بي‌برنامه‌گي صدا و سيما در استفاده از خبرنگاران اعزامي به كشورهاي ديگر

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: بي‌برنامه‌گي صدا و سيما در استفاده از خبرنگاران اعزامي به كشورهاي ديگر
بعضي اوقات خبرنگار اعزامي اجازه دسترسي به منابع را ندارد و معمولا از منابع دست دوم و آرشيوي استفاده مي كند. در مواقعي هم خبرنگار توانايي برقراري ارتباط ندارد و اگر ببيند يك خبرنگار عربي همان گزارش را گرفته است چون به زبان عربي تسلط بيشتري دارد همان گزارش را ترجمه مي كند و براي پخش مي فرستد...بي‌برنامه‌گي و عدم طراحي توليد براي خبرنگاران مستقر در ساير كشورها، به قدري مشهود است كه بعضا اتفاق مي‌افتد از خبرنگاري در يك كشور اروپايي در طول سال تنها يك يا دو گزارش خبري پخش شود...حتي توصيف جغرافياي كشور مورد نظر، اوضاع و احوال ايرانيان مقيم آن كشور، روايت مشكلات اقتصادي مردم كشور مورد نظر و...مي‌تواند دستمايه سوژه‌هاي خبري اين خبرنگاران شود.

باشگاه جواني برنا/مريم يارقلي - در گزارش اول برنا كه نوع نگاه رسانه ملي به اخبار و فرم انتشار آن در شبكه‌ها و باكس‌هاي مختلف خبري مورد بررسي قرار گرفت اشاره شد كه گاه يك خبر بدون تغيير و تحولي در نگارش، پخش و افزودن ارزش‌هاي خبري از 8صبح تا 12 شب در شش شكبه سيما پخش مي‌شود. بازتاب گزارش مذكور نزد برخي مديران اخبار سيما باعث شد در سلسه گزارش هاي بررسي توليد و پخش اخبار در كشور با دكتر سيد رضا نقيب السادات، عضو هيئت علمي گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي گفتگو كنيم. گفتگويي درباره تكرار اخبار در تلويزيون. او به خبرنگار برنا مي گويد: به دليل ماهيت اطلاع رساني، يك خبر بايد از مجاري و منابع مختلف طبق شرايط خاصي انتشار و تكرار شود. از سويي شبكه‌هاي تلويزيوني مخاطب همسان و مشابهي ندارند وقتي فردي به خانه مي رسد شايد فقط بتواند اخبار ساعت 24 را ببيند بنابراين براي اين فرد اخبار تكراري نيست.

اين استاد ارتباطات معتقد است: طبق استاندادهاي ارسال، هر خبر (يك موضوع ثابت) بايد 3 مرتبه در روز تكرار شود؛ صبح، ظهر، شب. چون يك مخاطب صبح قابليت دسترسي به اخبار را دارد يك نفر ظهر و... همچنين به دليل بالارفتن امكانات؛ ذخيره، انباشت و بازيابي اطلاعات، نوعي نا همزماني در پخش بوجود آمده و در نتيجه شرايطي ايجاد مي شود تا مخاطب بتواند در هر موعدي پيامش را از شبكه هاي مختلف دريافت كند.
در قسمت دوم گزارش برنا، امروز ضعف اطلاع رساني خبرنگاران خارجي، شكل گيري رسانه راديو و همچنين نگاه اين رسانه به اخبار مورد بررسي قرار مي گيرد.

خبرنگاران اعزامي دست وپا بسته

براساس برنا هم اكنون 42دفتر خبري رسمي و 62دفتر خبري غيررسمي در داخل كشور زير نظر صدا و سيما فعاليت مي كنند كه استان اصفهان با 13 دفتر خبري رتبه نخست كشور را در اين زمينه از آن خود كرده است. اما عملكرد سازمان صدا و سيما در خارج از مرزها از جمله اعزام خبرنگار و ايجاد دفاتر خبري چندان رضايت بخش نيست.

