حجاب؛ گمشده‌ امروز

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: حجاب؛ گمشده‌ امروز
مصطفى شهيدى نسب

تبيين ضرورت مسئله‌ حجاب

... و لباس التقوى ذلك خير ...، و پوشش حياء آن بهتر ...

زن را نيمى از پيكر اجتماع دانسته‌اند و نقش او را در رشد و تعالى انسان و جامعه انسانى مهم تلقى كرده‌اند. زن افزون بر رسالت و مسئوليت تربيت نسلى مومن، معتقد و متعهد رسالت حضور در صحنه‌هاى اجتماع را نيز دارد. به ديگر سخن بيدارى و هوشمندى زن در گرو قرار گرفتن در گردونه‌هاى اجتماع و آگاه شدن از چگونگى مسائل آن است. فساد آفرينى و دگرگون ساختن موضع اجتماعى زن و تبديل نمودن او به عنصرى هوس‌آفرين بزرگترين ظلمى بوده كه به زن روا شده است.

در اوج شكوفايى علم و صنعت، در جهان امروز، الهامات درونى زن، لگد مال هوس‌هاى زودگذر و سود جويى‌هاى اقتصادى گرديد. قانون الهى حجاب ناديده گرفته شده و به نام آزادي! فرهنگ و بى‌بند و بارى ترويج گرديد. غم‌انگيز‌ترين فاجعه آن است كه به تدريج خودآرايى ارزش شد! و وسيله پيشرفت قلمداد گرديد و حجاب ارتجاع نام گرفت و علامت عقب ماندگى معرفى شد.

ريشه‌ بيشتر انحرافات دينى و اخلاقى نسل جوان را بايد در لابه‌لاى افكار و چنين عقايدى جستجو كرد. انحرافات عملى كه در مسئله حجاب به وجود آمده است مبناى جنجال تبليغاتى عده‌اى عليه اسلام شده است.

پرداختن به مسئله‌ حجاب و ضرورت الگوگيرى از فرهنگ ناب فاطمى در عصر امروز، از عمده‌ترين ضرورت‌هاى فكرى و فرهنگى در حال حاضر است. زيرا حجاب و بدحجابي، مهمترين نماد ديندارى و پايبندى به ارزش‌هاى الهى در جامعه‌ دينى ما به شمار مى‌رود. «پوشش و لباس انسانى پرچم وجود اوست. پرچمى كه او بر در خانه خودش نصب كرده است و با آن اعلام مى‌دارد كه از كدام فرهنگ تبعيت مى‌كند.»

دفاع از فرهنگ فاطمى و تبيين آثار مثبت آن به عنوان مترقى‌ترين و متعالى‌ترين طرح براى حضور اجتماعى زنان و به عنوان تنها نسخه شفابخش براى زن امروز از رسالت‌هاى مهم فرهنگ فاطمى است كه با توجه به اهميت مسئله و تمركز دشمن بر اين مهم، صاحبان فكر و انديشه و اربابان خود بايد بيش از گذشته اين فرهنگ را به انسان امروز عرضه نمايند.

فلسفه‌ حجاب

علت اساسى پيدايش حجاب، حس و غريزه زن در حفظ و حراست خود در برابر مردان است. نقطه ضعف مرد نيازى است كه خلقت در او نهاده و او را مظهر عشق و طلب و زن را مظهر معشوق كرده است.

حجاب در اسلام از اين منشا سرچشمه مى‌گيرد كه محل انواع التذاذهاى زن و مرد از يكديگر بايد تنها محيط خانواده باشد و اجتماع منحصرا بايد محل كار و فعاليت باشد.

فلسفه حجاب از ديدگاه اسلام را مى‌توان در چهار بخش خلاصه كرد: -1 آرامش رواني: غريزه جنسى كه يك ميل اشباع نشدنى است. اين ميل برخلاف ديگر اميال پس از سير شدن يا به صورت حرص يا تنوع‌پرستى و يا عشق و غزل درمى‌آيد. براى حفظ آرامش رواني، گرچه برهنگى از انحراف‌هاى مخصوص زنان است، وظيفه مشترك مرد و زن اين است كه حق خيره شدن به هم را به قصد لذت جويى ندارند. -2 استحكام پيوند خانوادگي: فلسفه پوشش و منع كاميابى جنسى از غير همسر مشروع اين است كه همسر قانونى شخص از لحاظ رواني، عامل خوشبخت كردن اوست.

