مروري بر سه فيلم كوتاه شهرام مكري به بهانه نمايش در خانه سينما 45 دقيقه با مردي كه روحش را به شيطان نمي فروشد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: مروري بر سه فيلم كوتاه شهرام مكري به بهانه نمايش در خانه سينما 45 دقيقه با مردي كه روحش را به شيطان نمي فروشد
امير بهاريشهرام مكري با كمي تسامح يك اقتباس كننده موفق است. سنت بازسازي و اقتباس به شكلي كه در غرب مطرح است هنوز در ايران معني ندارد و شايد بخشي از انتقاداتي كه در مورد مكري مطرح است به اين مساله بازمي گردد. مكري سه فيلم 15 دقيقه يي ساخته و اين سه فيلم به بيش از 10 فيلم ارجاع و ارتباط دارد. از يك فيلم كوتاه فرانسوي گرفته كه در سال 1376 در جلسات نمايش فيلمي كه هر دوشنبه صبح در سينما فلسطين برگزار مي شد به نمايش درآمد و بيشتر از هر فيلم، قصه «توفان سنجاقك» شبيه به آن است.(اسم فيلم در خاطرم نيست اما فيلم سياه و سفيد بود كه با ورود يك موتوري به يك كوچه تنگ شروع مي شد. موتوري با يك مرد برخورد كرده و تصورش اين بود كه او را كشته و فرار مي كند و بعد مردي در حال خودكشي نشان داده مي شد كه اسلحه اش تيري به سمت در اتاق شليك مي كند و بعد آن مرد از اتاقي كه در آن است بيرون مي آيد و همان مرد مقتول را مي بيند و تصور مي كند كه او اين مرد را كشته و فرار مي كند و...) تا فيلم كشتي روسي كه اتفاقاً مكري در مصاحبه اش به آن اشاره نمي كند و بي توجهي به زمان واقعي در آن به طور جدي نمود دارد. مكري به بازي هاي فرمي و شكست زمان علاقه دارد و آشكارا تحت تاثير فيلمسازاني همچون تارانتينو، گاي ريچي، گاس ون سنت و... است هرچند كه آنها پيشگام اين تفكر نبوده اند و مكري اشاره مي كند كه تا تعصب (گريفيث) مي شود پي اين موضوع را در تاريخ سينما گرفت اما اين شكل روايت پيشتر از دهه 90 در دهه 1970 توسط «نيكلاس روگ» هم به شكلي تجربه شده بود. آوردن اين اسم ها دليل بر قياس نيست، صرفاً بر اساس مشاهده تاثيرپذيري هاي مكري از آنها نامي به ميان مي آيد.شهرام مكري به عنوان فيلم كوتاه سازي كه توجه ويژه به فرم دارد و در مسير اين امر در تريلوژي كوتاهش، از فيلم اول تا سوم نگاهش راديكال تر شده و سير موفقي را طي كرده، چه با اتكا به توجهي كه هم جشنواره فيلم فجر و هم جشنواره فيلم تهران به او داشته اند و چه به واسطه سانس هاي شلوغ فيلم هايش در هر مراسم و جشنواره يي (در اولين نمايش فيلم آن دو سي خيلي ها روي كف زمين سالن نمايش فيلم خانه سينما اين فيلم را ديدند). گروهي بر اين باورند كه فيلم هاي مكري براي ايراني ها به عنوان آثار تجربي جذابيت دارد ولي اين نوع كار در سينماي حال حاضر دنيا تجربه و بدعت محسوب نمي شود. خود مكري هم چندان مخاطب سينما در ايران را قبول ندارد تا آنجا كه در مصاحبه اش با مجله فيلم يك بار براي اينكه بايد ارجاعات سينمايي و بصري اش را براي مخاطب ايراني توجيه كند به طور ضمني از اين طيف گلگي مي كند، يك بار هم با همين ظرافت از اقبال فيلم هاي 21 گرم و تصادف (پل هيگيس) گذري به اين مساله دارد.