اخلاق و افشاگري

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: اخلاق و افشاگري

ديدگاه‌- محمدباقر قاليباف:
منحصر كردن مبارزه با فساد در افشاگري‌هاي آتشين و اغلب بي‌مبنا، كه اخيرا حرف وحديث‌هاي بسياري را برانگيخته، نشانگر بدفهمي موضوع و سطحي‌نگري و ساده‌انگاري مسائل پيچيده است؛

معضلي كه علاوه بر مبارزه با فساد در ساير حوزه‌ها هم گريبانگير سيستم مديريتي كشور شده و مشكلات عديده‌اي را ايجاد كرده است. به علاوه، چنين مبارزه‌ها و افشاگري‌هايي، خود منشأ مفاسد عميق‌تري هستند.

ارزان شدن آبرو و حيثيت انسان‌ها و سهولت هتك حرمت و نسبت دادن انواع افتراها و تهمت‌ها به افراد، بي‌هيچ مبناي قانوني، از هر فسادي بالاتر است.

تجربه نشان داده كه اين رفتارها عايدي و ثمره‌ا‌ي ندارد و موضوع را پيچيده‌تر مي‌كند. مردم هم ابتدا ممكن است افشاگران را به‌عنوان قهرمانان مبارزه با فساد قلمداد كنند اما در ادامه وقتي نتيجه عيني حاصل نمي‌شود آنچه به دست مي‌آيد «بحران اعتماد» است.

رفتارهايي اين چنين، اعتماد مردم به مسئولان، به حوزه‌ سياست و اقتصاد، و سهمگين‌تر از همه به كليت نظام را زايل مي‌كند. حتي خود افشاگران از اين بي‌اعتمادي بي‌نصيب نمي‌مانند.

افشاگراني اين چنين مصداق عيني «يكي بر سر شاخه ‌بن مي‌بريد» هستند. دليل آن هم از اينجا ناشي مي‌شود كه در بطن چنين افشاگري‌هايي بيشتر از نيت خير مبارزه با فساد و مفسدين، اغراض زشت سياسي نهفته است.

مردم هم در ميان مدت متوجه مي‌شوند كه صاحبان چنين رفتارهايي بيشتر از آن‌كه دغدغه سلامت و پاكي داشته باشند درد قدرت دارند و بيشتر از آنكه به اصلاح امور بينديشند به بد نام كردن و بيرون راندن رقباي سياسي خود از عرصه فكر مي‌كنند و اين ، همان چيزي است كه عرصه سياسي و مديريتي كشور را دچار بحران كرده است: گسست اخلاق از سياست.

در اين عرصه، همه چيز وسيله‌اي شده است براي رسيدن به قدرت و حذف ديگران، مبارزه با فساد و افشاگري هم مي‌تواند يكي از اين وسيله‌ها باشد. بر اين اساس معتقدم مبارزه با فساد اگر با 2عنصر مهم ديگر، اخلاق و عقلانيت، همراه نباشد خود موجب فسادي افزون‌تر خواهد شد.

اگر با اخلاق همراه نباشد به رياكاري، عوام فريبي، فرصت طلبي، حرمت‌شكني و نفرت پراكني منجر مي‌شود و اگر با عقلانيت همراه نباشد ره به بيراهه مي‌برد.

با عقلانيت است كه مي‌توان از سطح امور گذر كرد و به عمق آن رسيد و ساختارها، ضوابط و روابط و مناسبات و بسترهاي مفسده‌برانگيز را ديد و به جاي هياهو با آرامش منفذها و البته بعضاً درواز‌ه‌هاي فساد را بست.

برخي ساختارهاي معيوب اقتصادي، مناسبات غلط حاكم بر سيستم اداري، قواعد و ضوابط پيچيده و فقدان نظارت مؤثر نهادهاي مسئول، رسانه‌هاي گروهي و نهادهاي مردمي عامل فساد هستند. با عقلانيت مي‌شود اين‌ها را شناخت.

