به مناسبت روز جهاني اهداكنندگان خون‌ اهداي ‌زندگي‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به مناسبت روز جهاني اهداكنندگان خون‌ اهداي ‌زندگي‌
جام جم آنلاين: در اواسط قرن هفدهم ميلادي كه «جين باپتيست دنيس» براي نخستين بار توانست با اهداي خون خود به يك بيمار، گام بلندي براي رفع نياز حياتي يك همنوع بردارد تاكنون اهداي خون جايگاه ويژه‌اي پيدا كرده است. خون ماده گرانبها و ارزشمندي است كه با وجود پيشرفت‌هاي متعدد در علوم پزشكي هنوز جايگزيني براي آن يافت نشده است و با افزايش روز افزون بيماري‌هاي نوظهور همه ساله نياز به آن بيشتر حس مي‌شود.

هرچند دانشمندان و متخصصان حوزه خون و علوم پزشكي همچنان درصدد دستيابي به ماده‌اي به عنوان جايگزين خون انسان هستند، اما فعلا براي تامين خون افراد نيازمند، اهداي خون افراد سالم را بهترين راه مي‌دانند و همواره سعي دارند با توجه به اين كه اهداي خون براي خود افراد نيز فوايد زيادي به همراه دارد هر روز بر اهداكنندگان مستمر خون بيفزايند.

هزينه‌هاي انساني (تجويز) ‌خون ناسالم غيرقابل محاسبه است. ابتلا و مرگ و مير ناشي از انتقال «خون آلوده» ‌نه فقط براي گيرندگان خون،‌ بلكه براي خانواده، جامعه و كشور آنها عواقب بسيار گسترده‌اي در بردارد؛ زيرا بيماري را بدون علامت منتقل ‌به گسترش آلودگي در جمعيتي بزرگتر كمك مي‌كند.

همه دولت‌ها مي‌كوشند تا از سلامت و كفايت خون براي تامين نياز جمعيت بيماران و قابليت دسترسي تمام افرادي كه به آن نياز دارند، اطمينان حاصل كنند. اگر چه اين مساله بدون هزينه به دست نمي‌آيد، اما بايد به اين نكته توجه داشت كه فرآورده خوني ناسالم يا ناكافي، در نهايت هم از جنبه انساني و هم جنبه اقتصادي،‌ گران‌تر است.

14 ژوئن (25 خرداد) سالروز تولد كارل لاندشتاينر دانشمند فقيد اتريشي و كاشف گروه‌هاي خونيC ، B، A «روز جهاني اهداكنندگان خون» نام گرفته است. اين تصميم از سوي سازمان بهداشت جهاني، انجمن بين‌المللي انتقال خون، فدراسيون بين‌المللي صليب سرخ و فدراسيون بين‌المللي سازمان‌هاي امور اهداكنندگان خون گرفته شده است. از سال 2004 همه ساله در روز 14 ژوئن و در سراسر جهان جشن گرفته مي‌شود.

روز جهاني اهداي خون، مراسم سالانه جهاني گراميداشت ميليون‌ها تن در سراسر جهان است كه داوطلبانه و بدون هيچ اساس مالي، براي نجات جان افرادي كه نيازمند هستند، خونشان را اهدا مي‌كنند.

اين روز با هدف افزايش آگاهي‌ها درباره نياز به خون سالم و مطمئن، تشكر و قدرداني از اهداكنندگان خون كه امكان انتقال خون را فراهم مي‌كنند و تشويق براي اهداي منظم خون از سوي اهداكنندگان مناسب و واجد شرايط است. پاسداشت روز جهاني اهداكنندگان خون، تقريبا در تمامي كشورها انجام مي‌شود.

در برخي كشورها، از جمله ايران، مسوولان بلندپايه در حركتي نمادين اهداي خون مي‌كنند تا اين موضوع باعث ترغيب مردم به فرهنگ اهداي خون ‌شود.