زماني كه گزارش هاي ارسالي خبرنگاران ايران از آنسوي مرزها ارسال و با گزارش هاي خبرنگاران ساير كشورها حداقل از ايران و يا كشورهاي همسايه مقايسه مي شود تفاوت هاي فاحشي بين اين دو گروه به چشم مي آيد. به اعتقاد بسياري وقتي محدوديت دسترسي از نوع سياسي، اجتماعي و... خط قرمزها، عدم توانايي خبرنگاران وقتي دست به دست هم مي دهد چنين مشكلاتي اجتناب ناپذير است.
از سوي ديگر در جهاني بر مبناي سه اصل مهم خبررساني يعني سرعت، دقت و صحت وقتي غالب اطلاعات از خبرنگاران يك رسانه كسب مي شود استفاده از منابع خبري ديگر چندان حرفه‌اي و خوشايند نيست.

نقيب السادات درباره تفاوت فعال بودن خبرنگاران خارجي رسانه هاي بدون مرزي نسبت به خبرنگاران اعزامي صدا و سيما به برنا مي گويد: بعضي اوقات خبرنگار اجازه دسترسي به منابع را ندارد و معمولا از منابع دست دوم و آرشيوي استفاده مي كند. در مواقعي هم خبرنگار توانايي برقراري ارتباط ندارد مثلا زبانش خوب نيست پس از برقراري ارتباط مي ترسد. بنابراين اگر ببيند يك خبرنگار عربي همان گزارش را گرفته است چون به زبان عربي تسلط بيشتر دارد همان گزارش را ترجمه مي كند و براي پخش مي فرستد.

اين معضل در شرايطي است كه خبرنگاران خارجي به راحتي امكان دسترسي به منابع دست اول و امكانات را در ايران دارند. و در مواقعي ديده شده است كه مثلا خبرنگار شبكه الجزيره بدون مشكلات خاصي از بازار تهران گزارش مي گيرد يا كريستين امانپور خبرنگار شبكه CNN از قم و مدارس عليمه گزارش تهيه مي كند...

از منظر بسياري از كارشناسان حل اين مشكل فقط با امضاي تعهدنامه در خصوص فعاليت دوجانبه امكان پذير مي باشد بطوري كه در صورتي كه آنها به تعهدات خود نسبت به خبرنگاران ايراني اقدام كردند در مقابل هم ايران به تعهدات خود جامه عمل بپوشاند.

از سوي ديگر معمولا اخبار ارسالي از آن سوي مرزها براي پخش در "سيما"ي جمهوري اسلامي ايران فرستاده مي شود و كمتر در راديو مورد بهره برداري قرار مي گيرد. در صورتي كه راديو به عنوان رسانه اي كه سالها پيش تر از تلويزيون وارد عرصه اطلاع‌رساني و ارتباط با مردم شده است و بدون داشتن امكانات خاص توانسته تاثيرات چشمگيري برجا بگذارد بعضا بيشتر به اينگونه از اطلاع‌رساني نيازمند است...

به عبارت ديگر بي‌برنامه‌گي و عدم طراحي توليد براي خبرنگاران مستقر در ساير كشورها، به قدري مشهود است كه بعضا اتفاق مي‌افتد از خبرنگاري در يك كشور اروپايي در طول سال تنها يك يا دو گزارش خبري پخش شود حال آنكه فرد مورد نظر در تمام طول سال حقوق و مزاياي خبرنگاري‌اش را دريافت مي‌كند و مطمئنا با حضوري فعال و برنامه‌ريزي دقيق مي‌تواند به طور ميانگين هفته‌اي يك گزارش غير خبري، تحليلي و يا حتي فانتزي ـ مانند گزارش‌هاي ارسالي فلاح، خبرنگار اعزامي به لندن ـ توليد و براي پخش به ايران ارسال كند. حتي توصيف جغرافياي كشور مورد نظر، اوضاع و احوال ايرانيان مقيم آن كشور، روايت مشكلات اقتصادي مردم كشور مورد نظر و...مي‌تواند دستمايه سوژه‌هاي خبري اين خبرنگاران شود اما گويي سازمان صدا و سيما هيچ برنامه‌اي براي استفاده از اين خبرنگاران و يا حداقل مقابله به مثل با عملكرد خبرنگاران رسانه‌هاي بيگانه در ايران، در دستور كار خود ندارد...و در مقايسه با خبرنگاران اعزامي ساير كشورها به خارج از وطن، عملكردي تقريبا غير قابل دفاع و غير حرفه‌اي دارد.

