صنايع دستي نمادي از هويت ملي و فرهنگي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: صنايع دستي نمادي از هويت ملي و فرهنگي
صنايع دستي آنقدر مهم بوده و جايگاه ويژه‌اي در صنعت و فرهنگ جوامع دارند كه بسياري از متفكران از آن به عنوان نمادي از هويت ملي و فرهنگي ياد مي‌كنند.

بيست و يكم خرداد برابر با دهم ژوئن ميلادي به عنوان روز جهاني صنايع دستي‌نامگذاري شده است.

هنرهاو صنايع دستي حوزه‌اي مهم از تلفيق هنر ، صنعت و فرهنگ است كه در بستر تاريخ به عنوان بهترين پاسدار وحافظ مليت كشورها مطرح بوده است .

"هلن گاردنر" استاد دانشگاه در ديباچه كتاب "هنر در گذر زمان" ، اثر هنري رابه دليل مرئي و محسوس بودنش، گونه‌اي رويداد پايداري‌كننده مي‌داند، اثري كه در زمان و مكاني خاص به دست اشخاصي خاص آفريده شده است، حتي اگر ما آگاهي‌درستي درباره مكان وزمان آفريننده آن نداشته باشيم،اين اثر متعلق به روزگاران سپري شده است كه درزمان حال به حياتش ادامه مي‌دهد و تا مدتها پس از روزگار خويش باقي مي‌ماند.

"فتانه محمودي" عضو هيات علمي گروه صنايع دستي دانشكده هنر و معماري دانشگاه مازندران در اين‌باره معتقد است : صنايع دستي نماد و رسانه وانتقال‌دهنده هويت ملي و فرهنگي است.

محمودي اعتقاد دارد: يك اثر فرهنگي، رسانه فرهنگي از دوران خويش نيز مي‌باشد، رسانه‌اي كه گوياي هويت فرهنگي، خاستگاه خويش است.

وي ادامه مي‌دهد: سواد بصري به كار رفته در اين اشياء نشان‌دهنده سطح علم، فناوري، آگاهي، محدوده و نوع زيباشناسي قومي است كه در آن متولد شده است و با به كارگيري عناصر فرهنگي همچون خط و تصوير و نيز مضامين مربوط به اعتقادات و باورها و افسانه‌هاي قومي، هويت فرهنگي خويش را مي‌نماياند.

وي گفت: نمادها و نشانه‌هايي كه در تزيين سطوح و احجام به كار مي‌رود هر چند سالخورده‌اند، اما هميشه با نماياندن خويش مخاطب را به سفري طولاني در زمان مي‌برند. در دنياي هنر، صنايع دستي جزء هنرهاي كاربردي مي‌باشد و امروزه بحث هنر كاربردي مطرح است
وي افزود: بخش بزرگي از اين رويداد فرهنگي در ايران را اشيا بجا مانده از روزگاران پيش از تاريخ و نيز آثار صنايع دستي مربوط به دوره‌هاي تاريخي كه ايران بر خود ديده است تشكيل مي‌دهد،لذا صنايع دستي همواره دليلي روشن و متقن از ميراث فرهنگي سابقه‌دار در اين مرز و بوم است.

وي ادامه داد: آثار هنري از جمله صنايع دستي متعلق به هر قوم كه باشد جزيي از فرهنگ مادي آن قوم به حساب مي‌آيد، اشيايي خاص كه براساس نوع فرهنگ مصرفي در هر جامعه موردنياز قرار مي‌گيرد و براساس كاربرد ويژه‌اي كه در جامعه دارد، تعريف، فرم و جنسيت آن تعيين و تحت تاثير فرهنگ معنوي رايج هويت فرهنگي آن اجتماع، تزيين مي‌شود.

اين استاد دانشكده هنر و معماري دانشگاه مازندران گفت: هنركاربردي هنري است كه اساسا جنبه كاربردي دارد، اما خلق آن با توجه‌به ملاحظات زيبايي شناختي است ،لذا در بررسي فرهنگي نيز اگر برخورد كاركردگرايانه با اين موضوع را پيش گيريم بيراهه نرفته‌ايم.

