جهان - قطر،كشوري كوچك با روياهايي بزرگ

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: جهان - قطر،كشوري كوچك با روياهايي بزرگ

جهان - قطر،كشوري كوچك با روياهايي بزرگ

سارا معصومي: در سال 1952 زماني كه شيخ حمد بن خليفه آل ثاني در كشوري به نام قطر به دنيا آمد، سرزمين مادري او بياباني بود با جمعيتي كمتر از 40 هزار نفر كه غالب آنها كوخ‌نشيناني بودند پابرهنه يا ماهيگيراني تهيدست. اكنون 55 سال از آن تاريخ مي‌گذرد و شيخ حامد بر كشوري حكومت مي‌كند كه در مساحت 11520 كيلومتر مربعي‌اش بهترين دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي را جا داده است. جمعيت قطر هنوز به مرز يك ميليون نفر نرسيده است اما همين جمعيت اندك گوي سبقت را از ثروتمندترين ثروتمندان بين‌المللي ربوده‌اند. درآمد متوسط هر قطري ماهانه 80 هزار دلار است. البته بوميان قطر تنها 200 هزار نفر از اين جمعيت را تشكيل مي‌دهند. جمعيتي كه كارمندان و كارگران خارجي تنها براي تامين نيازهاي آنها به قطر آمده‌اند. اگر نيم قرن پيش حاكمان بر قطر در تامين نيازهاي اوليه همشهريان خود هم عاجز بودند امروز توانايي نفوذ خاندان آل ثاني مرزهاي اين كشور كوچك را درنورديده و تبديل به پاي ثابت حل مناقشات منطقه‌اي شده است. دوحه پايتخت كم‌مساحت اما زيباي قطر مركز برگزاري اجلاس‌هايي مي‌شود كه دود مذاكره از دودكش هتل‌هاي شش‌ستاره‌اش بالا مي‌رود. كشور كوچك واقع‌شده در حاشيه خليج فارس ساحلي‌ است امن كه به قول نبيه بري- رئيس پارلمان لبنان و رهبر جريان مخالف دولت در اين كشور- تبديل به مكاني براي اتحاد لبناني‌ها شد. بيست و دومين روز از پنجمين ماه ميلادي در تقويم شهروندان لبناني «روز صلح» نام گرفت؛ صلحي كه بيروت زادگاه آن نبود. اين بار صداي مذاكره ميان مخالفان لبناني از دوحه پايتخت قطر به گوش رسيد.

در نقطه‌اي كه ميانجي‌گري‌هاي اتحاديه عرب، سازمان ملل، فرانسه و بسياري از واسطه‌هاي مشهور بين‌المللي نتوانست مركز ثقلي براي اجماع ميان نيروهاي درگير در لبنان باشد، قطر با فراخواندن رهبران گروه‌هاي مخالف به هتلي در ساحل دريا و چندين روز مذاكرات شبانه‌روزي، نقش خود را به عنوان ميانجي جديد در معادلات منطقه به تصوير كشيد. امير قطر با ميانجي‌گري عادلانه و خارج از موضع‌گيري شخصي لبنان را از سقوط در ورطه جنگ داخلي نجات داد. اجلاس دوحه نقطه‌اي بود براي اثبات قدرت و نفوذ سياسي قطر بر معادلات منطقه خاورميانه. شيخ حامد به خوبي به جهانيان اثبات كرد كه قطر بر خلاف ظاهر كوچك جغرافيايي‌اش نقش بزرگي در معادلات خارجي بازي مي‌كند. نقشي كه ابرقدرت‌هايي نظير عربستان سعودي و ايالات متحده در ايفاي آن بازمانده‌اند.
مصطفي علاني،كارشناس امنيتي مركز مطالعات خليج فارس در اين‌باره مي‌گويد: قطر شايد از منظر جامعه بين‌المللي كشوري كوچك و كم‌اهميت باشد اما ميانجي‌گري موفق در خاورميانه است.