-3 استوارى اجتماع: كشاندن تمتعات جنسى از محيط خانه به اجتماع نيروى كار اجتماع را تضعيف مى‌كند و البته پوشاندن بدن به جز قرص صورت و كفين مانع فعاليت‌هاى اجتماعى زن نمى‌شود و در واقع فرض اول فلج كردن كل اجتماع است. -4 ارزش و احترام زن: برترى عاطفى قلبى تنها راه حفظ برترى زن بر مرد است. بر مبناى تعاليم اسلام هر اندازه زن عفيف‌تر باشد بر احترامش در نزد مرد افزوده مى‌شود.

ايرادهاى وارد بر مسئله حجاب

1 - حجاب و آزادي: هيچ كس نبايد بدون دليل زندانى گشته و آزادى‌اش سلب گردد- در جواب بايد گفت فرق است بين پوشيده بودن بدن و در خانه زندانى شدن، حجاب وظيفه خاص زن در چگونگى معاشرت است و تحميلى از سوى مرد بر او نيست و هدف آن كرامت بخشيدن به زن است.

-2 ركود فعاليت‌ها: چون هر استعداد طبيعى مبناى يك حق طبيعى است و چون اجتماع محل شكوفايى استعدادها مى‌باشد پس حجاب زنان مانع رشد استعدادهايشان مى‌شود. در جواب مى‌گوييم كه حجاب اسلامى هيچ گاه حكم به حبس زن در خانه را نمى‌دهد تا جامعه را از وجود زن و شكوفايى استعدادهاى او محروم نمايد بلكه با تعيين حدود و الزام زن به عمل به آن، ايشان را از چشم‌چرانى و فساد اخلاق مردان در امان نگه داشته است در حالى كه ترويج بى‌بند و بارى نيروى تمام افراد جامعه را فلج مى‌كند.

-3 افزايش التهاب: فرويد و راسل معتقدند كه ايجاد حريم بين زن و مردم موجب تحريك بيشتر غريزه جنسى مى‌شود. فلذا حتى‌المقدور بايد غريزه جنسى را آزاد گذاشت تا عوارض ناشى از آن واقع نشود- در اين صورت بعد از مدتى مردم از آن خسته شده و ديگر سراغ مسائل جنسى نمى‌روند- در جواب مى‌گوييم برداشتن قيود در غريزه جنسى عشق واقعى را مى‌ميراند و بى‌بند و بارى را افزايش مى‌دهد. با توجه به اشباع ناپذير بودن غريزه جنسى فرض فوق صحيح نمى‌باشد. زيرا شهوت از لحاظ جنسى محدود است ولى از لحاظ روحى بعد از تمتع زياد به صورت يك عطش در مى‌آيد كه هوس ناميده مى‌شود. اين هوس پخش كننده نيروها، سطحى و متمايل به تنوع و تفنن است. همانطور كه محروميت‌ها باعث طغيان اين ميل مى‌شود، تسليم مطلق شدن در برابر آن نيز همين اثر را دارد. در حقيقت براى آرامش اين ميل دو چيز لازم است 1 -ارضاى آن در حد طبيعى و -2 جلوگيرى از تحريك و تهييج آن- قاعده «الانسان حريص على منع» در اين باب در صورتى صحيح است كه انسان از چيزى منع و بعد به سوى آن تحريك شود. پس با جلوگيرى از تحريك مى‌توان جلوى اين حرص را هم سد كرد.

عناصر حجاب

-1 استيذان: اسلام رسم غلط بى‌اجازه وارد شدن را به دو دليل نسخ كرد -1 امنيت ناموس -2 حفظ اسرار و دستور به استعلام بوسيله گفتن الله اكبر و سبحان الله، در سوره ‌نور آيه 27 مى‌خوانيم‌ «يا ايها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوتا غير بيوتكم حق تستاذنوا و تسلموا على اهلها ذلكم خيرلكم لعلكم تذكرون» پس مى‌بايست قبل از ورود به هر مكان مسكونى اجازه گرفت و حتى در تعاليم اسلامى آمده است اگر صاحب خانه به شما اجازه‌ ورود نداد، برگرديد و ناراحت هم نشويد.

-2 غض بصر: غض به معناى صرفنظر كردن و كم كردن و عبن و بصر به معناى چشم و ديدن هستند، پس غض بصر يعنى كم كردن نگاه و عدم خيره شدن - در اين باب در قرآن كريم آمده است: قل للمومنين يغضوا من ابصارهم ... (نور- آيه 30)

-3 سترعورت: در قرآن كريم در دو جا حفظ مزوج به معناى ستر عورت و حفظ از نگاه كردن ديگران است- يكسان بودن دو حكم غض بصر و حفظ فرج براى زن و مرد نشانگر تاكيد اسلام بر سالم بودن جامعه است.