محمودي تصريح كرد: به غير از سودمنديهاي مشخص و قابل درك گاهي كاركرد تنها به حد يادآوري گذشته و حفظ آداب و رسوم گذشتگان، و نيز نگهداري سنت است كه بسياري از رفتارها و نيز اشياء به همين سبب همچنان در جامعه وجود دارند.

به گفته محمودي در صنايع دستي ايران نيز اشياء با كاركردهاي متفاوت وجود دارند، برخي نشانه حيات و تمدن در دوران باستان بوده و برخي نيز اثر هنري دوره‌هاي پس از آن و مولود فرايند جهاني شدن حركت‌به سمت يكپارچگي زندگي بشري است و آنچه كه در اين فضا مي‌تواند اصالت و قوميت‌ها را زنده و پويا نگه دارد عمق دادن به هنر و فرهنگ محلي و منطقه‌اي با رويكرد زمان خود است.

وي گفت: فضاي جهاني شدن روح حاكم زمان ماست و با انزوا و بي‌تفاوتي نمي توان پيروز اين رقابت بود ،بايد با برنامه‌هاي هوشمندانه و علمي و با استفاده صحيح از ابزار، امكانات و فرصت‌ها از فضاي جهاني شدن براي شناساندن جايگاه فرهنگي ، هويت ملي و تمدن ايران زمين ، نهايت بهره برداري شود.

وي ادامه داد: به خوبي مي‌توان بحث جهاني شدن و حفظ و گسترش جايگاه هويت ملي و تمدن اصيل را در مقوله هنر صنايع دستي قرار داداما متاسفانه در فرهنگ امروزين ما از صنايع دستي به عنوان صنعتي غير كاركردي و صرفا تزييني ياد مي‌شود و اكثريت شاغلان به اين صنعت را قديمي ترها تشكيل مي دهند.

وي گفت: از سوي ديگر اين صنعت نتوانسته است جايگاه خود را به عنوان يك حرفه درآمد زا در بين نسل جديد باز كند، صنعتي كه با كمترين سرمايه و تنها با ذوق و هنر مي‌توان نسبت به توليد آن اقدام كرد .

محمودي گفت: با توجه به قابليت‌هاي اين هنر ، مي‌توان بستر مناسبي را براي اشتغالزايي جوانان كشور در زمينه توليد ، عرضه و بازاريابي صنايع دستي فراهم كرد و صنايع دستي يكي از محورهاي توسعه به شمار مي‌رود كه ايجاد نمايشگاه‌هاي تخصصي مي‌تواند گام بزرگي در بهره برداري از اين هنر صنعت در كشور باشد .

وي ادامه داد: حضور موثر و خلاق در توليد ، تنوع در توليد ، وجود مواد اوليه صنايع دستي در داخل كشور، دارا بودن بار فرهنگي و ارزش افزوده بالا، قابليت ايجاد و توسعه در توليد در اقصي نقاط كشور ، اشتغالزايي بالا براي جوانان و مكمل صنعت گردشگري و دستاوردهاي سفرهاي توريستي از قابليت‌هاي قابل توجه هنرصنعت به شمار مي‌آيد .

محمودي گفت: امروزه توليد صنايع دستي كه مزين به نقش آثار تاريخي ، باستاني و يادمان‌هاي ويژه هر كشور است در دستور كار صنعتگران جهان قرار دارد و تلاش مي‌شود با قيمت‌هاي ارزان در اختيار گردشگران قرار گيرد.

عضو هيات علمي دانشگاه مازندران گفت: در عمل و تجربه ثابت شده است كه هنرهاي صناعي يكي از عوامل موثر در جلب و جذب گردشگر در تمامي گرايش‌هاي ملي ، منطقه‌اي و داخلي است و صنعت گردشگري مي‌تواند به رشد ، توسعه و گسترش صنايع دستي و بهبود كيفيت آن كمك كند و بر پايه اين اعتقاد و تجربيات حاصله تشكيلات صنايع دستي و گردشگري در بسياري از كشورها در هم ادغام و يا در رابطه‌اي هماهنگ و منسجم با هم ديده شده اند.

"محمودي " در بخش راهكاري توسعه هنرهاي صنايع دستي مي‌گويد: با توجه به شرايط زندگي امروز ، نيازهاي امروز و نيز زيبايي شناسي ويژه جامعه امروز ، بايد اساسا تغييراتي در تفكر طراحي خلق و توليد اشياء و آثار هنري صورت بگيرد.

