بررسي «عقل و مشورت» از ديدگاه اميرالمؤمنين (ع)

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي «عقل و مشورت» از ديدگاه اميرالمؤمنين (ع)
گروه خبرنگاران افتخاري / جمشيد غضنفري: حضرت علي (ع) مي‌فرمايند: «مَن اسْتَبدَّ بِرايِه هَلَك‌َ وَ مَن شاوَرَ الرِّجال شارَكَها في عُقُولِها»؛ كسي كه خودراي باشد، دچار هلاكت مي‌شود و كسي كه با مردمان مشورت كند، در عقل آنان شريك‌ مي‌شود.
استبداد يعني خودرايي و بي‌اعتنايي به نظر و رأي ديگران، و اين خصوصيت، در هر كسي مي‌تواند وجود داشته باشد. كسي كه در زندگي شخصي خود، هر چه را خودش بخواهد انجام مي‌دهد، فردي كه در محيط كار خود، بدون توجه به نظر و رأي ديگران، تصميم مي‌گيرد، شخصي كه در برنامه‌ريزي براي آينده خود، از تجربيات ديگران استفاده نمي‌كند و هر چه را به نظر خودش برسد، مبناي اقدامات خود قرار مي‌دهد، مديري كه بدون مشورت با كارشناس‌ها، تصميمات مهم را اتخاذ مي‌كند، همسري كه بدون مشورت با همسر و ساير اعضاي خانواده و بي توجه به نظرات و ديدگاه‌هاي آنان، آنچه را بخواهد انجام مي‌دهد، اشخاصي هستند كه كم و بيش به خصوصيت «استبداد» مبتلايند. اين حالت، از خودخواهي، خودبزرگ‌بيني و خودپسندي ناشي مي‌شود، ويژگي‌هاي بَدِ اخلاقي كه منشا گمراهي‌ها، انحراف‌ها و كج‌روي‌هاي بسياري هستند و در نهايت انسان را به هلاكت و نابودي مي‌كشانند. هر كه خودرأي باشد، به هلاكت مي‌افتد، زيرا حدود انديشه و دانش هر انساني، محدود است و اگر هركس از دانش و تجربه ديگران براي پيمودن راه و زندگي خود استفاده نكند، در تشخيص و تصميم خويش، دچار اشتباه مي‌شود و تكرار اين اشتباهات، گاهي انسان را با بن‌بست‌هايي مواجه مي‌سازد كه هيچ راه جبران و بازگشتي هم وجود ندارد.

مشاور امين و دلسوز وظيفه دارد آنچه به نظرش مي‌رسد، با صداقت و امانت، درباره موضوع مورد مشورت در اختيار مشورت گيرنده قرار دهد و اسرار مشورت گيرنده را نيز حفظ‌ كند.

به ويژه در تصميماتي كه براي انسان سرنوشت‌ساز است و در زندگي و مسير آينده او نقش مؤثر ايفا مي‌كند، اكتفا به دانش و تجربه شخصي براي تصميم‌گيري، اشتباه بزرگي است.

در امور اجتماعي نيز، اگر مديران و مسؤلان در حيطه فعاليت و كار خود، از مشورت و نظر ديگران ـ به خصوص متخصصان كارآزموده، متعهد و مورد اعتماد ـ استفاده نكنند، مرتكب اشتباهاتي مي‌شوند كه چه بسا جبران خسارت‌هاي ناشي از آن، امكان‌پذير نباشد. اين علاوه بر اين نكته است كه در حركت‌ها و اقدامات دسته جمعي، كه گروهي از افراد «با هم» بايد كاري را انجام دهند، عدم استفاده از نظرات همكاران و همراهان، موجب بي‌تفاوتي آنان در برابرِ وظايف‌ خاص خودشان مي‌شود و حركت را كُند مي‌سازد.

بنابراين «استبداد» نه تنها فرد را از تجربه و دانش ديگران محروم مي‌سازد بلكه او را از همكاري و همراهي ياران نيز بي‌نصيب مي‌كند.

