واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: كودكان كمهوش، توجه بسیاری از دستاندركاران مانند پزشكان، روانشناسان، جامعهشناسان، متخصصان آموزش و پرورش و دانشمندان ژنتیك را به خود جلب كردهاند. هر كدام از این اشخاص و گروهها طبقهبندی، مفاهیم و اصطلاحات خاص خود را در تعریف و توصیف این قشر از جامعه اظهار نمودهاند. تعریف عقبماندگی ذهنی با گذشت زمان، كم و بیش دچار تغییرات زیادی شده است. برخی تعاریف اولیه از عقبماندگی ذهنی تاكید خاصی بر جنبههای بیولوژیكی دارد. بهطوری كه در این زمان اكثر پزشكان فكر میكردند كه عقبماندگی ذهنی، ریشههای زیستشناختی دارد. بعد از آن، تعاریف به جنبههای اجتماعی در عقبماندگی ذهنی اشاره دارد و از زمانی كه آزمونهای هوشی مطرح گردیده IQ یا هوشبهر به عنوان یك عامل اساسی و متمایزكننده در تعریف عقبماندگی ذهنی، تاكید بیشتری میشود. تعریف 1983 عقبماندگی ذهنی تعریفی كه مورد توجه اكثر متخصصین قرار گرفته است، تعریف انجمن عقبماندگی ذهنی آمریكا(AAMR) میباشد. بنا به نظر این انجمن، عقبماندگی ذهنی به كنش هوش عمومی كه بهطور معنیدار یا قابل ملاحظهای كمتر از حد متوسط عمل كرده، با نقایصی در رفتار سازشی توام بوده و در دوران رشد و تحول پدید آمده است، گفته میشود.[1] این تعریف شامل سه مفهوم است: مفهوم اول: پایین بودن كنش هوش عمومی در حد معنیدار یا قابل ملاحظه: از این نظر، هر كودكی كه بر اساس انجام آزمونهای هوشی استاندارد شده، هوشبهرش حداقل دو انحراف معیار[2] كمتر از متوسط باشد، عقبمانده ذهنی محسوب میشود. مفهوم دوم: رفتار سازشی: اشاره دارد به توانایی فرد در عملكرد مستقل فردی(اتكا به خود)، مسئولیتپذیری اجتماعی(توانایی برقراری ارتباط موثر با محیط) متناسب با گروه سنی و فرهنگ جامعه خود، تسلط بر اعمال حسی – حركتی، كسب مهارت لازم در فعالیتهای پیشتحصیلی و تحصیلی، انجام مهارتهای مربوط به خانه و زندگی روزانه، استقلال حرفهای و استقلال عملی در سنین مختلف. مفهوم سوم: دوران رشد و تحول: اشاره دارد به اهمیت سالهای حساس رشد و تحول از بدو تولد تا 18 سالگی. زیرا برخی از عقبماندگیهای ذهنی ارثی احتمالا در سنین خاصی از مراحل رشد بروز میكند. لذا این ویژگی كه عقبماندگی ذهنی تا 18 سالگی آشكار میشود از یكسو بیانگر انجام تكلیف مناسب با رشد سنی است و از سوی دیگر جنبه قراردادی دارد و به قصد تفكیك عقبماندگی ذهنی از اختلالات تخریبی مغز كه در بزرگسالی آغاز میشود بهكار میآیند.[3] بنابراین از نشانههای عقبماندگی ذهنی، یكی ضعف و كمبود بر كنش هوش عمومی طبق آزمونهای استاندارد شده و دیگری اختلال در رفتار سازشی میباشد. تعریف 1992 یا چند زمینهای عقبماندگی ذهنی طبق نظام AAMR[4] آخرین تعریف عقبماندگی ذهنی عبارت است از: محدودیتهای اساسی در كنش هوش عمومی به صورت دو انحراف معیار پایینتر از میانگین، توام با اختلاف در دو یا بیشتر از مهارتهای كاربردی شامل: ارتباطات، مراقبت از خود، زندگی خانوادگی، مهارتهای اجتماعی و بینمرزی، بهرهبرداری از منابع اجتماعی، خودتنظیمی، مهارتهای كنشی تحصیلی، كار، اوقات فراغت، تفریح بهداشت و ایمنی كه تا قبل از 18 سالگی به وقوع بپیوندد.[5] طبقهبندیهای عقبماندگی ذهنی محور اول: طبقهبندی حول محور روانی – اجتماعی امروزه یك طبقهبندی توصیفی و كنشی از عقبماندگی ذهنی به وسیله انجمن AAMR رو به تكامل است. این طبقهبندی شامل مقولههای عقبماندگی ذهنی خفیف، متوسط، شدید و عمیق میباشد. توصیف ویژگیهای رشد و تحول شناختی، اجتماعی و شغلی عقبماندگان ذهنی در همین چهار سطح نشان داده میشود. 