بيابانزدائي ايران و ارائه به كنوانسيون بين المللي بيابانزدائي سازمان مللل متحد در سال 83، تعيين و كاليبراسيون شاخصها و معيارهاي بيابانزدائي براساس ويژگي هاي خاص اكولوژيكي، اجتماعي و اقتصادي كشور، تشكيل كميته ملي بيابانزدائي كشور، تهيه و تصويب مرحله اول و دوم پروژه بزرگ مقياس بين المللي ظرفيت سازي اجراي برنامه اقدام ملي ايران، تهيه واجراي طرحهاي بيابانزدائي، جامع حفاظت، تعادل دام و مرتع، آبخيزداري ، صيانت ازجنگلهاي خارج از شمال، مستندسازي دانش بومي و فني كشور در زمينه بيابانزدائي و ... انجام شده است.
با توجه به گستردگي مناطق تحت تاثير، تعدد و پيچيدگي عوامل محيطي و انساني بيابانزا و تعدد دستگاهها، جوامع و مشاغل موثر و متاثر از اين پديده و در نتيجه ملي و فرابخشي بودن مقوله مديريت و كنترل پديده بيابانزايي مديريت هماهنگ و منسجم اين پديده با مشاركت همه دستگاهها ، جوامع ( روستايي و عشايري ) و بهره برداران در قالب برنامه اي هدفمند از اساسي ترين راهكارهاي مقابله با بيابانزايي است كه اين مهم در قالب اهتمام به اجراي برنامه اقدام ملي بيابانزدائي كشور قابل تحقق خواهد بود.
گفتني است، بر اساس بند" ه" از ماده 69 قانون برنامه چهارم توسعه كنترل حداقل 5/1 ميليون هكتار كانونهاي بحراني بيابانزا بايد توسط سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري انجام شود كه اين مهم براساس سندملي بخش كشاورزي و منابع طبيعي كشور بايد با تامين سه هزار ميليارد ريال اعتبار ملي و استاني و اجراي 250 هزارهكتارعمليات بيولوژيك ( نهالكاري، بذركاري و بذرپاشي ) ، 175 هزارهكتار عمليات مديريت رواناب ، 60 هزارهكتار عمليات مالچپاشي، 350 هزارهكتار عمليات احداث بادشكن زنده و غيرزنده طي برنامه و همراه با اجراي سالانه 765 هزارهكتار عمليات حفاظت و قرق و 50 هزارهكتار عمليات مراقبت و آبياري محقق گردد.
به اذعان مراجع بين المللي ذيربط و كشورهاي مبتلا به پديده بيابانزايي ، ايران يكي از موفق ترين كشورهاي جهان در اجراي فعاليتهاي بيابانزدائي و كنترل فرسايش بادي محسوب مي گردد كه كليه اين فعاليتها براساس طرحهاي تهيه شده اجرا مي شود و تكنولوژي اوليه اجراي پروژه مالچپاشي در انحصار ايران بوده و تجهيزات و ماشين آلات ويژه اين پروژه نيز توسط كارشناسان ايراني طراحي شده است.
به منظور احياء مناطق بياباني با نهايي شدن تهيه برنامه ملي مديريت مناطق بياباني كشور در سال 1384 در قالب اجراي اين برنامه رويكرد جديدي در تهيه و اجراي طرحهاي بيابانزدائي ايجاد گرديد. به طوريكه استفاده از انرژي خورشيدي جهت كاهش بوته كني در مناطق بياباني، احياء كويرهاي مرطوب با استفاده از گياهان هيدروهالوفيت، پيشنهاد اجراي طرح پنج ميليون هكتاري احياء مناطق بياباني با مشاركت نيروهاي مقاومت بسيج، اجراي پروژه بزرگ مقياس بين المللي ظرفيت سازي اجراي برنامه اقدام ملي بيابانزدائي كشور، تهيه و اجراي طرحهاي الگويي بهره برداري اكوتوريسم از مناطق بياباني، طرح احداث بادشكن اطراف مزارع حساس به فرسايش ، طرح تهيه نقشه نوع و شدت بيابانزايي كشور، مستندسازي دانش بومي و فني بيابانزدائي و كنترل فرسايش بادي در كشور، تهيه بانك اطلاعاتي طرحهاي اجرايي بيابانزدائي و ... از جمله طرحها و برنامه هاي جديد براي احياء مناطق بياباني است.
سه شنبه 28 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: موج]

[مشاهده در: www.mojnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 121]