هر كس كه داعيه‌ مبارزه با فساد داشته باشد بايد اين را با اصلاح ساختارهاي مفسده‌برانگيز آغاز كند و سپس برخورد قاطع، قانوني و هوشمندانه با مفسدين هم مي‌تواند مكمل اين اصلاحات باشد وگرنه بسياري از مصاديق فساد درون اين ساختارها، اغلب قانوني و بر بستر ضوابط شكل مي‌گيرند و به همين سبب برخورد قضائي و حقوقي با آنها بسيار سخت و بعضاً ناممكن است.

و به زعم بنده، مركز و مدار اين اصلاحات هم ايجاد شفافيت است؛ شفافيت در سيستم مالي اداري، سياسي، منابع، درآمدها، هزينه‌ها، بخشش‌ها و... كاركرد «شفافيت» را هم حتي فراتر از بحث مبارزه با فساد مي‌دانم.

براي مسائل و مشكلات پيچيده كشور در حوزه‌هاي مختلف اگر بتوان يك محور و مركز تعيين كرد (كه برخي معتقدند از لحاظ روش‌شناختي قائل شدن به يك نقطه مركزي براي همه‌ مسائل درست نيست.) به‌نظر بنده آن «عدم‌شفافيت» است.

در سيستم اقتصادي كه آمار و ارقام ضد‌و نقيض و غيرقابل اتكا در همه‌ حوزه‌ها، حتي امكان شناخت و تحليل ساده‌ترين مسائل اقتصادي، فرهنگي و سياسي را از كارشناسان سلب كرده است، مبارزه با فساد از جنس افشاگري‌هاي آنچناني چه معنايي مي‌تواند داشته باشد.

توجه داشته باشيم مبارزه با فساد مشغله و دغدغه‌ همه نظام‌هاي سياسي است، همه‌ كشورها در راه رسيدن به توسعه و گسترش كارآمدي خود، هزينه‌هاي زيادي صرف مبارزه با فساد مي‌كنند و برنامه‌هاي پيچيده‌اي را در اين جهت طراحي و اجرا مي‌كنند؛

چرا كه فساد اكنون به‌عنوان يكي از موانع اصلي توسعه مورد اجماع همه‌ صاحب‌نظران است (زماني اينگونه نبود قبلاً برخي حتي فساد را روغن چرخ دنده‌هاي توسعه مي‌دانستند).

براي نظام ما مبارزه با فساد بالاتر از دغدغه توسعه و شكوفايي اقتصادي- كه در جاي خود بسيار مهم و اساسي است- از زوايه ارزش‌هاي ديني و انقلابي هم اهميت ويژه‌اي دارد.

به همين سبب بايد با تمام وجود كمر همت را براي مبارزه با فساد، رانت خواري حيف و ميل بيت‌المال، ارتشاء سوء‌استفاده از موقعيت‌هاي سياسي و... بست اما با اخلاق و عقلانيت.

و نكته‌ آخر اينكه مبارزه با فساد، مانند همه اقدامات اصلاحي، به فضايي آرام، عقلانيت، تدبير، برنامه‌ريزي و هوشمندي نياز دارد.

در فضاي آشفته، پرهياهو، پر از شعار، تخريب و تهمت و بي‌اخلاقي آنچه حتماً به سامان نمي‌رسد مبارزه با فساد است و اتفاقاً چنين فضاهايي بيشتر مناسب گسترش فساد است. مفسدين هم در چنين فضاهايي متأسفانه بهتر مي‌توانند به كار پررونق خود بپردازند.

* از وبلاگ شهردار تهران

تاريخ درج: 27 خرداد 1387 ساعت 19:46 تاريخ تاييد: 27 خرداد 1387 ساعت 22:42 تاريخ به روز رساني: 27 خرداد 1387 ساعت 22:41
دوشنبه 27 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 159]