وي ادامه داد: اين اشيادر دو جهت كاركردي مشخص و جدا از هم حركت كنند، يعني هنر كاربردي و هنر تزييني و همچنين تعيين دقيق مرز و حدود اين دو مسيرموجبات برنامه ريزي درست و ظريف و دقيق را فراهم مي‌كند و يا به طور كلي مي‌توان چند شاخه مجزا كه بي‌ارتباط با يكديگر هم نمي‌باشند را در اين برنامه ريزي در نظر داشت و راهكارهايي را در زمينه توسعه اين هنر صنعت در نظر گرفت.

وي تربيت نيروهاي انساني كارامد و متخصص در زمينه توليد آثار هنرهاي صناعي در دانشگاهها و موسسات علمي ، شناخت نيازهاي مادي و معنوي داخل كشور و بر اساس آن شناخت زمينه‌ها و بازارهاي داخلي و نيز اساس آن طراحي و توليد اشياء با حفظ شناسه‌هاي فرهنگي ( فرم‌ها واشكال ، نقوش ،چيدمان و رنگ متعلق به فرهنگ و سواد بصري خودي) جهت حفظ و احياء ميرات فرهنگي ، شناخت نيازها و زمينه‌هاي فرهنگ مصرفي و سواد بصري كشورهاي ديگر وبه تبع بازارهاي خارجي وطراحي و توليد و خلق اشياء و آثار هنري در جهت اشاعه فرهنگ به سرزمين مخاطب ، جهت گفتگوي فرهنگي را از جمله راهكار ها عنوان كرد.

محمودي گفت: نظر به اينكه زادگاه و مكان توليد بسياري از آثار صنايع دستي ، روستاها و مناطق بومي مي‌باشند لذا توصيه مي‌شود كه در راه بهبود توليد و توسعه عرضه اين محصولات به دست مخاطبين راهكارهاي مناسبي در نظر گرفته شود.

وي استقرار سيستم مديريتي نظام مند باز به جاي بسته ، فراملي به جاي ملي تا اين صنعت كه امروزه در جهان از درآمدهاي نفتي هم پيشي گرفته ، رونق پيدا كند، راه اندازي بانك اطلاعات جامع صنايع دستي ، ضمن تمركز كليه فعاليت‌هاي هنرهاي صناعي در يك نهاد منسجم و حمايت از توسعه كارگاه‌هاي توليدي از طريق اعطاي تسهيلات اعتباري و حمايت از ايجاد بازارهاي آثار صنايع دستي، و برگزاري نمايشگاه‌هاي فصلي جهت جلب و جذب توريست جهت فروش آثار،تهيه و تدوين استاندارد مواد اوليه مورد نياز مصرف با حفظ اصالت‌هاي بومي، ملي و فرهنگي از ديگر راهكارها است.

"محمودي " به شاخص‌هاي صنايع دستي‌استان مازندران‌اشاره كردوگفت: مازندران با داشتن فرهنگ و تمدن چند هزار ساله‌ي خود، محل فراز و نشيب بسياري از تحولات و تغييرات در حوزه‌ي فرهنگ، سياست و اقتصاد بوده است و برخي از محصولات فرهنگي و اقتصادي اين خطه در طول تاريخ در ميان كشورهاي منطقه شاخص و استراتژيك بوده‌اند.

وي به برنج، مركبات، صنايع دستي چوبي، نساجي سنتي، محصولات سفالي كه از شهرت ويژه‌اي در مازندران برخوردارند اشاره كردو گفت: تنوع محصولات هنرهاي سنتي و صنايع دستي امروز در منطقه‌ي مازندران كه از ديرباز مورد توجه بوده، بسيار فراوان است، به گونه‌اي كه مي‌توان آن‌ها را به پنج دسته‌ي اساسي طبقه‌بندي كرد كه هر طبقه شاخه‌هاي متنوعي از رشته‌هاي هنري خاص را در دل خود جاي مي‌دهد.