كيفيت پوشش:

واژه‌ حجاب به دو معنى «پوشيدن» و «پرده و حجاب» مى‌باشد. واژه‌هايى كه در قرآن كريم بدين منظور به كار رفته است عبارتند از: جلباب، خمار، جيب و واژه‌هاى مرتبط با اين بحث زينت و تبرج است.

در مورد واژه‌ جلباب در قرآن مى‌خوانيم «يا ايها النبى قل لازواجك و نباتك و نساء المومنين يونين عليهن من جلابيبهن ذلك ادنى ان يعرض فلا يوذين» با جمع كردن نظرات مختلف مى‌توان به اين نتيجه دست يافت كه مراد از جلباب پوششى است كه از روسرى بزرگتر و از چادر كوچكتر است و مطابق اين آيه زنان مومنين بايد آن را جمع و جور كنند نه آنكه آن را آزاد بگذارند به طورى كه گاه و بى‌گاه كنار رود و بدن آشكار گردد.

در جايى ديگر در قرآن كريم مى‌خوانيم «وليضربن بخمر على جيوبهن» (نور30 ) جمع نظرات مفسرين تكيه بر اين دارد كه مراد از خمر همان روسرى است و در اين آيه شريفه دستور داده شده است به اينكه زنان بايستى روسرى‌هاى خويش را بر گريبان‌هاى خود بيندازند و نه آن را به صورتى بكار ببرند كه گردن و قسمت‌هاى ديگر از سر و سينه‌ آنها مشخص باشد.

در سوره احزاب آيه 32 آمده است: «يا نساء النبى لستن كاحد من النساء ان اتقيتن ... و لا تبرجن تبرج الجاهليه» در آيه فوق به زنان پيامبر توصيه مى‌شود كه ...« هرگز مانند دوره‌ جاهليت نخستين خودآرايى نكنيد...»

تبيين دقيق واژه‌ تبرج در بحث حجاب سودمند است. مراد از تبرج در آيه مزبور اين است كه زن زيبايى‌هايش يا زينت‌هايش را در مقابل نامحرم آشكار سازد.

بحث از اينكه مراد از زيبايى‌ها و زينت‌ها چيست، بحثى است كه همچنان نيز در مورد آن اختلاف است اما اگر بخواهيم جمع‌بندى از اين مباحث ارائه كنيم بايد بگوييم كه زينت در مقابل شين به معناى زشتى است و مفسرين خضاب، انگشتر و ... را كه در چهره و دو دست تا مچ به كار مى‌رود را مصداق زينت دانسته‌اند.

در نهايت اگر بخواهيم مشخصات پوشش مناسب را از نگاه امروزى بيان كنيم مى‌توانيم آن را در هفت بخش خلاصه كنيم. لباس‌هاى مورد استفاده بويژه براى زنان بايد داراى مشخصه‌هاى زير باشد: -1 نازك نباشد -2 ساده باشد و زينت‌هاى پوشيده را نمايان نسازد3 -مهيج نباشد -4 لباس شهرت نباشد (انسان را انگشت نما نكند)-5 لباس جنس مخالف نباشد- در اينجا متذكر مى‌شويم كه معصومين عليهم السلام همواره از تشبيه شدن مرد به زن و زن به مرد در پوشيدن لباس نهى نموده‌اند زيرا زن بايد هويت خويش را پاس بدارد. -6 لباس دشمنان اسلام نباشد. از امام صادق عليهم السلام روايت شده است كه «خداوند به پيامبرى از پيامبران خود وحى كرد به قوم خود بگو لباس دشمنان مرا به تن نكنيد و ... و خود را به شكل و قيافه دشمنان در نياوريد كه دشمن من ‌‌خواهيد بود.

فاطمه زهرا (س) مظهر عفاف

فاطمه (س) نمونه عالي، عمل به فريضه الهى حجاب است، وقتى آيه معروف حجاب از طرف خداوند تبارك و تعالى نازل شد، فاطمه (س) در عمل به اين فريضه پيشتاز بودند و تبديل به الگويى ربانى براى جامعه بشريت شدند، تا حدى كه مظهر عفاف و حجاب شدند و حجت را بر همه تمام كردند.

ايشان ملاك و صراط مستقيم زن مسلمان شدند و پوشيدگي، تبديل به نمود بارز مكتب ايشان شد و با ارائه الگوى عملي، برنامه حضور زن در جامعه با حفظ حريم عفاف و پوشش، را تبيين و ترسيم نمودند.

حضرت زهرا (س) نشان دادند كه يك زن مى‌تواند در عين برخوردارى از پوشش و حجاب و با حفظ سرمايه و دارايى فطرى خود كه عفاف و حياست، در جامعه هم تاثيرگذار باشد و هم تحويل آفرين.