سياستمداران قطري توانايي برقراري ارتباط ديپلماتيك با تمامي كشورها از ايالات متحده تا ايران را دارند. ارتباط‌گيري با رقيب كهنه‌كاري همچون عربستان سعودي نيز كار دشواري براي امير قطر نيست. در شرايطي كه عربستان سعودي و خاندان آل‌سعود تمام تلاش خود را براي حفظ نقش ميانجي در معادلات منطقه‌ و فرامنطقه‌اي به كار گرفته‌اند، آل‌ثاني در قطر با كمترين هياهوي تبليغاتي تا كنون نقش مصلح ميان دولت يمن و جنگجويان الحوثي و ميان دو دولت سودان و چاد را در پرونده خود ثبت كرده ‌است. پس از اجلاس دوحه بود كه قطر تلاش خود را بر ايجاد مصالحه ميان فتح و حماس متمركز كرد. اين در حالي است كه تلاش عربستان براي برقراري آشتي ملي ميان نيروهاي درگير در فلسطين اندكي پس از نشست مكه با شكست روبه‌رو شد.
قطر،كشوري كوچك كه تهديدي براي هيچ‌كدام از همسايگان نبوده است به خوبي نقش ميانجي مصلح و راستگو را بازي مي‌كند. نخست وزير قطر در طول برگزاري اجلاس در دوحه حتي براي يك لحظه هتل محل اقامت لبناني‌ها را ترك نكرد. او حتي شيخ احمد را براي شركت در نشست شوراي همكاري خليج فارس كه در عربستان سعودي برگزار مي‌شد، همراهي نكرد.
در طول برگزاري جلسات رسمي، شيخ حمد بن جاسم چندين بار كنترل خود را از دست داده و به نفع يكي از طرفين موضع مي‌گرفت اما دقايقي نمي‌گذشت كه بلافاصله آرامش خود را به دست آورده و طرح‌هاي جديدي براي رسيدن به اجماع پيشنهاد مي‌كرد. آنچه كه كاملا مشخص بود نيت قلبي نخست‌وزير براي به ثمر نشستن عادلانه اين جلسات بود. درست بر خلاف ساير ميانجي‌گراني كه پيش از اين سعي در به هم نزديك كردن مخالفان داشتند، شيخ جاسم هرگز جانب هيچ‌كدام از طرفين درگير را نگرفت. در طول چند روز برگزاري اين نشست نخست‌وزير ساعت چهار بامداد براي استراحت به اتاق خود مي‌رفت.
در شرايطي كه عربستان سعودي از يك سو با حمايت از فواد سنيوره و ايران از سوي ديگر با نزديكي به مواضع حزب‌الله لبنان هر كدام سعي در برقراري صلح ميان مخالفان داشتند، دولت قطر با در اختيار داشتن برگ امتياز بي‌طرفي در اين مناقشه توانست تمامي كارت‌ها را به نفع خود مصادره كند. برگ برنده قطر در تمامي پرونده‌هايي كه اين كشور نقش ميانجي را در آن بر عهده داشته، استقلال راي در ميان سياستمداران متعصب عربي است كه تعصب و جانبگرايي پاي ثابت تمامي معادلات سياسي آنهاست.
درست يك سال پيش بود كه عربستان سعودي قصد داشت نقش ميانجي براي حل بحران لبنان را ايفا كند اما مانع اصلي بر سر راه اين كشور تمايل رياض به يكي از طرفين درگير بود. رهبران عربستان سعودي تا كنون بارها مخالفت خود را با حزب‌الله لبنان علني كرده‌اند. در ميان كشورهاي عربي قطر تنها كشوري بود كه هم به تمامي‌گروه‌هاي درگير نزديك بود و هم منابع مالي كافي براي حمايت از توافقنامه‌هاي منعقدشده را در اختيار دارد.
