واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: سیاست > چهره ها - عباس قدیمی خلیل ملکی نظریه پرداز سرشناس و برجسته جنبش چپ مستقل ایران در سال 1280 حدود پنج سال قبل از انقلاب مشروطیت در تبریز در خانواده ای بازرگان به دنیا آمد و در تیرماه سال1348 در تهران درگذشت. او تحصیلات مقدماتی خود را در تبریز و اراک و تحصیلات متوسطه را در تهران در مدرسه صنعتی آلمانها به پایان برد. در سال 1307 در دوره پهلوی اول برای ادامه تحصیل به آلمان رفت. در آلمان ملکی با اندیشه ها جدید و مکاتب نوین سیاسی و اجتماعی و اقتصادی اروپا آشنا گردید. در آلمان بود که با دکتر تقی ارانی آشنا شد و از اندیشه های او تاثیر فراوان گرفت. ملکی بعد از بازگشت از آلمان به تدریس شیمی پرداخت و در ضمن آن به ارتباط خود با دکتر ارانی ادامه داد. در سال 1316 با گروه یاران ارانی که بعدها به پنجاه و سه نفر معروف شدند دستگیر شد و چهار سال بعد با سقوط رضا شاه پهلوی از زندان رهایی یافت. با تاسیس حزب توده در مهر ماه 1320 ملکی به همراه بسیاری از یاران و دوستان خود به عضویت آن در آمد اما فعالیت او در حزب توده دیری نپاییدو با انتقاد از وابستگیهای حزب توده به سیاستهای شوروی به ویژه در جریان نفت شمال و حمایت حزب از منافع شوروی، از این حزب کناره گرفت. او فعالیت حزبی خود را در حزب زحمتکشان ملت ایران با دکتر مظفر بقایی پی گرفت. ملکی در این دوران از نهضت ملی ایران و دکتر مصدق سخت هواداری و پشتیبانی می کرد، حمایتی که تا مرگ نیز به آن وفادار ماند. مقالات ملکی در روزنامه شاهد با اقبال عمومی در نزد دانشجویان و وطن پرستان مواجه شد. در واقع در این زمان او نقش موثری در دفاع از آرمانهای نهضت ملی ایران و افشای چهره وابسته حزب توده ایفا نمود. بعد از قیام سی تیر 1331 و دوری بقایی از آرمانهای نهضت، ملکی از حزب زحمتکشان کنار رفت و به همراه برخی روشنفکران و جوانان «حزب زحمتکشان ملت ایران نیروی سوم» را تاسیس نمود. با تاسیس جریان نیروی سوم، ملکی به حمایت شدید خود از نهضت ملی شدن صنعت نفت و نیز مبارزه با سیاستهای شوروی و انگلیس در ایران تداوم بخشید. همچنین در سلسله مقالاتی علمی و مستدل و مستند به تحلیل ماهیت وابسته حزب توده و عملکرد ضد ملی آنان پرداخت. با کودتای 28 مرداد ملکی دستگیر گردید و در زندان فلک الافلاک زندانی گردید. بعد از آزادی از زندان ضمن تشکیل جلسات هفتگی در منزل خود اقدام به انتشار مجله نبرد زندگی نمود. مدتی بعد تحت فشار ساواک نام آن را به علم و زندگی تغییر داد. این مجله علاوه بر انتشار مقالات علمی در زمینه های اندیشه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کانونی بود برای احیای نیروهای جریان نیروی سوم و نهضت ملی ایران. ملکی در سال 1339 جامعه سوسیالیستهای نهضت ملی ایران را تاسیس کرد، همچنین او از پایه گذاران جبهه ملی سوم نیز بود. ملکی در سال 1344 به اتهام اقدام علیه امنیت کشور دستگیر و محاکمه گردید و به سه سال زندان محکوم شد. با اعتراضها و نیز درخواست برخی مقام ها بین المللی در نهایت او بعد از تحمل 18 ماه زندان در مهر ماه 1345 از زندان آزاد شد و باز فعالیت خود را با انتشار مقالاتی با نام مستعار ادامه داد. ملکی سرانجام در سن 68سالگی در تیر ماه 1348 در گذشت. ملکی از چهره هایی است که حق او در تاریخ معاصر ایران ادا نشده است. او متفکری خلاق، نظریه پردازی دارای استقلال رای و به معنای واقعی کلمه مرد اخلاقی در آلودگی های سیاسی بود. چهره واقعی او را می توان در چند محور بررسی کرد: ملکی فعال سیاسی ، ملکی نظریه پرداز سیاسی و ملکی به عنوان اندیشه گری خلاق و مستقل. فعالیت سیاسی او در راستای نهضت ملی ایران و همراهی صادقانه با منافع و چهره های ملی و مبارزه عمیق با شوروی و انگلیس و حزب توده با فعالیت های حزبی و روشنگری های مستمر در میان جوانان و دانشجویان و نگارش مقالاتی انتقادی و روشنگر در مطبوعات مفهوم پیدا می کرد. ملکی اما نخستین نظریه پرداز چپ و سوسیالیست مستقل ایران نیز بود و با طرح اندیشه و بنیادگذاری جریان نیروی سوم به متفکری پیشگام و خلاق ودارای استقلال رای تبدیل گردید. چهره دیگر ملکی توانایی های او در شرح و تفسیر اندیشه های جدید و مخصوصا اندیشه های فلسفی ماتریالیستی بود. او از نخستین کسانی بود که در باب فلسفه تاریخ در ایران معاصر سخن گفت و اندیشه های فلسفی تاریخ را به ویژه فلسفه ماتریالیسم تاریخی را به زبان جدید توضیح داد. خلیل ملکی اما برخلاف بسیاری از فعالان سیاسی از چند جهت با دشمنی و کینه و خصومت مواجه بود که مهمترین آنها از جانب حزب توده و رژیم پهلوی بود. دوستان سابق او در حزب توده او را بر نمی تافتند و در تحقیر و دشمنی با او از هیچ چیزی فرو گذار نمی کردند. از طرفی دلبستگی ملکی به نهضت ملی ایران و دکتر محمد مصدق و حمایتهای پرشور او از جریان ملی شدن نفت ، در دربار و دولت پهلوی دشمنی های بزرگی را برای او ایجاد کرد. برخی ویژگیهای بسیار برجسته ملکی که او را از سایر سیاسیون ممتاز می کرد شجاعت اخلاقی و پاکدامنی سیاسی و صراحت بیان و آزادیخواهی و صداقت و وطن پرستی فوق العاده او بود. این ویژگیها ملکی را به شخصیتی مورد احترام و محبوب در نزد روشنفکران و سیاسیون و دانشجویان بدل نمود. خلیل ملکی را می توان از دانشمندترین، شریف ترین، اخلاقی ترین و موثرترین و در عین حال ناشناخته ترین چهره های سیاسی ایران معاصر دانست. استادیار تاریخ دانشگاه تبریز /27118
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 406]