1. سنین پیشدبستانی(تولد تا 5 سالگی) خفیف: میتواند مهارتهای اجتماعی و برقراری ارتباط را توسعه دهد. حداقل عقبماندگی ذهنی در زمینههای حسی – حركتی را داشته و اغلب در مقایسه با افراد عادی قابل تفكیك نیستند مگر در سنین بالا. متوسط: میتواند حرف بزند و رابطه برقرار كند و به آگاهی محدود اجتماعی و تحول حركتی متوسط دست یابد. از آموزشهای مربوط به خودیاری بهرهمند شود. میتوان او را در از عهده برآمدن كارها با یك سرپرستی مناسب و سبك، یاری داد. شدید: رشد و تحول حركتی، ضعیف و گفتار بسیار كم است. عمدتا در استفاده از آموزشهای اولیه(مثل لباس پوشیدن و ...) و در برقراری ارتباطهای ساده و اجتماعی بسیار ناتوان است. عمیق: دارای عقبماندگی آشكار، حداقل توانایی در كششهای حسی – حركتی و نیازمند مراقبت و پرستاری است. 2. سنین دبستانی(6 تا 20 سالگی) خفیف: میتواند تا اواخر نوجوانی نهایتا در كلاس پنجم، مهارتهای تحصیلی را یاد بگیرد. میتوان او را به سوی سازش اجتماعی هدایت نمود. وی آموزشپذیر است. متوسط: میتواند از آموزشهای مهارتهای اجتماعی و شغلی بهرهمند شود. كمتر احتمال دارد كه تا بالاتر از كلاس دوم پیشرفت كند. در كسب موضوعات درس بالاتر از كلاس دوم ابتدایی ناتوان است. احتمالا رفتوآمد به تنهایی به مكانهای آشنا را میتواند بیاموزد. شدید: میتواند حرف بزند یا برقراری ارتباط را بیاموزد. میتوان او را در كسب عادات بهداشتی اساسی آموزش داد. میتواند از آموزشهای منظم و سیستماتیك عادات بهرهمند شود. قادر به استفاده از آموزشهای حرفهای نیست. عمیق: تا حدودی رشد و تحول حركتی وجود دارد. ممكن است به حداقل یا كمترین مقدار آموزش در زمینههای خودیاری، واكنشی مثبت نشان دهد. 3. سنین بعد از مدرسه(21 سالگی به بالا) خفیف: اغلب میتواند مهارتهای اجتماعی و حرفهای را كه برای حداقل خودكفایی، ضروری است كسب نماید. اما ممكن است احتیاج به راهنمایی و كمك پیدا كند، مخصوصا موقعی كه تحت فشارهای اجتماعی و اقتصادی قرار میگیرد. متوسط: احتمالا به مراقبت از خود به وسیله كارهای ساده و نیمهماهر آن هم تحت شرایط حمایت شدن دست مییابد. زمانی كه تحت فشارهای اجتماعی و اقتصادی خفیفی قرار میگیرد، نیاز به سرپرستی و راهنمایی دارد. شدید: احتمالا با سرپرستی كامل دیگران میتواند در مراقبت از خود بهطور نسبی مشاركت داشته باشد. میتواند مهارتهای مربوط به حمایت از خود را در محیطهای كنترلشده در پایینترین سطح مقید بودن توسعه دهد. عمیق: تا حدودی رشد و تحول حركتی و گفتار وجود دارد. احتمالا به كمترین حد از خودیاری دست یابد و نیازمند مراقبت و پرستاری است.[6] محور دوم: طبقهبندی حول محور سطوح رفتار سازشی یكی از اجزاء كلی طبقهبندی رفتاری علاوه بر هوش، رفتار سازشی است. رفتار سازشی، تركیبی از جنبههای متعدد رفتار وقایعی از طیف وسیعی از تواناییها و كم توانیهای خاص است؛ رفتارهایی كه تحت عناوین هوشی، كرداری، انگیزشی، اجتماعی و حسی – حركتی ردهبندی میشوند. بنابراین كنش هوش عمومی با سطح رفتار سازشی همبستگی دارد. البته در سطوح كنش فرد در هر دو بعد هوشی و رفتار سازشی، تفاوتهای فردی ملحوظ است كه این امر بهویژه در سطوح عقبماندگی خفیف و مرزی كه بهتر است گفته شود "كمهوش مرزی" چشمگیرتر است. زیرا بسیاری از افراد كه در سطح كمهوشی مرزی قرار دارند، رفتار سازشی مناسبی نشان میدهند. اندازهگیری رفتار سازشی به عنوان یك عامل مسلم در تشخیص عقبماندگی بسیار ضروری است. محور سوم: طبقهبندی حول