سناريوهايي براي آينده زيمبابوه

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: سناريوهايي براي آينده زيمبابوه

آفريقا- محمدحسن ايپكچي:
بحران سياسي كه اين روزها نه تنها زيمبابوه بلكه آفريقاي جنوبي و كشورهاي همسايه را دربرگرفته است از روز برگزاري دور اول انتخابات در اين كشور يعني 29 مارس 2008 آغاز شد.

روزي كه 4 انتخاب مهم براي آينده سياست در زيمبابوه مي‌بايست رقم مي‌خورد.

در اين دوربود كه براي اولين بار بعد از استقلال كشور از استعمار، حزب زانو-پي اف حزب حاكم زيمبابوه اكثريت پارلمان را در برابر مخالفين از دست داد و رابرت موگابه نتوانست از راي لازم براي پيروزي برخوردار شود. نتايج انتخابات رياست‌جمهوري 47% راي براي تسوانگيرايي نامزد مخالفان، 43% براي موگابه، 8% براي ماكوني و2% براي توونگانا را در برداشت. در انتخابات مجلس هم مخالفان راي خوبي به دست آوردند.

به عبارت ديگر در نتيجه اين انتخابات جامعه زيمبابوه به دو شقه تقسيم شده‌است. در اين ميان غرب از مخالفان زيمبابوه و اتحاديه‌ها و مجامع آفريقايي از دولت حاكم زيمبابوه حمايت مي‌كنند. اين دو دستگي در كنار شرايط بحراني و اقتصادي و معيشتي كشور زيمبابوه با نرخ تورم بالاي 180%، بيكاري بالاي 80%، كمبود ارزخارجي، انرژي(قطع فراوان برق ونبود سوخت) و كمبود شديد مواد غذايي، اين كشور را با بحران جدي رو‌به‌رو كرده‌است.

پيگيري داستان انتخابات رياست‌جمهوري زيمبابوه همچون تماشاي حركت آهسته فيلمي ترسناك است چراكه كميسيون انتخابات زيمبابوه نتايج دور اول انتخابات را بيش از يك ماه پس از برگزاري آن اعلام نمود. دولت رابرت موگابه در روز دوم ماه مي‌اعلام كرد كه مورگان تسوانگيرايي، رهبرحزب تغييرات دمكراتيك با 9/47% و رابرت موگابه با 2/43%، راي لازم را در دور اول براي رئيس‌جمهور شدن نياوردند و لاجرم 3 هفته بعد از اعلام رسمي نتايج بايد در انتظار برگزاري دور دوم بود.

هرچند حزب مخالف موگابه اعلام كرد كه بيش از نيمي از آرا را به‌خود اختصاص داده ولي طولي نكشيد كه آمادگي خودش رابراي شركت در دور دوم انتخابات اعلام نمود. آنچه در ايام برگزاري اين دوره از انتخابات رياست‌جمهوري زيمبابوه قابل توجه است سيگنال‌هاي مختلفي است كه از طرف حزب مخالف مرتب خارج مي‌شود.

بي‌ترديد، ديپلماسي امري پيچيده است. ژان پينگ فرستاده گابني اتحاديه آفريقا به حراره با موگابه وكميسيون انتخابات ملاقات داشت.

همچنين موضوع زيمبابوه در دستور كار اجلاس وزراي امورخارجه اتحاديه آفريقا طي ماه گذشته در تانزانيا بود. در همان ايام هياتي از سوي سادك به رياست وزير امور خارجه آنگولا وارد حراره شد وتابو امبكي، رئيس‌جمهوري آفريقاي جنوبي كه تنها ميانجيگر منتصب از طرح سادك در بحران زيمبابوه است نيز قبل از ورود خود تيمي را به زيمبابوه اعزام كرد. دبيركل سازمان ملل اعلام كرد كه در پي افزايش بحران انتخاباتي پس از برگزاري دور اول انتخابات با رهبران آفريقايي وارد بررسي اين مسئله شده كه چگونه سازمان ملل خواهد توانست شاهد برگزاري دور دوم انتخابات در فضايي آرام و آزاد باشد كه در واقع به معني اعزام ناظران انتخاباتي نيز مي‌تواند باشد. اما به يقين موگابه ورود ناظران غربي را به راحتي قبول نمي‌كند. اين درحالي است كه برخي اعضاي سادك خاصه بوتسوانا، تانزانيا و زامبيا همبستگي خود را با موگابه نشان داده‌اند.

حال براي دور دوم انتخابات چه بسا تسوانگيرايي كه تاكنون و بعد از دور اول انتخابات در آفريقاي جنوبي بود از حمايت موتامبارا Mutambara رهبر ديگر شاخه حزب مخالف موگابه برخوردار شود.در دور اول حزب موتامبارا حامي سيما ماكوني وزير سابق دارايي بود كه از حزب زانو – پي اف جدا شده بود.