اين ضعف عملكرد تا حدي است كه برخي به طنز مي‌گويند: خبرنگاران اعزامي ايران در ساير كشورها اغلب خواب هستند و گاه‌گاهي با تلنگري كه "خبرمحور" است از خواب پريده و خبري را كه ساير رسانه‌ها هم منتشر كرده‌اند را در كيفيتي بسيار نازل و بيشتر در حد يك گزارش راديويي كه تصاويري هم در خود دارد، براي پخش به ايران مي‌فرستند.

از امواج هرتز تا راديوي ماركوني

در سال‌ 1887 هنريشن‌ هرتز، مهندس‌ وفيزيك‌دان‌ آلماني‌ بر مبناي نظريه‌ ماكس‌ (امواج‌ الكترومغناطيسي‌) موفق‌ شد از نوسانات‌ الكترونيكي‌ براي‌ انتقال‌امواج‌ از محلي‌ به‌ محل‌ ديگر بدون‌ سيم‌ استفاده‌كند از آن زمان نام‌ هرتز به‌ صورت‌واژه‌اي‌ بين‌المللي‌ براي‌ بيان‌ فركانس‌هاي‌راديويي‌ به‌ كار مي‌رود. پس‌ از او برانلي‌فرانسوي‌ درسال‌ 1890 آزمايش‌هايي‌ در اين‌زمينه‌ انجام‌ داد و بالاخره‌ دانشمندي‌ روسي‌ به‌ نام‌(الكساندر پوپوف‌) موجي‌ را با دستگاهي‌ كه‌ شبيه‌دستگاه‌ هرتز و برانلي‌ بود اختراع‌ و آنتن‌ را به‌وجود آورد و به‌ اين‌ صورت‌ يك‌ دستگاه‌ تلگراف‌مرس‌ را ايجاد نمود. در مارس‌ 1896 پوپوف ‌اولين‌ پيغام‌ تلگرافي‌ را به‌ مسافت‌ 250 متري‌فرستاد.

اولين‌ كسي‌ كه‌ متوجه‌ شد، مي‌توان‌ از بي‌سيم‌ به‌عنوان‌ يك‌ وسيله‌ ارتباطي‌ استفاده‌ كرد، ماركوني‌ ايتاليايي‌ بود كه‌ بعدها به‌ نام‌ مخترع ‌راديو معروف‌ شد. وي‌ در سال‌ 1895 اولين ‌خبر راديويي‌ خود را به‌ وسيله‌ بي‌سيم‌ در يك‌فاصله‌ 3 كيلومتري‌ فرستاد. اين اختراع جديد به دليل سهولت دسترسي و قدرت تخيل زياد و شكل خاص امواج اش خيلي زود توانست جايگاه ويژه اي پيدا كند.

براي شناخت بهتر قدرت جهان شمولي و تاثير اين وسيله مي توان به برنامه اورسون ولز اشاره كرد. اين برنامه راديويي تكان دهنده با اقتباس از جنگ دنياها ( War Of The Worlds ) اثر اچ.جي.ولز به اجرا در آمد. ولز در اين برنامه بطور ساختگي مدعي شد كه موجوداتي عجيب و ويرانگر به كره زمين حمله خواهند كرد، اين برنامه كه در شب هالووين و در بحبوحه جنگ جهاني دوم، به شيوه اي مستند به اجرا در آمد، مردم را به وحشتي توصيف ناپذير انداخت و تاثيري شگرف بر جاي گذاشت بطوري كه عده زيادي از افراد از ترس اين حمله به ادارات پليس و آتش نشاني و... متوسل شدند.