مشورت در حقيقت شريك‌ِ عقل ديگران شدن است، زيرا كسي كه با ديگران مشورت مي‌كند، آنچه را ديگران در تجربيات خود بدان رسيده‌اند يا با دانش خويش يافته‌اند، يكجا و به راحتي در اختيار خودش قرار مي‌دهد و به آساني در «عقل» ديگران شريك‌ مي‌شود.

مشورت، پشتوانه قوي و محكمي براي تصميمات انسان است و كساني كه خود را از دانستن رأي و نظر ديگران، براي تصميم‌گيري، بي‌نياز نمي‌دانند، داراي بهترين نظريات خواهند شد و بهترين تصميمات را اتخاذ خواهند كرد.

نظرِ مشاور معمولاً از هوي و هوس پاك‌ است، حال آنكه نظر مستشير ـ يعني كسي كه مشورت مي‌طلبد ـ معمولاً با خواست‌ها و جهت‌گيري‌هاي خاصي همراه است. البته مشورت نبايد موجب تأخير در تصميم‌گيري شود يا اينكه انسان را در اقداماتش، دچار تزلزل و ترديد كند، بلكه همين كه انسان پس از مشورت و اطلاع از نظر و رأي ديگران، تصميمي را اتخاذ كرد، بايد با توكل بر خداوند متعال كار را انجام دهد و دچار وسواس و ترديد و دودلي نشود.

گاهي در مواردي اقدام فوري لازم است، كه در اين موارد در حدي كه ميسّر است و اقدام را به تعويق نمي‌افكند، بايد به مشورت پرداخت.

گاهي هم مورد اقدام، كاملاً روشن و بديهي است و هيچ زاويه يا نكته مبهم و مجهولي در آن وجود ندارد، قطعاً اين موارد مشمول اصل ضرورت مشورت نمي‌شود.

كسي كه مشورت مي‌كند، دچار گمراهي نمي‌شود و اگر هم دچار خطا شود، به خاطر خطايش سرزنش نمي‌شود، برخلاف‌ كسي كه با خودرايي كار مهمّي را ـ كه همه جوانب و زوايايش برايش روشن نيست ـ انجام مي‌دهد.

اشخاصي هستند كه كم و بيش به خصوصيت «استبداد» مبتلايند. اين حالت، از خودخواهي، خودبزرگ‌بيني و خودپسندي ناشي مي‌شود.

با چه كسي بايد مشورت كرد؟

پاسخ حضرت امام علي عليه‌السلام اين است كه با انسان‌هاي خردمند و عاقل، داراي تجربه و كارآزموده، كساني كه تقواي الهي دارند و خداترس هستند، اشخاصي كه اهل تدبيرند و كساني كه دلسوز و نسبت به سرنوشت مشورت گيرنده، احساس تعهد دارند.

در برابرِ آنان، كساني كه نسبت به مسئله مورد مشورت اطلاع و دانشي ندارند، به خصوصيات اخلاقي منفي مانند دروغگويي، حرص، بُخل، ترس و... مبتلا هستند، به مسايل و حدود شرعي بي اعتنا هستند و كساني كه دشمن مشورت گيرنده‌اند، نمي‌توانند مشاور خوبي باشند و به جاي روشن كردن مسير تصميم‌گيري و كمك‌ به مشورت گيرنده براي رسيدن به بهترين نظر و رأي، راه تصميم را براي وي منحرف‌ و پرخطا مي‌سازند!

البته مشاور امين و دلسوز وظيفه دارد كه آنچه به نظرش مي‌رسد، بدون ملاحظات غيراصولي و با صداقت و امانت، درباره موضوع مورد مشورت در اختيار مشورت گيرنده قرار دهد و اسرار مشورت گيرنده را نيز حفظ‌ كند.

--------------------------------------------------------------------------------

منبع: علي ذوعلم، كتاب چهل گام.
دوشنبه 27 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 217]