اما روشن نيست ماكوني كه در دور اول 3/8%آرا را بدست آورده بود پشت سر نسونگيرايي قرارگيرد چرا كه ماكوني جهت بازسازي اقتصادي زيمبابوه بيشتر اعتقاد به دولت وحدت ملي قبل از انتخابات رياست‌جمهوري در كشور دارد. او پيش از اين اعلام داشته بود كه همگي بايد جهت حل بحران در جامعه همكاري كنيم.

دولت موگابه بعد از 45 روز از گذشت دور اول انتخابات اعلام كرد كه دور دوم در فاصله زماني 90 روز برگزار خواهدشد. ولي بلافاصله كميسيون انتخابات روز 27 ژوئن (7 تير) را براي برگزاري دور دوم رسماً اعلام كرد. اما مخالفان مي‌گويند در جريان درگيريهاي حزبي بيش از 20 نفر از هوادارانشان كشته و صدها نفر نيز مجروح شده‌اند و تمام اين جزئيات درحالي اتفاق افتاد كه حزب حاكم در چالش با اعلام نتايج تركيب مجلس آينده‌اي است كه به نفع حزب مخالف كارش به پايان رسيده است.

اما در كنار اين اوضاع بانك مركزي نيز در برابر تورم بالاي 165% بيكار نبود و اقدام به چاپ اسكناس‌هاي جديدي كرد كه بتواند تا حدي جوابگوي امكان معاملات روزمره در جامعه باشد. اينك دلار زيمبابوه در برابر دلار آمريكا ارزش بسيار نازلي يافته و هردلار آمريكا در زيمبابوه 500 ميليون دلار زيمبابوه ارزش دارد. دولت نيز به ناچار در روزهاي گذشته خريد وفروش ارز خارجي را آزاد اعلام نمود. ارزش دلار زيمبابوه در سال 1980(استقلال كشور) از دلار آمريكا بيشتر بود.

طي هفته‌هاي بعد از برگزاري دور اول انتخابات، فشارهاي بين‌المللي بر موگابه افزايش يافت و براي اولين بار بحران زيمبابوه در شوراي امنيت سازمان ملل طرح شد. رهبران منطقه‌اي در جنوب آفريقا در برابر مشكلات سياسي زيمبابوه دل خوشي نداشتند. تاخير در اعلام نتايج و درگيري‌هاي خياباني خشم رهبران آفريقايي را افزود. خبر پيروزي مخالفين در مجلس كه براي اولين بار در تاريخ انتخابات كشور پس از استقلال رخ داد ضربه‌اي بزرگ به حزب حاكم تلقي گرديد و نغمه تشكيل دولت وحدت ملي به گوش رسيد.

در اين شرايط، موگابه 84 ساله نشاني از آمادگي كناره گيري از قدرت را وانمود نساخت و چنانچه تسوانگيرايي مخالفت خود را در شركت در دور دوم اعلام مي‌كرد، قطعا شكست خورده بود. از طرف ديگر، نتايج انتخابات مجلس براي حزب حاكم شوك زيادي را وارد كرد و شمارش مجدد آراي 23 حوزه انتخاباتي از 210 حوزه كل هم نتيجه را تغيير نداد.
دوجناح حزب مخالف كه توامان 109 كرسي رادربرابر 97 كرسي حزب زانو – پي اف بدست آوردند همبستگي خود را در تركيب آتي مجلس اعلام كردند.

از طرفي ديگر، مخالفان قادر نخواهند بود قدرت حاكمه درجامعه باشند چرا كه فاقد دوسوم اكثريت جهت تغيير قانون اساسي هستند. اما قدرت بالاي موگابه او را قادر مي‌سازد تا توسط فرمان رهبري، حاكميت خود را تداوم بخشد. او قادر است يك سوم سناتورهاي مجلس را خود برگزيند و به همين دليل حزب زانو- پي اف از لحاظ تعداد با توجه به تركيب دو مجلس سنا و شورا غالب خواهد بود و در نتيجه خواهد توانست درصورت تصميم موگابه به باز نشستگي پيش از خاتمه دوره رياست‌جمهوري جانشيني برايش تعيين كند.

اتفاقات پيش آمده در فاصله زماني دور اول و دوم انتخابات قابل تامل است. آنجا كه كنگره ملي آفريقا به‌عنوان حزب حاكم آفريقاي جنوبي و جاكوب زامو رهبر آن تاخير در اعلام نتايج را مورد انتقاد قرار دادند. اتحاديه‌هاي صنفي آفريقاي جنوبي نسبت به پهلو گيري كشتي چيني حامل تجهيزات نظامي به زيمبابوه اعتراض شديد كردند و در اين ميان موگابه در جريان افتتاح نمايشگاه تجاري در بولاوايو دومين شهر زيمبابوه از اتحاديه آفريقا وسادك جهت حمايت و همبستگي با دولت او تشكر كرد.