هيتلر هم تقريباً چنين برنامه اي را اجرا كرد، منتهي با اين تفاوت كه او بطور ساختگي عمل نكرد. بسياري از كارشناسان هم اكنون معتقدند اگر آن زمان رسانه هيتلر تلويزيون بود نه راديو شايد هيچ وقت جنگ جهاني به راه نمي افتاد. اين رسانه اخبار بسيار ناگواري در شهريور 1320 براي مردم ايران به همراه داشت. خبر اشغال ايران در شهريور ماه 1320 خبري بود كه از راديو ايران پخش شد و... با اين حال در حال حاضر شبكه‌هاي راديويي در سه حوزه مشغول به فعاليت هستند. برخي همچون شبكه جوان مخاطب محور هستند. بعضي از آنها همچون شبكه فرهنگ، محتوا محور و برخي همچون شبكه پيام، ساختار محور.

راديو ديگر گرم نيست

در ابتداي‌ كار راديو در ايران، آژانس‌ پارس‌ اخبار روزنامه‌ها راقيچي‌ مي‌كرد و به‌ دست‌ گويندگان‌ راديو مي‌داد. اما ر فته‌ رفته‌، اين‌ آژانس‌ به‌ يك ‌خبرگزاري‌ جدي‌ تبديل‌ شد كه‌ علاوه‌ بر تهيه‌ و پخش‌ اخبار راديويي‌، هر روز چهار شماره‌ بولتن ‌صبح‌ و عصر از اخبار ايران‌ و جهان‌ تهيه‌ مي‌كرد و به‌ رايگان‌ در اختيار روزنامه‌ها قرار مي‌داد...

در مقايسه راديو و تلويزيون به اعتقاد برخي از كارشناسان، تلويزيون تاثيرش سيلابي است اما راديو تاثيرش تدريجي است. راديو با مخاطبانش سخن مي‌گويد در حالي كه تلويزيون بايد خود را نشان دهد. راديو چون فقط شنيده مي‌شود لذا تفسيرپذير است، در حالي كه تلويزيون با تصويرش تفسيرگر است.

گزارش ها و خبرهاي راديويي براي گوش شنونده تنظيم مي شوند بنابراين اخبار در راديو با صداي بلند خوانده مي شود. همچنين برخلاف خواننده هاي نشريات اينترنتي و مطبوعات، مخاطب راديو و گاهي هم تلويزيون در بسياري از مواقع قادر نيست به عقب بازگشته و گزارشي كه اول بار براي او غير قابل فهم بود را مجددا مرور كند. "اِد بليس" ، سردبير پيشين اخبار شبكه سي بي اِس در اين باره نوشته است "واژه ها بيان مي شوند تا پس از آن ماندگار شوند..."

به گزارش برنا، در حال حاضر بسياري از كارشناسان معتقدند باوجود تعدد روزافزون رسانه‌هاي جمعي بويژه رسانه‌هاي ديداري هنوز راديو جايگاه ويژه خود را از دست نداده است. چراكه به گفته مك لوهان، راديو رسانه‌اي گرم است و ميزان تاثيرگذاري آن بر مخاطبان بسيار فراتر از ديگر رسانه‌ها (نوشتاري و ديداري) است.
مك لوهان به استناد اينكه مخاطب در هنگام شنيدن راديو يك رمزگشاي فعال است، راديو را در ذيل رسانه هاي گرم قرار مي دهد. در حالي كه كريس ويلسون معتقد است به دليل اينكه معمولا مخاطبان راديو در ضمن شنيدن، به فعاليت هاي ديگري هم مشغول هستند.

طرفداران راديو معتقدند امروزه اينترنت و تكنولوژي هاي نوين ارتباطي هم به كمك راديو آمده اند بطوري كه افراد مي توانند از طريق اينترنت به راديو دسترسي پيدا كنند و اين ادعا در حالي مطرح مي‌شود كه امروزه بسياري از افراد فرصت منتظر شدن براي شنيدن اخبار را ندارند و ترجيح مي دهند فقط به عناوين خبرها توجه كنند و در صورت نياز به دنبال اخبار تكميلي مي روند.