آن روز كه فاطمه زهرا (س) و على (ع) در آغاز زندگى مشترك خود براى تقسيم كار نزد رسول گرامى اسلام (ص) شتافته و از‌ آن حضرت كسب تكليف نمودند، رسول خدا (ص) فاطمه (س) را مامور به انجام كارهاى داخل خانه كرد و على را نيز به امور خارج از منزل مامور ساخت و اين چنين موجب شادمانى فراوان بانوى دو عالم شدند.

اصول رفتارى حاكم بر حضور اجتماعى فاطمه (س)

1 -رعايت كامل پوشش: ايشان در عين رعايت كامل پوشش، از رسالت‌هاى اجتماعى خود غافل نبودند و هر وقت كه ضرورت اقتضا مى‌كرد با حجاب كامل در عرصه‌ فعاليت‌هاى اجتماعى وارد مى‌شدند. دفاع حضرت زهرا (س) از ولايت و حقوق به يغما رفته‌ امير مومنان (ع) موجب مى‌شود كه به مناظره‌ علمى بپردازد ولى در عين حال لحظه‌اى از پرده عفاف و حجاب بيرون نرفت و طبق نقل مورخان ايشان در حالى وارد مناظره علمى مى‌شد كه مقنعه و روسرى‌اش را بر سر محكم بسته بود و در ميان زنان متدين در پشت پرده قرار گرفته بودند طورى كه مردان ايشان را نمى‌ديدند.

2 - پرهيز از نامحرمان: ايشان در پاسخ به اين سوال پيامبر كه چه روش و سيره‌اى براى زندگى بانوان بهتر است، فرمودند: «براى زنان بهتر آن است كه نه مردان آنان را ببينند و نه آنان مردان را.

البته لازم به ذكر است كه در شرايط عادي، ملاقات زنان با مردان ممنوعيت شرعى و قانونى ندارد و زنان مى‌توانند با رعايت ارزش‌هاى اسلامى و اخلاقى به عرصه‌هاى اجتماعى وارد شوند. حكم بيان شده در روايت يك توصيه‌ اخلاقى است نه يك حكم قانوني

ضرورت الگو پذيرى زنان از نحوه حضور اجتماعى فاطمه زهرا (س)

نياز به الگو، ريشه در فطرت انسان دارد و بى‌توجهى به الگوهاى ربانى و متعالى خسارت‌هاى جبران ناپذيرى به فرهنگ و ساختار ارزشى جامعه وارد مى‌كند كه شايد وجود بسيارى از بحران‌هاى بى‌شمار اخلاقى و ارزشى در قرن معاصر به اين مسئله باز مى‌گردد. به جرات مى‌توان گفت كه علمى‌ترين و پيروزمندانه‌ترين وسيله براى تربيت، ارائه يك نمونه عملى و سرمشق عينى است. امروزه ضرورت وجود الگو با اهميت‌تر و حساس‌تر شده است زيرا وجود نسخه‌هاى پيچيده‌ بشرى و عدم توفيق آنها در درمان بشر، بيش از گذشته فرد را دچار خلا و متحير و سرگردان نموده است.

اين ضرورت براى جامعه زنان كه نقشى مهم فرهنگ سازى را بر عهده دارند و صلاح و فساد جامعه مربوط به اين قشر است اهميت بيشترى پيدا مى‌كند و به همين دليل است كه نظام سلطه، براى تغيير فرهنگ زنان در سطح بسيار وسيع به ارائه الگوهاى كاذب مى‌پردازد. بنابراين الگويى چون فاطمه زهرا(س) براى زنان افقهاى جديدى از سعادت را به روى جوامعه گشوده است. معرفى حضرت فاطمه زهرا (س) به جهانيان به عنوان يك الگوى برتر مى‌تواند بهترين مرجع براى رفع سرگردانى‌ها و مشكلات پيش‌رو باشد و زن امروز مى‌تواند هر پرسشى را كه در زمينه كيفيت زندگى خود دارد با مراجعه به افكار بلند ايشان و منش زندگى او بدست آورد.

منابع:

1 -قرآن كريم

2 - مسئله حجاب، مرتضى مطهري، انتشارات صدرا، قم

3 - حجاب از ديدگاه قرآن و سنت، فتحيه فتاحى زاده، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه‌ قم، 1376

-4 حجاب در اديان الهي، على محمدي، آشناني، نشر ياقوت، قم، 1378

-5 وسائل الشيعه، ج 11

-6 بحار الانوار، ج 23
يکشنبه 26 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 266]