در همين زمان كشورهاي اروپايي و آمريكا خواهان دخالت نظامي بين‌المللي عليه زيمبابوه شدند و آمريكا خواهان تحريم بيشتر اين كشور شد. برخي هم عقيده دارند كه پيروزي مخالفان در مجلس باعث درخواست حزب حاكم در برگزاري دور دوم انتخابات شد.
در عين حال تسوانگيرايي وBitiمديركل حزب مخالف MDC ضمن سفر به كشورهاي آفريقايي خواهان كمك شدند. در اين ميان برخي ديگر از چهره‌هاي سياسي آفريقا نيز همچون رئيس‌جمهور كنيا و كوفي عنان خواهان فشار آفريقاي جنوبي بر زيمبابوه شدند تا مشكلات اين كشور را حل شده ببينند. سادك نيز اميد خود را جهت موفقيت ميانجيگري امبكي اعلام نمود و نخست وزير انگليس هم خواهان تشديد تحريم‌ها عليه زيمبابوه شد.

به هرحال يكي از فرضيات بارز آينده نزديك درصفحه سياست زيمبابوه طرح تشكيل دولت وحدت ملي است. ناظران سياسي مي‌گويند بيش از اينكه اوضاع بخواهد با پيروزي رهبر حزب مخالف به انجام رسد، اغلب رهبران منطقه درصدد بررسي تعيين دولت وحدت ملي هستند كه در اين صورت موگابه رياست اين دولت را دردست خواهد داشت.

تابو امبكي، رئيس‌جمهور آفريقاي جنوبي كه به‌عنوان ميانجي سادك دو هفته گذشته به زيمبابوه سفر كرد اعلام داشت كه بحران زيمبابوه بايد بدست خود زيمبابوه حل شود نه كشوري ديگر. در اين ميان موگابه دوستان صميمي خود را چون روساي جمهور زامبيا وتانزانيا فراموش نخواهد كرد كه حمايت از موگابه را در دستور كار دارند. به عبارتي ديگر هرچند موگابه مورد انتقاد بسياري از كشورها به‌ويژه آمريكا و غرب قراردارد اما به اعتقاد بسياري از رهبران قاره آفريقا او هنوز چهره‌اي قهرمان براي مردم اين قاره و كشور زيمبابوه محسوب مي‌گردد.

با توجه به اهميت 2 سازمان مهم آفريقايي سادك و اتحاديه آفريقا اگر به مقوله سنتي ديپلماسي سكوت ( نشانه انسجام آفريقايي) نظري بيافكنيم مي‌بينيم كه همه كشورهاي جنوب آفريقا خواهان آنگونه تغييري در زيمبابوه هستند كه فقط دست به تركيب رئيس‌جمهور فعلي نزند. شعار مخفي جنوب آفريقا براي زيمبابوه ايجاد تغيير بدون تغيير رژيم است. سادك اين فرض سياسي را براي زيمبابوه در نظر دارد كه بايد از كليت نظام حاكم به نشانه حفظ وحدت و انسجام منطقه‌اي حمايت كند. اما از حزب زانو- پي اف انتظار مي‌رود كه دست به رفرم سياسي بزند يعني رهبري جديد را براي حزب آن هم قبل از برگزاري انتخابات برگزيند. شايد اگر اين اتفاق مي‌افتاد وضعيت زيمبابوه دچار تغيير شده بود. اما شرايط آنطوريكه سادك پيش‌بيني مي‌كرد جلو نرفت.

رهبران سادك خواهان بهبود شرايط سياسي واقعي هستند. دولت‌هاي بوتسوانا وزامبيا آشكارا ناخشنودي خود را از كميسيون انتخاباتي زيمبابوه به لحاظ مديريت بسيار ضعيف برگزاري انتخابات خاصه تاخير بيش از يك ماهه در اعلام نتايج انتخابات رياست‌جمهوري اعلام داشتند.

در همين حال، در پي پيروزي حزب مخالف MDCدركسب اكثريت كرسي‌هاي مجلس موجي از خشونت سياسي موجب تنش‌هاي درون حزبي به‌خصوص در مناطق روستايي و نيز معدود زمينهاي كشاورزي باقيمانده سفيدپوستان شد.

ناظران سياسي 3 فرض احتمالي را براي آينده سياسي زيمبابوه پيش‌بيني كرده اند:

1- اقدام و مداخله نظامي: درصورتي كه موج روبه افزايش تنشها ودرگيريهاي سياسي به‌زودي خاتمه نپذيرد، به احتمال زياد جامعه بين‌الملل تصميم جديدي را براي مداخله نظامي برون مرزي بگيرند كه البته اين روش به بهانه اقدامات بشردوستانه خواهد بود. در چنين حالتي سازمانهايي چون سادك، اتحاديه آفريقا و سازمان ملل موضوع اقدام نظامي را تقبيح كرده ولي نمي‌توانند آن را متوقف سازند.