افزايش سطح آگاهي عمومي مردم درخصوص نياز به خون و اهميت اهداكنندگان داوطلب منظم، اشاعه شيوه‌هاي سالم زندگي براي سلامت اهدا كنندگان و بيماران دريافت‌كننده خون و حذف استفاده از خون اهداكنندگان دريافت‌كننده پول، از اهداف اصلي روز اهداكننده خون در سراسر جهان است.

اهداي خون در ايران

تبديل «اهداي پولي خون» به «اهداي جايگزين» و تبديل اهداي جايگزين به «اهداي داوطلبانه» حاصل تلاش تدريجي و پيگير از سال 1353 تا به امروز است. چند دهه پيش مردم از اهداي خون ترس داشتند اما امروز تقريبا همه اهداكنندگان خون با انگيزه دگرخواهانه اقدام به خون دادن مي‌كنند.

روحيه ايثار ايرانيان موجب شد تا اهداي خون در ايران بسيار زود پذيرفته شود و رواج پيدا كند. سياست‌هاي كلي پيش و پس از انقلاب در اين خصوص رويكرد نسبتا يكساني به اين موضوع داشته‌اند. سياست اصلي تشويق افراد براي اهداي داوطلبانه خون بوده است. اما موانع ساختاري موجود در جامعه هميشه دستيابي به اهداف مورد نظر را با مشكل مواجه كرده‌اند.

اين مساله نشان مي‌دهد مي‌توان براساس آموزش‌هاي علمي، اهداكنندگان را زياد كرد. در اين خصوص لازم است رسانه‌هاي گروهي آموزش را جايگزين تبليغ كنند و به جاي تهييج احساسات و تحريك عواطف، دانش و اطلاعات را در اختيار جامعه قرار دهند.

اما از سوي ديگر سازمان انتقال خون نيز نمي‌تواند پذيراي تمامي داوطلبان باشد. اگر وظيفه انتقال خون را تضمين سلامت اهداكننده خون و تامين سلامت گيرنده خون بدانيم، رد و قبول اهداكنندگان خون هم قابل پذيرش است. مسلما اهدا و دريافت خون نبايد به سلامت اهداكننده و دريافت‌كننده خون آسيب بزند.

به همين دليل برخي محدوديت‌ها براي اهداكنندگان در نظر گرفته مي‌شود. از سوي ديگر برخي از علل معافيت از اهداي خون، علل رفتاري هستند و به بيماري‌هاي زمينه‌اي و مشكلات جسمي افراد مربوط نمي‌شوند و با آموزش‌هاي عمومي و ايجاد ساز و كارهاي لازم قابل كنترل و كاهش هستند.

100 درصد داوطلبانه

دستيابي به اهداي خون داوطلبانه در سال گذشته، موفقيتي بزرگ براي سازمان انتقال خون بود و موجب شد تا سازمان بهداشت جهاني، طي نامه رسمي به مدير عامل سازمان انتقال خون ايران دستيابي اين سازمان به اهداي 100 درصد داوطلبانه و بدون چشمداشت مالي در سال گذشته را تبريك بگويد.

ميزان اهداي خون به هزار نفر جمعيت در ايران حدود 23 نفر و اين آمار در استان تهران 27 نفر است كه هنوز با كشورهاي پيشرفته كه آمار اهداء حدود 50 40 نفر به ازاي هر هزار نفر جمعيت است فاصله زيادي دارد.

ميزان توليد خون در كشور در سال 79 معادل يك ميليون و 340 هزار واحد بود، در سال 84 سازمان انتقال خون توانست به توليد يك ميليون و 603 هزار واحد خون در كشور دست يابد. در سال 1385 سه ميليون و 500 هزار واحد خون اهدا شد. سال گذشته، اين ميزان به 4 ميليون واحد افزايش يافت.