وي گفت: هنرهاي "چوبي" شامل چوتاشي يا لاك تراشي، منبت، معرق، معرق ني، هنرهاي "نساجي سنتي" شامل بافت انواع پارچه‌هاي سنتي مثل چادرشب، شمد ، پتو، حوله، دستمال، سفره، پرده و ..، جوراب بافي، جاجيم بافي، گليج بافي، گليم بافي، گليمچه، نمدمالي و حلاجي، كوب بافي و حصير بافي و لباس‌هاي سنتي، برچوقا ،هنرهاي "فلزي" شامل مسگري، سفيدگري، آهنگري، قلمزني، هنرهاي "سفالي" شامل ساخت انواع ظروف سفالي، سفال بام و پيكره‌هاي سفالي و هنرهاي "غيربومي" كه از طريق مهاجرت‌ها و يا آموزش‌هاي گوناگون توسط موسسات و سازمان‌هاي مختلف از مناطق ديگر بدين سو آمده و جايگاه خود را يافته‌از جمله سوزن دوزي، خاتم كاري، صدف كاري، نقاشي شيشه، مكرومه بافي، قاليبافي، گبه بافي از جمله رشته‌هاي هنرهاي خاصاين استان است.

" مصطفي رستمي" عضو هيات علمي گروه صنايع دستي دانشكده هنر و معماري دانشگاه مازندران نيز به چالش‌هاي پيش‌رو و راهكارها مهم براي توسعه صنايع دستي اشاره كرد و گفت : در صورت توجه به‌چالش‌ها و راهكارهاي لازم مي توانيم شاهد تحول صنايع دستي استان باشيم.

وي ضعف و يا نبود دانش و شناخت كافي در باب مسايل مختلف صنايع دستي استان، كم توجهي و ضعف اعتقادي و استراتژيك به پژوهش‌هاي بنيادين و كاربردي در راستاي صنايع دستي ، جاري نبودن تعامل سازمان‌ها و موسسات ذي‌ربط با دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي، ضعف در معرفي صنايع دستي استان و اقتصاد بسيار ضعيف هنرمندان صنايع دستي در شهرها و روستاهاي استان و بيم تغيير شغل و يا فراموش كامل كارگاه‌هاي صنايع دستي را از جمله چالش‌هاي موجود دراين زمينه برشمرد.

"رستمي" تغيير و تحول در راهبردهاي اعتقادي حاكم بر سازمان‌ها و موسسات موجود در امر پژوهش صنايع دستي از وضعيت جانبي نگري به توجه حياتي و استراتژيك ،تعامل و پيوند روزافزون سازمان‌ها و موسسات اجرايي صنايع دستي با دانشگاه‌ها و مراكز آموزش و پژوهش عالي، تلاش در جهت تاسيس بازارهاي مادر (در قالب شهرك و يا سايت‌هاي فرهنگي و هنري عرضه‌ي محصولات) در شهرهاي بزرگ ،اعمال سياست‌هاي تشويقي و ترغيبي در جهت افزايش صادرات صنايع دستي به ويژه به كشورهاي همسايه و آسياي ميانه را از راهكار عنوان كرد.

وي همچنين تقويت زيرساخت‌هاي فني و قانوني در جهت ترغيب و افزايش تجارت الكترونيكي محصولات صنايع دستي، تقويت و احياي كارگاه‌هاي شاخص ولي رو به تعطيلي صنايع دستي در روستاها و شهرهاي استان ،برگزاري كنفرانس‌هاي علمي ملي و بين‌المللي با مشاركت دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي كشور ،تاسيس موزه‌ي ويژه‌ي ميراث روستايي در چند شهر بزرگ استان با مشاركت دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي،تلاش در جهت معرفي هرچه بيشتر كيفي و كمي صنايع دستي استان از طريق نمايشگاه‌ها، پايگاه‌هاي اطلاع‌رساني اينترنتي، توليد و عرضه‌ي فيلم و نرم‌افزارهاي مستند، همكاري پيوسته با صدا و سيما در توليد و پخش برنامه‌هاي ويژه به صورت هفتگي و يا هميشگي ، توجه عملي و اعتباري به انتشار منابع علمي و هنري در زمينه‌ي صنايع دستي استان را از ديگر راهكاري توسعه صنايع دستي دانست.ك/‪۴‬
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 491]