در خاورميانه‌اي كه ايالات متحده از يك سو تمام تلاش خود را براي اعمال نفوذ به كار گرفته و از سوي ديگر ايران را به حركتي مشابه در منطقه متهم مي‌كند، قطر تنها كشوري است كه هم با واشنگتن و هم با تهران روابط گرم ديپلماتيك دارد. دوحه از متحدان اصلي واشنگتن در منطقه است؛ كشوري كه بزرگ‌ترين پايگاه‌هاي نظامي ارتش آمريكا در منطقه را در خود جاي داده است. برقراري روابط خوب تجاري با تل‌آويو نيز از جمله اقداماتي است كه دوحه براي خوشامد دوستان آمريكايي‌اش انجام داده است. مقامات اسرائيلي به طور مرتب به اجلاس‌هاي برگزارشده در دوحه دعوت مي‌شوند.
قطر نزديك‌ترين دوست سياسي سوريه نيز محسوب مي‌شود. در شرايطي كه بسياري از كشورهاي عربي نظير عربستان سعودي از بيم تيرگي روابط با ايالات متحده از برقراري رابطه ديپلماتيك با دمشق سر باز مي‌زنند، شركت‌هاي قطري سرمايه‌‌گذاري‌هاي هنگفتي را در سرتاسر سوريه هدايت مي‌كنند. اردن، عربستان سعودي و مصر با خودداري از برقراري رابطه صميمانه با خاندان اسد در سوريه در حقيقت فضا را براي اعمال نفوذ دوحه باز گذاشته‌اند.
در شرايطي كه بسياري از كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس از گسترش نفوذ ايران در منطقه به شدت واهمه دارند، قطر روابط ديپلماتيك حسنه‌اي با تهران برقرار كرده است. در ماه دسامبر سال گذشته ميلادي بود كه امير قطر براي نخستين بار از رئيس جمهوري ايران براي شركت در نشست شوراي همكاري خليج فارس دعوت كرد.
زماني كه شيخ حمد در سال 1995 در جريان كودتايي آرام و بي‌خونريزي پدر را از مسند قدرت به حاشيه رانده و خود بر كرسي او تكيه زد، بسياري از تحليلگران بين‌المللي بر اين باور بودند كه سياست خارجي قطر روزهاي افول را طي خواهد كرد. اما راهنمايي‌هاي شيخ حمد بن جاسم كه از وابستگان دور خاندان آل‌ثاني است و سال‌ها عنوان وزير امور خارجه را بر عهده داشت، توانست قطر را به عنوان اهرم قدرت به كشورهاي منطقه معرفي كند.
تلاش‌هاي قطر براي ميانجي‌گري ميان گروه‌هاي درگير در لبنان از يك سو و ميانجي‌گري تركيه ميان اسرائيل و سوريه، شكل جديدي به معادلات منطقه پرآشوب خاورميانه بخشيده است. دو كشوري كه تا كنون نقش چنداني در معادلات منطقه ايفا نمي‌كردند به يكباره در شيپور برقراري صلح ميان تمامي نيروهاي درگير داخلي و خارجي مي‌دمند. آنچه كه ظرف يك ماه اخير در دمشق و دوحه رخ داد در سطح كلان شكست سياست سياه و سفيد جورج بوش در طول هشت سال تكيه زدن بر كرسي رياست جمهوري ايالات متحده را به تصوير كشيد؛ سياستي كه با محور شرارت خواندن ايران و سوريه آغاز شد. قطر و تركيه اما به خوبي در واپسين روزهاي حضور بوش در قدرت ناكارآمدي اين سياست را اثبات كردند. آنكارا در حال حاضر تمام تلاش خود را به كار گرفته است تا ميان دو مخالف ديرينه‌اي كه از نظر كاخ سفيد فرشته و ديو بودند صلحي پايدار ايجاد كند. دوحه نيز پس از برقراري صلح ميان حزب‌‌الله لبنان و دولت مركزي به سراغ فلسطينيان مي‌رود تا اين بار نمايندگان فتح را رودرروي هموطنان خود در جبهه مقابل بنشاند. حماس و حزب‌الله شايد از منظر واشنگتن گروه‌هايي تروريستي باشند اما به باور امير قطر آنها مبارزاني هستند كه بايد به جاي حضور در ميدان مبارزه سر ميز مذاكره بنشينند.
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 269]