بر اساس آمار موجود سالانه حدود 5/3 ميليون ايراني نيازمند خون‌هاي اهدايي هستند. بايد توجه داشت از كل خون‌هاي اهدايي بالغ بر 12 درصد ضايعات خوني وجود دارد. از اين ميزان ضايعات در حدود 14 درصد مربوط به خون‌هاي آلوده و ويروسي است و 60 درصد ضايعات نيز به دليل نظارت كمتر در بيمارستان‌ها و بانك خون است ضمن اين كه ناهماهنگي در پخش و توزيع خون نيز يكي از دلايل ضايعات خوني است.

بر اساس آمار ارائه شده از سوي سازمان انتقال خون هزينه‌اي حدود 43 ميليارد تومان اعتبار براي تهيه واحد‌هاي خوني صرف شده است؛ يعني هزينه مصرفي براي هر واحد خوني كه در حدود 30 هزار تومان است.

دنيا و آخرت‌

شايد بسياري از ما تصور كنيم اهداي خون تنها به نفع نيازمندان اين مايع حياتي است و اجر اخروي دارد؛ اما حقيقت اين است كه اهداي خون پيش از آن كه حركتي انسان‌دوستانه و با هدف بازگردان زندگي به نيازمندان باشد، گام مهمي براي حفظ سلامت فرد اهداكننده است؛ يعني اجر دنيوي و اخروي را توامان با هم دارد.

از لحاظ پزشكي، اهداي خون براي همه كساني كه خون سالم با فشار خون مناسب داشته باشند، لازم و عاملي موثر در تصفيه خون و تحريك مجدد بدن است. با هر بار اهداي خون، غلظت خون كاهش مي‌يابد. تعادل غلظت خون يكي ديگر از شاخص‌هاي كنترل بيماري‌هاي قلبي عروقي است.

اهداي خون را در درمان بسياري بيماري‌ها، اختلال يا نگراني‌هاي مربوط به جسم و روح كارآمد دانسته‌اند. از جمله بايد گفت كه خطر سكته قلبي كه بيشتر به دليل افزايش چربي‌هاي مضر خون (كلسترول) رخ مي‌دهد، با اهداي خون يا گرفتن مقاديري خون از بدن، كاهش زيادي مي‌يابد.

زنان يائسه‌اي كه به طور مرتب خون اهدا مي‌كنند، نسبت به همسالان خود كه خون اهدا نمي‌كنند، از سلامت بيشتري برخوردار هستند. به علاوه در اين افراد عوارض ناشي از يائسگي نيز كمتر مشاهده شد.

اهداي خون همچنين در ايجاد روحيه‌اي شاد و تازه نقش بسزايي دارد و اصولا با تازه‌تر شدن خون بدن كه در نهايت حدود 3 الي 4 ساعت پس از گرفته شدن خون صورت مي‌گيرد جريان جديد و شفافي در تحريك اعضاي بدن پديد مي‌آيد كه خود به خود افسردگي‌هاي روحي، خمودگي و تنبلي جسمي عضوي بدن را برطرف مي‌كند.

اهداي مستمر

اهداي مقطعي خون در كشور ما خون رساني به نيازمندان را با بحران‌هاي مقطعي مواجه مي‌كند. براي مثال در كشور ما در بعضي شرايط زماني مانند محرم آمار خون بسيار بالا و در بعضي شرايط مثل ماه رمضان اين آمار بسيار پايين است يا در تعطيلات نوروزي از تعداد اهداكنندگان خون كاسته مي‌شود؛ در حالي كه ميزان نياز مراكز درماني به خون و فرآورده‌هاي آن به دليل افزايش تصادفات رانندگي بالا مي‌رود.

در روزهاي تاسوعا و عاشورا تعداد اهداكنندگان به حدي زياد است كه ظرفيت انتقال خون كشور پاسخگوي آنها نيست در حالي كه مقدار زيادي از خون‌هاي دريافت شده به دليل انقضاي تاريخ مصرف به رغم هزينه‌هاي زياد به عنوان زباله بيمارستاني تحويل محيط زيست خواهد شد. بنابراين با توجه به اين كه نيازمندان به ميزان منظم و هميشگي به خون احتياج دارند، در اين روند بايد تعديل‌هايي صورت گيرد و برقراري تعادل تنها به وسيله خون اهداكنندگان مقدور خواهد بود.

