نگاهي به رشته‌هاي مزيت دار خراسان رضوي/ به بهانه روز جهاني صنايع دستي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: نگاهي به رشته‌هاي مزيت دار خراسان رضوي/ به بهانه روز جهاني صنايع دستي
در اين ميان هفت صنعت بعنوان صنايع دستي مزيت دار شناخته شده‌اند كه شامل فيروزه تراشي، سنگ تراشي، عقيق تراشي، گلدوزي، كاشي كاري، آينه كاري و ابريشم بافي مي‌باشند.

صنعت فيروزه تراشي يكي از صنايع "فيروزه تراشي" است، فيروزه سنگ آبي خوش رنگي است كه مرغوبترين آن در معدن فيروزه نيشابور يافت مي‌شود و مشهد به علت نزديكي به شهر نيشابور از گذشته‌ها پرورشگاه فيروزه تراشان بسياري بوده است.

بر اساس يافته‌هاي باستان شناسي قدمت استفاده از فيروزه نيشابور به چهار هزار سال قبل از ميلاد مي‌رسد و با توجه به بينش ايرانيان باستان فيروزه، سنگي است كه براي افراد خوش بختي مي‌آورد.

پس از اسلام نيز ايرانيان بر اين گمان هستند كه داشتن نگين فيروزه و يا عقيق براي آنان به خصوص در هنگام اداي فريضه نماز همراه با اجري معنوي خواهد بود.

فيروزه نيشابور بهترين طيف رنگ آبي را داراست و همراه با رنگ طبيعي سنگ قهوه‌اي و مشكي است و مركز عرضه فيروزه نيشابور هم‌اكنون در بازار رضا در مشهد مي‌باشد.

به گفته كارشناسان بايد در هنگام خريد فيروزه اصل نيشابور به اين نكته توجه داشت كه فيروزه‌هاي شيميايي و يا آمريكايي در يك سطح آبي خيلي پر رنگ در سه طيف مي‌باشند.

سنگ تراشي: "سنگ تراشي" از ديگر صنايع مزيت دار در خراسان رضوي بشمار مي‌رود.

عامل اصلي رونق و انحصار سنگ تراشي و حكاكي روي سنگ، وجود سنگي در اطراف شهر مشهد است كه داراي خصوصيت انعطاف پذيري است.

پيشينه هنر سنگ تراشي را مي‌توان به دوران نوسنگي نسبت داد اما در مشهد هنر سنگ تراشي همواره با نوعي از تقدس همراه بوده است زيرا هنرمندان اين هنر پيشينه آن را به زماني نسبت مي‌دهند كه امام رضا(ع) به مشهد سفر كرد و آن بزرگوار در اين سفر توصيه فرمودند كه براي سلامت بيشتر از ظروف سنگي استفاده نمايند وهمين امر سبب گشته كه هنر سنگ تراشي جزء لاينفك فرهنگ بومي منطقه گردد.

عمده‌ترين اسباب و اشياي سنگي كه در مشهد ساخته و قلمزني مي‌شود عبارت است از ديزي سنگي، كاسه، بشقاب، قليان، سماور و غيره است.

اما عمده محصول آن ديزي سنگي است كه طبخ آبگوشت و يا غذا در مناطق ييلاقي و تفريحي مشهد به دليل طعم متفاوت آن در رستورانها و چايخانه‌ها متداول مي‌باشد.

عقيق تراشي: عقيق سنگ شفافي است با طيف رنگي قرمز كه در خراسان رضوي و عمدتا در اطراف مشهد و شهرستان تربت حيدريه يافت مي‌شود.

تاريخ استفاده از اين سنگ تزئيني در ايران به دوران پيش از اسلام بر مي گردد و در حال حاضر استاد كاران سنگ تراش پس از برش و تراش سنگ، نقوش را به وسيله قلم يا فرز مخصوص بر روي سنگ عقيق حكاكي مي‌كنند و يا آيات و روايات قرآني را بر روي آن نقش مي‌بندند.

مركز عمده اين سنگ نيز در بازار امام رضا در شهر مشهد مي‌باشد.

گلدوزي: ‪ ۱۱۸‬سال پيش شخصي به نام حاج حسين ايرواني كه در تبريز بود قصد طواف كعبه مي‌كند، او با قافله از تركيه راهي حج مي‌شود و در آنجا با شخصي آشنا مي‌شود كه با چرخي غير از چرخ خياطي كار مي‌كرد و در واقع همين اتفاق ساده آغاز هنر گلدوزي بود كه جايگاه اصلي آن در مراسم مذهبي است.