محور انتظارات و اكتسابات آموزشگاهی الف: كودكان كندآموز با توجه به اینكه هوشبهر افراد عادی 100 میباشد، چنین كودكانی از نظر معیارها و مقاصد آموزشی و پرورشی، عقبمانده شناخته نمیشوند و هوشبهرشان بین 90 - 75 میباشد. آنها كمی دیرانتقال بوده و در درك و بیان مفاهیم پیچیده از خود ضعف نشان میدهند، اما در ظاهر كردن رفتارهای سازشی متناسب با محیط فرهنگی و اجتماعی خود مشكل ویژهای ندارند. آنها در مدارس عادی مشغول تحصیل میشوند؛ زیرا با تلاش و پشتكار بیشتر خود و توجه و راهنمایی معلم میتوانند همانند كودكان عادی از نظر تحصیل پیشرفت كنند. ب: كودكان عقبمانده ذهنی آموزشپذیر یك كودك عقبمانده ذهنی آموزشپذیر به دلیل اینكه رشد و تحول او كمتر از متوسط است، در استفاده از برنامههای مدارس ابتدایی عادی ناتوان است. لیكن او میتواند ظرفیت یادگیری خود را در سه زمینه تكامل بخشد: · آموزشپذیری در موضوعات تحصیلی آموزشگاه در یك سطح حداقل · آموزشپذیری در سازشیافتگی اجتماعی در حد اینكه بتواند در جامعه بهطور مستقل زندگی كند · كسب كفایت شغلی بهطوری كه بتواند بعد از دوره جوانی خود را کلی یا جزئی حمایت كند. هوشبهر چنین كودكانی 75 - 50 میباشد. چنین كودكانی حداكثر در زمانهای اولیه رشد، طبیعی به نظر میرسند؛ زیرا هیچگونه علایم ظاهری ندارند و عقبماندگیشان آشكار نمیگردد، مگر اینكه در مدرسه از نظر یادگیری مهارتهای تحصیلی از خود ضعف نشان دهند. این كودكان از تمركز كافی و رغبت به فعالیتهای فكری و ابتكاری چندانی برخوردار نیستند و به همین دلیل اغلب او را به عنوان دانشآموزان مستعد ضعیف میشناسند. این گروه از كودكان دارای سازشیافتگی اجتماعی و قابلیتهای حرفهای بوده و با تمرین و تكرار، كارهای عملی نیمهماهر را به خوبی انجام میدهند. آنان در مواقع انتقاد، از استدلال و بیان مناسبی برخوردار نیستند و اگر محیط عاطفی آنها آزاردهنده نباشد شخصیتی مطیع و سازشیافته دارند. ج: كودك عقبمانده ذهنی تربیتپذیر یك كودك عقبمانده ذهنی تربیتپذیر، كودكی است كه در زمینههای پیشرفت تحصیلی و كسب سازشیافتگیهای اجتماعی برای زندگی مستقل آینده و سازش برای انجام مهارتهای شغلی در دوره جوانی، قابل آموزش نیست. یك كودك عقبمانده ذهنی تربیتپذیر، در مجموع میتواند مهارتهای خودیاری از قبیل؛ لباس پوشیدن، غذا خوردن و مسواك زدن را بیاموزد. او قادر است سازشیافتگی اجتماعی را در برقراری ارتباط با خانواده و همسایگان فراگیرد. میتواند در خانه و یا موسسات شبانهروزی و كارگاههای اجتماعی از نظر اقتصادی سودمند باشد، بهطوری كه با حداقل درآمد ناشی از مشاغل ساده سربار جامعه نباشد. نمرات آزمون هوشی یك كودك تربیتپذیر، 3 تا 4 انحراف معیار زیر هنجار است و هوشبهری بین 50 - 25 را دارا میباشد. كودك عقبمانده ذهنی حمایتپذیر یا وابسته كامل، به دلیل اینكه عقبماندگی در این نوع عمیق است، در فراگیری امور خودیاری و اجتماعی شدن ناتوان است. همچنین استعداد فراگیری مهارتهای شغلی را ندارد و در كسب درآمد عاجز است. چنین كودكی به سرپرستی مداوم بزرگسالان خود نیازمند است. یك كودك عقبمانده حمایتپذیر، هوشبهرش بیش از پنج انحراف معیار زیر هنجار است و در واقع هوشبهر او كمتر از 25% میباشد و غالبا به معلولیتهای شدید دیگر دچار است و برای حفظ بقای خود به مراقبت و سرپرستی مستقیم دیگران نیازمند است tebyan.net
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پرشین وی]
[مشاهده در: www.persianv.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1109]