مطمئن و كم خطر

ابتلا به بيماري بر اثر انتقال خون و تزريق خون‌آلوده همواره يكي از دغدغه‌هاي مصرف‌كنندگان فرآورده‌هاي خوني است؛ اما رئيس سازمان انتقال خون معتقد است خطر انتقال خون از رانندگي و نبستن كمربند ايمني در ايران بسيار كمتر است.

دكتر ابوالقاسمي با تاكيد بر انجام آزمايش‌هاي دقيق روي خون‌هاي اهدايي مي‌گويد: از مجموع 854 هزار و 633 نفر اهداكننده خون، كمتر از 2 هزارم درصد تست HIV مثبت داشتند و كمتر از 6 صدم درصد تست هپاتيت مثبت و كمتر از 45 هزارم درصد تست آنتي‌ژن هپاتيت B مثبت داشتند كه همگي آنها در فرم محرمانه انتقال خون اعلام كرده بودند از خونشان استفاده نشود.

حسن ابوالقاسمي مي‌افزايد:‌ در زمان حاضر حدود 20 درصد خون‌هاي اهدايي به علت مشكوك بودن يا تست‌هاي مثبت آنها از چرخه مصرف خارج مي‌شود و به همين علت ضريب بالاي ايمني را در انتقال خون داريم و اميدواريم با ادامه اين روند بزودي بتوانيم اعلام كنيم كه 100 درصد خون‌هاي مصرفي كشور ايمن و سالم هستند.

ايران به اين مرحله رسيده است كه از هر 100 نفر داوطلب اهداي خون 12 درصد آنان براي بار اول و 88 درصد آنان باسابقه اهداي خون هستند. يعني 60 درصد اهداكنندگان خون كشور، اهداكننده مستمرند؛ اين حاكي از وجود فرهنگ اهداي خون در مردم نوعدوست ايراني است. اهداكننده مستمر به شخصي گفته مي‌شود كه در طول يك سال، حداقل 2 بار خون اهدا كرده و آزمايش‌هاي وي از نظر سازمان انتقال خون سالم گزارش شده باشد.

ميزان اهداي خون در ايران نسبت به ساير كشورهاي منطقه مناسب است. براساس آمار هم‌اكنون 9 تا 11 درصد اهداكنندگان خون در كشور زنان هستند. افزايش اهداكنندگان زن به 20 درصد، يكي از برنامه‌هاي سازمان انتقال خون كشور است.

اهداي خون اهداي زندگي است. خون‌هاي اهدايي مي‌تواند جان بسياري از بيماران را نجات دهد. اين مساله در دنيا از اهميت بسياري برخوردار است. امروزه افراد بي‌شماري در دنيا در كشور ما به مساله پسنديده اهداي خون مي‌پردازند كه اين كار آنها علاوه بر نجات همنوعشان مي‌تواند براي جسم آنها نيز سودمند باشد.

سالانه بيش از 75 ميليون واحد خون از اهداكنندگان سراسر جهان جمع‌آوري مي‌شود، ولي هنوز سالانه يك ميليون و 500 هزار نفر در كشورهاي در حال توسعه به علت كمبود خون و محصولات خوني جان خود را از دست مي‌دهند و هنوز در منطقه آسيا كشورهايي وجود دارد كه در برابر تامين خون و فرآورده‌هاي خوني مورد نياز وجه دريافت مي‌كنند.

خوشبختانه روحيه ايثار در ميان ايرانيان موجب شده تا در كشورمان بارها شاهد باشيم در صورت بروز يك اتفاق نظير سيل يا زلزله، مردم در اهداي خون بر يكديگر پيشي گيرند و بدون هيچ منت و ادعايي در هر ساعت از روز يا شب در صف‌هاي طولاني ساعت‌ها به انتظار بنشينند تا بتوانند با دادن بخشي از خون خود، هموطن خود را از مرگ نجات دهند.

