صنعت چاروق‌دوزي خراسان شمالي در خطر منسوخ شدن است

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: صنعت چاروق‌دوزي خراسان شمالي در خطر منسوخ شدن است
خطر منسوخ شدن چاروق‌دوزي، اين صنعت و حرفه كهن را در استان خراسان شمالي كه پيشه قديم مردمان اين ديار بوده تهديد مي‌كند.

"چاروق" پاپوش سنتي مردم شمال شرق ايران همراه با بندها و تسمه‌هايي كه به ساق پا مي‌پچيند از قديم مورد استفاده مردان، زنان و كودكان بوده و به عنوان صنعتي پررونق در خراسان شمالي جايگاه ويژه‌اي داشته است.

از آنجا كه در قديم كفش‌سازي صنعتي رونق چنداني نداشته بيشتر اشراف، بزرگان و مردم استقبال زيادي از بافندگان چاروق داشته و اين قشر با نام چاروق‌دوز در بين مردم نام و آوازه‌اي داشته‌اند.

چاروق كه داراي نوكي برگشته به بالا است از جنس چرم طبيعي است و با نخ‌هاي ابريشم الوان به اشكال مختلف زينت داده مي‌شود.

براي زيباتر شدن اين پاپوش در نوك آن منگوله‌هايي تعبيه مي‌شود كه معمولا از نخ‌هاي ابريشم رنگي تهيه مي‌شود.

اين صنعت دستي كه روزگاري در خطه خراسان شمالي افراد زيادي به آن مشغول بودند بتدريج از رونق افتاده و اكنون بصورتي درآمده كه در خراسان شمالي تنها يك خانواده به توليد آن اشتغال دارند.

كارشناس مسوول حفظ و احيا معاونت هنرهاي سنتي و صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان شمالي گفت: چاروق كلمه‌اي تركي به معناي پاي‌افزار است.

نوشين تدين در گفت و گو با ايرنا افزود: چاروق به نوعي پاي‌افزار و كفش اطلاق مي‌شود كه از چرم معمولا به رنگ قرمز تهيه مي‌شود و اين هنر در مناطق بجنورد، قوچان و درگز متداول بوده است.

وي گفت: در گروه پاپوشهاي سنتي اين منطقه نوعي دمپايي زنانه به رنگ سبز فيروزه‌اي به نام كمخت(‪ (KOMOKHT‬مشهور بوده كه مخصوص اشراف و بزرگان بود.

او افزود: چرم مورد استفاده در اين دمپايي از پوست الاغ و با روش خاصي دباغي و رنگرزي مي‌شد به اين ترتيب كه پوست الاغ را بعد از انجام مراحل دباغي همراه اكسيد مس مدتي در زير خاك مدفون مي‌كردند كه پس از خارج كردن اين چرم به رنگ سبز فيروزه‌اي خوشرنگي در مي‌آمد.

وي اظهار داشت: از آنجا كه امروز اين نوع چرم اصلا توليد نمي‌شود و نيز روش ساخت آن بسيار مشكل است كمتر اقدام به دوخت آن مي‌كنند و آخرين استاد دوخت اين نوع دمپايي "مرحوم استاد علي فخرقايني" بود كه هنر خود را به تمامي به "استاد حسينعلي محمدزاده" انتقال داد.

او افزود: نوع ديگري از دمپايي سنتي نيز كه كاري تلفيقي از سنت و تكنيك امروزي است محصول فكر خلاق استاد محمدزاده است تحت عنوان گرجي(‪(GORJEE‬ توليد مي‌شود.

وي گفت: در زمانهاي بسيار دور كه غالب مردم از چاروق استفاده مي‌كردند چاروق دوزي يك صنعت متداول و رايج بود و اساتيد زيادي چون استاد "قدرتا" چرم فروش، "سيد حبيب هاشمي، كربلايي رضاقلي، حاج‌علي قنادزاده" از اين راه امرار معاش مي‌كردند كه اكنون تنها استاد ‪ ۸۲‬ساله "حسينعلي محمدزاده" و پسرش "حسين محمدزاده" به اين حرفه اشتغال دارند.

او مراحل توليد چاروق را شامل ساخت پاپوش، رودوزيهاي چاروق تزيينات چاروق، نصب سگك و نقش اندازي عنوان كرد.

وي در خصوص رودوزيهاي چاروق كه به منظور تزيينات است گفت: دهانه چاروق را با نخ دولا معمولا آبي رنگ به صورت دندان موشي مي‌دوزند و سر تا سر چاروق را به صورت بخيه در دو رديف پشت سر هم با نخ‌هاي صورتي و آبي مي‌دوزند.

او افزود: در مرحله سوم دوخت در سه رديف با سه رنگ نقره‌اي، طلايي و بنفش در دو طرف چاروق از وسط سطح چاروق به سمت دماغه دوخته مي‌شود.

او گفت: بر روي قطعه چرم مشكي پشت چاروق كوكهاي مورب موازي و پياپي با نخ پنبه‌اي سفيد مي‌دوزند و در پشت چاروق با دو نخ رنگي صورتي و طلايي گل شش پر را نقش مي‌زنند.

وي در خصوص تزيينات نوك چاروق نيز گفت: براي اين منظور يك دسته نخ‌هاي رنگي را گره زده كه به اين دسته نخ منگوله مي‌گويند.

او افزود: در مرحله آخر هنرمند از دو تكه چرم قسمتهاي سگك را مي‌سازد و در دو طرف چاروق نصب مي‌كند.

وي گفت: چرم‌هاي مورد استفاده در چاروق دوزي چرمي است كه در كارگاه به روش سنتي دباغي مي‌شود و در دباغي به روش سنتي براي رنگ رزي چرم از رنگه‌هاي گياهي استفاده مي‌شود و نيز چرم را مدتي در چربي و روغن مي خوابانند تا چربي را كاملا به خود جذب كند.

نخ ابريشم، نخ گلابتون، سوزن، تسمه‌كش يا ميله، گزن، قالب چوبي، درفش، مشته، پاشنه كش و قلم‌هاي حكاكي از ابزارهاي مورد نياز براي دوخت چاروق است.

اين كارشناس صنايع دستي گفت: چاروق‌دوزي از رشته‌هاي در حال منسوخ شدن در اين خطه است و گرچه اكنون نوعي چاروق را در استانهاي زنجان و كرمانشاه داريم اما چاروق خراسان شمالي از چرم يك تكه ساخته مي‌شود.

او گفت: به منظور جلوگيري از منسوخ شدن اين هنر اكنون از روش استاد شاگردي براي آموزش اين هنر دستي استفاده مي‌شود.

وي افزود: ‪ ۱۰‬نفر از علاقه‌مندان به چاروق‌دوزي در كلاس‌هاي استاد محمدزاده و زير نظر استاد به آموزش چاروق‌دوزي مشغول هستند.

اين كارشناس صنايع دستي خراسان شمالي اظهار داشت: استاد حسينعلي محمدزاده در نمايشگاه سراسري سال ‪ ۱۳۸۵‬كشور صنعتگر برتر كشوري شناخته و معرفي شد. ك/‪۴‬
پنجشنبه 23 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 179]