حاج "ابراهيم ايرواني" حدود ‪ ۸۰‬سال پيش از تبريز به مشهد مهاجرت كرد و به كار گلدوزي روي پرچم پرداخت، هدايت سوزن چرخ در دست هنرمندان‌اين صنعت نقشهاي بسيار زيبايي بوجود مي‌آورد زيرا چرخ‌ها راسته دوز است و مهارت استادان اين فن اگر نبود اين نقوش زيبا بوجود نمي‌آمد.

از آنجايي‌كه خراسان رضوي به دليل وجود بارگاه ملكوتي امام هشتم درايران قطبي مذهبي به شمار مي‌رود اين هنر از رونق و زيبايي بيشتري برخوردار است.

موارد استفاده اين هنر از پرچم‌هاي مذهبي در حال حاضر به شكل جانماز، جلد قرآن و غيره مي‌باشد كه مي‌توان محصولات آن را در بازار رضا در شهر مشهد، پاساژ جواد و خيابان خسروي يافت.

كاشي كاري: سابقه هنر كاشي كاري در ايران مربوط به پيش از تاريخ اسلام است اما پس از گسترش دين اسلام به مرور هنر كاشي كاري يكي از مهمترين عوامل تزئين و پوشش براي استحكام بناهاي گوناگون به ويژه بناهاي مذهبي گرديد.

هنرمندان ايراني با تركيب كاشي‌هايي با رنگهاي متنوع به شيوه موزائيك نوع كاشيهاي معرق را بوجود آوردند و خشتهاي ساده و يك رنگ دوره قبل از اسلام را به رنگهاي متنوع آميخته و كاشي هفت رنگ را ساختند.

سوابق تاريخي نشان مي‌دهد كه اصفهان و كاشان دو شهر مهم در صنعت كاشي كاري بوده‌اند اما آنچه مسلم است خراسان به عنوان كانون هنر و معماري همواره در اين زمينه مطرح بوده است.

بخصوص در كنار بارگاه ملكوتي حضرت امام رضا(ع) و مسجد تاريخي گوهرشاد كه بي‌شك يكي از بناهاي منحصر بفرد ايران است، هنر كاشي كاري در مشهد روز به روز رونق يافت و هم از لحاظ كميت و آفرينش طرح‌هاي متنوع گوي سبقت را از ديگر جاها ربود.

هم اكنون كاشي ساخته شده به دست تواناي هنرمندان خراساني و هنر آنان سردر، محراب و زينت بخش بسياري از مساجد، سفارتخانه‌ها و دانشگاهها در سراسر دنياست.

صنعت دستي ابريشم بافي: بافت‌هاي ابريشمي اگر چه به ظاهر ساده است اما علاوه بر داشتن رنگ و نقوش هندسي زيبا كه شهرت جهاني دارد حامل پيامهايي از روزگاران سپري شده و داستانهايي از تكامل عشاير خراسان است.

در خراسان در منطقه كلات نادري ابريشم بافي رونق فراوان دارد و توليدات آن جهت روميزي، روتختي، روسري، شال، دستمال و مصارف لباس استفاده مي‌شود كه البته از ارزش بسيار بالايي برخوردار است.

وجود صنايع دستي توليد شده با ابريشم در قرون بسيار دور نشان از قدمت هنر ابريشم دوزي در ايران بعنوان يكي از تمدن‌هاي كهن دنيا دارد.

هنر دستي آيينه كاري: شروع اين هنر از اواخر دوره صفويه و اوج آن در دوره قاجاريه مي‌باشد، جلال و شكوه حاصل از اين آذين بندي پاسخگوي نيازهاي روحيه تجمل گرايي و شاهانه دوران قاجار بود.

طرح‌ها و نقوشي كه در آيينه كاري‌ها بكار مي‌رفته است غالبا نقوش هندسي و برگرفته از طرح‌هاي اصيل ايراني بوده است.

جلوه و جلال آثار بجا مانده از اين هنر خصوصا در كاخ‌هاي شاهنشاهي و اماكن مقدسه نظير حرم مطهر امام رضا(ع)، حرم حضرت معصومه(ص) و شاهچراغ شيراز و ديگر ابنيه شهرت جهاني دارد.

دهم ژوئن مصادف با ‪ ۲۱‬خرداد ماه امسال روز جهاني صنايع دستي نامگذاري شده است.ك/‪۴‬
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 537]