اهداي خون در يك نگاه‌

اكثر افراد سالمي كه مبتلا به بيماري عفوني (كه از طريق خون منتقل مي‌شود) ‌نباشند و از نظر جسمي و روحي شرايط مناسبي داشته باشند، مي‌توانند خون اهدا كنند. سن مناسب براي مردمي كه اهداي خون مي‌كنند، ‌ميان كشورهاي مختلف متفاوت است؛ اما به طور متداول بين 17 تا 65 سالگي است. وزن بالاتر از 50 كيلوگرم و نداشتن كم‌خوني نيز جزو شرايط اهداي خون است. هر فرد سالم در سال مي‌تواند 4 بار خون اهدا كند به شرطي كه از اهداي خون قبلي حداقل 8 هفته گذشته باشد.

قبل از اهداي خون، چند سوال درباره تاريخچه پزشكي شما، سلامت و روش زندگي شما در گذشته و حال پرسيده مي‌شود. ممكن است از شما در ارتباط با سفرهاي اخيرتان سوالاتي شود.‌ به عنوان مثال، اگر شما در ناحيه‌اي زندگي مي‌كنيد كه مالاريا وجود ندارد، از شما سوال مي‌شود آيا بتازگي سفري به يك كشور منطقه گرمسيري داشته‌ايد يا نه.

اين پرسش‌ها فقط به منظور حفظ سلامت شما و سلامت شخصي است كه خون شما را دريافت مي‌كند. مطمئن باشيد اطلاعات شخصي به صورت محرمانه حفظ مي‌شود و از آن به منظور ديگري استفاده نخواهد شد.

سپس معاينه پزشكي مختصري هم از شما به عمل خواهد آمد تا نبض، ‌فشار خون و وزن شما كنترل ‌شود.

اهداي خون بسيار ساده است. شما روي تخت يا صندلي مخصوص ‌قرار مي‌گيريد. ناحيه داخل آرنج شما با محلول‌هاي ضدعفوني‌كننده تميز مي‌شود و سپس يك خونگير آموزش ديده مجرب، سوزن استريل را كه به يك كيسه خون مخصوص متصل است، وارد وريد شما مي‌كند. ‌حجم خون جمع‌آوري شده 450 ميلي‌ليتر، يعني كمتر از
10 درصد حجم كل خون است. زمان جمع‌آوري خون كمتر از 10 دقيقه است.

بدن شما مايع از دست رفته را بين 12 تا 24 ساعت جبران مي‌كند. گاهي اين زمان تا 36 ساعت هم طول مي‌كشد، تعداد گلبول قرمز شما در 21 روز به حالت طبيعي برمي‌گردد.

اهدا ممنوع‌

اهداي خون براي همه افراد مجاز نيست. اگر يكي از شرايط زير را داريد، فعلا نمي‌توانيد خون اهدا كنيد.

- سابقه ابتلا به زردي بعد از 10 سالگي

- آزمايش‌هاي مثبت از نظر هپاتيت B، C و ايدز

- استفاده از مواد مخدر تزريقي (حتي براي يك بار)‌

- دريافت فاكتورهاي انعقادي تغليظ شده

- انجام خالكوبي در چند ماه گذشته

- بارداري يا سابقه بارداري در يك سال گذشته

- بيماري قلبي، ‌فشار خون كم يا زياد، ديابت يا صرع

- مصرف بعضي داروها مانند آنتي‌بيوتيك‌ها، آسپرين، پروپرانولول‌

10 فرمان‌

اگر خون اهدا كرديد اين 10 توصيه را بعد از اهداي خون در نظر داشته باشيد.

1- پس از اهداي خون به طور ناگهاني از جاي خود بلند نشويد.