2- دور دوم انتخابات:

الف- دور دوم انتخابات را دولت روز 27 ژوئن اعلام كرده است. چنانچه تنشهاي حزبي فعلي غالب بر جو سياسي جامعه باشد، به احتمال زياد حزب MDC در دور دوم انتخابات شركت نخواهد كرد. در اين راستا حزب فوق خواهان برگزاري انتخاباتي آزاد و آرام و بدور از هرگونه تنش خواهد بود. بنابراين حزب MDC درصدد خواهد بود تا نه تنها شرايط داخلي را براي انتخابات آزاد و آرام آماده ببيند بلكه ورود ناظران انتخاباتي را از سازمان ملل و ديگر كشورها براي دور دوم داشته باشد. واينكه اين ضمانت را دردست داشته باشد كه نامزد شكست خورده ديگر تقاضاي دور بعدي انتخابات را ننمايد.

ب- از يك سو، اگر موگابه پيروز شود، با بحران بي‌سابقه مشروعيت پيروزي خود چه از طرف مردم زيمبابوه ونيز جامعه بين‌الملل مواجه مي‌شود كه البته شرايط سياسي و اقتصادي خاص خود را به همراه خواهد داشت. دراين صورت موگابه با استفاده از قواي امنيتي درصدد حفظ قدرت خواهد بود.و نهايت اينكه شرايط از وضع كنوني جامعه بدتر مي‌شود.

ج- از طرف ديگر، اگر تسوانگيرايي پيروز شود، حداقل همانند حال حاضر از مخالفتهاي حكومتي برخوردار مي‌گردد هرچند حمايت بيشتر طرفداران راهم داشته باشد. البته موضوعي كه در اين مورد مهم است اينكه جامعه بين‌الملل ونيز بخشي از نسل جديد رهبران آفريقايي ديدگاهي اصلاح طلبانه براي خوددارند و در مناسبات ملي گرايي خود بيشتر اصلاح طلبند تا انقلابي و البته اين پديده‌اي است كه غرب و آمريكا هم از گسترش آن نه تنها در زيمبابوه بلكه در تمام قاره آفريقا بدان راضي و خشنودند.

3- دولت وحدت ملي (عدم‌برگزاري دوردوم انتخابات ):

الف- اگر تسوانگيرايي به زيمبابوه مراجعت نكند نيازي به برگزاري دور دوم نخواهد بود و رئيس‌جمهور فعلي با اعلام پيروزي در انتخابات دولت خود را تشكيل مي‌دهد. در اينصورت نيز او با چالشي از داخل و خارج درخصوص مشروعيت قدرت روبه‌رو مي‌شود.

ب- اگر احزاب، دولت وحدت ملي را قبول نمايند باز نيازي به دور دوم نيست و البته اين دولت نيز مشكلات خاص را با خود به همراه خواهد داشت. هر چند شايد تشكيل دولت وحدت ملي راه حلي واقعي در شرايط حاضر باشد اما تنها درصورتي موفق خواهد بود كه نامزدهاي خاصي براي آن مطرح باشند. در اين مرحله حزب مخالف دوباره نداي رياست دولت وحدت ملي را سر خواهد داد چرا كه ادعا دارد در دور اول راي بالاتري را آورده است. آمريكا و انگليس از اين فرض حمايت مي‌كنند.

ج- اساساً، مقوله دولت وحدت ملي آن هم در آفريقا از قدرت بالايي برخوردار است. پديده‌اي كه در كشور كنيا پاسخ گوي بحران سياسي اخير بود. كنيا يكي از متحدان آمريكا و انگليس در جنگ با تروريسم بين‌المللي به شمار مي‌رود.

بحران زيمبابوه با گذشت يك دهه ديگر كهنه شده اما آمريكا و غرب هنوز علاقه دارند كه نظام حاكم بر اين كشور را تغيير داده و به سوي نظام مورد نظر خود سوق دهند.
اوضاع در جامعه زيمبابوه بسيار پيچيده شده و پيدا كردن راه حل ديپلماتيك جدي كه قابل پذيرش هر دو حزب ياشد بسيار حياتي است. از سوي ديگر زيمبابوه كنوني صحنه بازي قدرتمداران خواهد بود و در عين حال نمي‌توان ثبات وضعيت خاص سياسي را برايش پيش‌بيني نمود.

تاريخ درج: 25 خرداد 1387 ساعت 09:53 تاريخ تاييد: 25 خرداد 1387 ساعت 12:57 تاريخ به روز رساني: 25 خرداد 1387 ساعت 12:53
شنبه 25 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 270]