نقيب السادات درباره تكرار اخبار در راديو نيز به خبرنگار برنا،‌ مي گويد: استفاده از راديو انتظام استفاده از تلويزيون را ندارد. براي اينكه اكثر افراد هنگام شب پاي تلويزيون مي نشينند و نوع نگاه به تلويزيون نظام مند تر مي شود ولي مخاطب پاي راديو نمي نشيند؛ راديو وسيله اي است كه در حين استفاده از آن مي توانيد فعاليت هاي ديگري هم بكنيد بنابراين بهره مندي و بهره برداري از راديو با تكرار بيشتر صورت مي گيرد و اين ذات و ماهيت راديوست.

وي با تاكيد بر اينكه جلب توجه مخاطب در مورد راديو بسيار مهم است مي افزايد: نوع بهره برداري مخاطب از راديو در نحوه خبر رساني بسيار تاثير گذار است. بنابراين بايد انتظار مخاطب از پخش يك خبر ارزيابي شود. مثلا مخاطب بعضي از شبكه ها مثل پيام انتظار دارند كه هر يك ربع اخبار پخش شود بنابراين اگر يك قسمت خبري را از دست بدهند انتظار دارند در 15 دقيقه بعدي آن خبر را بگيرند. ولي از سوي ديگر در صورت تكرار همان خبر ممكن است اعتماد فرد نسبت به رسانه مخدوش شود كه مثلا رسانه خبر تكرار مي كند.

بر اين اساس گردانندگان رسانه هاي ملي، براساس سه معيار ميزان استفاده، انگيزه توجه و دقت مخاطبان به رسانه، تكرار اخبار را در دستور كار خود قرار مي دهند.

به گزارش برنا و بر اساس نظر كارشناسان بطور كلي ادراك مخاطبان از برنامه هاي خبري راديو و تلويزيون كم است. و هر كدام از اين وسايل ارتباطي براي جلب نگاه مردم با مشكلات عديده اي روبرو هستند كه با توجه به ويژگي هاي راديو و تلويزيون و شرايط استفاده مخاطبان از اين دو رسانه محيط تماشاي تلويزيون و شنيدن راديو بايد كاري كرد كه توجه مخاطبان به فرم و محتواي اخبار جلب شود.
برخي اساتيد فن اطلاع‌رساني معتقدند كه تغيير در فرم و تنظيم اخبار و استفاده از گزارش‌هاي خبري نرم و روايت گونه بن‌بست فرار وبي‌علاقگي مخاطب به اخبار و همچنين ايجاد جذابيت در توليد را بالا مي‌برد و اقبال مردم به برنامه‌هاي خبري را بيش از پيش نمايان مي‌سازد همان چيزي كه در رسانه ملي بويژه در تلويزيون و با وجود داشتن خبرنگاران متعدد و هزينه‌هاي قابل تامل، همچنان بدان توجه نمي‌شود. در واقع روش معتبري كه رسانه‌هاي باشابقه و پر مخاطب جهاني در جذب مخاطب و اطلاع‌رساني دارند همچنان در كشور ما مورد غفلت واقع مي‌شود و تنها گاهي تك‌مضراب‌هايي از توليد خلاقانه گزارش‌هاي خبري - تحليلي آن هم نه بر اساس برنامه مدون حوزه‌هاي طراحي و تصميم گيري خبري كه بر اساس ذوق و خلاقيت فردي، توليد و منتشر مي‌شود.
برنا در گزارش بعدي به معضلات توليد گزارش خبري در رسانه ملي و عدم توليد و نوع نگاه شبكه‌هاي مختلف به توليدات خبري مي‌پردازد.
***
در باشگاه جواني برنا ثبت‌نام كنيد: [email protected]
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 258]