2- پس از اهداي خون ترجيحا 15 دقيقه در محل خون‌گيري استراحت كنيد و از نوشيدني يا مواد خوراكي كه در اختيارتان قرار مي‌گيرد، استفاده نماييد.

3- مراقب محل خون‌گيري روي بازويتان باشيد و لااقل تا 4 ساعت به پوششي كه روي بازويتان قرار داده‌اند، دست نزنيد.

4- به دستي كه از آن خون گرفته شده، فشار وارد نكنيد و حداقل تا 4 ساعت بعد، با آن دست بار سنگين بلند نكنيد.

5- پس از اهداي خون مي‌توانيد به فعاليت‌هاي روزمره‌تان بپردازيد، اما فعاليت اضافه‌اي انجام ندهيد و از انجام كارها و فعاليت‌هاي ورزشي سنگين در آن روز بپرهيزيد.

6- لااقل تا يك ساعت پس از اهداي خون، از استعمال دخانيات بپرهيزيد.

7- اگر پس از اهداي خون، دچار سرگيجه شديد يا احساس ضعف كرديد، بسرعت روي زمين دراز بكشيد و پاهايتان را بالا بگيريد.

8- ممكن است پس از اهداي خون، كبودي مختصري در ناحيه ورود سوزن ايجاد شود كه علتش تجمع خون در بافت‌هاي اطراف محل خون‌گيري است. اين كبودي معمولا طي يكي دو روز برطرف مي‌شود و جاي هيچ‌گونه نگراني ندارد.

9- براي جبران خوني كه اهدا كرده‌ايد، مقدار بيشتري مايعات ميل كنيد.

10- سعي كنيد از غذاهاي مغذي و غني از آهن (انواع گوشت قرمز، مرغ، ماهي و حبوبات) بيشتر استفاده كنيد.

9 ‌دليل ‌براي ‌اهداي ‌خون‌

اگر به دنبال بهانه‌اي براي اهداي خون هستيد، دلايل زير مي‌تواند توجيه مناسبي باشد تا انگيزه اين عمل خير را در شما تقويت كند:

1- با اهداي خون با آزمايش‌هايي كه روي خون شما صورت مي‌گيرد از سلامت خود مطمئن مي‌شويد.

2- اهداي مستمر خون موجب دسترسي دائم به خون كافي در طول سال خواهد شد.

3- اهداكنندگان مستمر آگاهي بيشتري نسبت به اهميت اهداي خون و پيشگيري از بيماري‌هاي قابل انتقال از طريق خون دارند.

4- اهداكنندگان داوطلب و مستمر اغلب به خاطر احساس مسووليت اجتماعي، انسان‌دوستي و خداباوري اقدام به اهداي خون مي‌كنند، بنابراين انگيزه‌اي براي پنهان كردن رفتار‌هاي پرخطر خود ندارند.

5- خون اهداكنندگان مستمر نسبت به اهداكنندگاني كه براي نخستين بار اقدام به اهداي خون مي‌نمايند به خاطر غربالگري‌هاي مكرر باليني و آزمايشگاهي از نظر سلامت قابل اعتمادتر است.

6- با اهداي مستمر خون از اتلاف مازاد بر نياز خون و خطرات زيست محيطي ناشي از دفع خون‌هاي مصرف نشده جلوگيري مي‌شود.

7-‌ با اهداي مستمر خون هزينه‌هاي مربوط به ذخيره‌سازي خون و فرآورده‌هاي خوني كاهش پيدا مي‌كند.

8- با اهداي مستمر خون بين دريافت خون از اهداكنندگان و عرضه آن به مراكز درماني تعادل برقرار مي‌شود.

9- با اهداي مستمر خون از ايجاد اضطراب، نگراني و تشويش در بيماران نيازمند به خون و خانواده‌هاي آنها جلوگيري مي‌شود.

دلا‌رام شجاعي باغيني‌
شنبه 25 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 334]