واقعيت اين است كه مكري در مسير خود ثابت قدم بوده و بر اساس خواسته هاي فرمي اش پيش رفته و از هيچ تلاشي در راستاي نگاه خودش دريغ نكرده تا آنجا كه در فيلم سوم كه «آن دو سي» نام دارد، سراغ تجربه عجيب مايك فيگيس با عنوان «تايم كد» رفته است. بگذريم از اينكه اين تجربه فيگيس در حال حاظر در شيوه سريال سازي در ايالات متحده هم مورد استفاده قرار مي گيرد. نمونه اش هم استفاده هاي بجا از اين نوع كارگرداني در سريال «24» است و اتفاقاً اين فرم در اين سريال دليل دراماتيك دارد. فضاي اين سريال فضاي سياسي و اطلاعاتي است و نشان دادن اينكه چند كاراكتر در يك لوكيشن محدود چه موقعيتي دارند، اهميت و يژه يي دارد و در عين حال ريل تايم (زمان واقعي با زمان دراماتيك تطبيق دارد مثل ماجراي نيمروز) بودن سريال هم دليل ديگري بر استفاده از اين تكنيك در «24» است. (تايم كد در سال 2000 ساخته شده و اولين فصل سريال 24 در سال 2001). برداشتي كه مكري از اين نوع تكنيك كرده است تنها و تنها توجه به فرم است و در اين راستا است كه در سومين فيلم كوتاه مكري روايت تنها برتابنده فرم است؛ فرمي كه حالا تا حدودي هم زبان گرافيك به سراغش آمده. تصوير چندتكه مي شود و در هم برمي خورد و آنقدر تكرار مي شود تا مخاطب بداند هيچ منطقي بر اين اثر راه ندارد مگر منطق فرم. البته اي كاش مقوله بازيگري براي مكري اهميت بيشتري داشت چون در اين فيلم هم بازيگري از فيلمبرداري، طراحي و به طور كلي از اجرا عقب است.«آن دو سي» در فرم بازي هاي روايتي به نظر غايت اين نگاه براي مكري است و فكر مي كنم پرونده تريلوژي بازگشت مكري با اين فيلم بسته شده است. براي اين سه گانه عنوان «تريلوژي بازگشت» مناسب به نظر مي آيد. بازگشت از اين رو كه كارهاي موفق و معروف موريس اًشر اساس آثار مكري را شكل مي دهند. بازگشت به اول ماجرا هسته اصلي اثر را شكل مي دهد. خود مكري هم به اين نكته پيشتر اشاره كرده. جالب اينكه تم بازگشت، تمي شرقي است و اين تم تبيين كننده نگاه فرمال مكري است. هر سه فيلم مكري در آغازشان به انتها مي رسند. حتي در توفان سنجاقك كه قصه دقيق و ملموسي دارد، فيلم جايي تمام مي شود كه مسير داستان از آنجا عوض شده است يعني روي فيوز برق.مكري با زيركي حين ساختن فيلم هاي كوتاهش به علايق فرمالش پرداخته و در شرايط درستي اين مشق ها را به سرانجام رسانده و خود هم مصرانه بر اين است كه به واسطه علاقه اش به فرم از قصه و بيان يك انديشه خاص صرف نظر كرده است و اين آگاهي جداي از بيانش توسط خود مكري در دنياي تريلوژي اش عيان است. جالب است كه اگر كمي خود را از دنياي اين آثار عقب بكشيم و اين فيلم هاي كوتاه را به عنوان سكانس هايي از يك فيلم بلند در نظر بگيريم، مكري تبحر و تسلط خود بر كارگرداني را به اثبات رسانده است. از اين منظر در پس نگاه فرم گراي مكري هوشمندي دورانديشانه يي قابل رويت است كه نويد يك فيلمساز خوش فكر را به آينده سينماي ايران مي دهد.به دليل غالب نبودن فرم و تكنيك در كليت فيلم، خيلي ها هنوز «توفان سنجاقك» را بهترين ساخته او مي دانند، به اين دليل كه ظرف و مظروف اين اثر را هم عرض و منطبق مي دانند اما مكري در فيلم بعدي اش كلاً از بيان قصه يي مشخص سر باز مي زند و در راهروهاي دانشگاه سوره به دنبال توقف زمان با عدم برش پلان فيلم است. تمام فيلم يك پلان است و زمان در مختصات آن معني ندارد. فيلم آشكارا تحت تاثير «فيل» گاس ون سنت است ولي بي ارتباط به كشتي روسي (سوخوروف) هم نيست، از اين منظر كه كل اين فيلم يك پلان است و در آن زمان معناي منطقي ندارد و با حركت در موزه در تاريخ روسيه سير مي كند. البته در آنجا فرم تنها نيست و دليل اين بي توجهي به بعد منطقي زمان بازمي گردد، به موضوع اثر كه موزه آرميتاژ روسيه است؛ يكي از مهم ترين موزه هاي جهان.از بحث فرم كه بگذريم نكته مهم اين است كه مكري امروز با به اتمام رساندن اولين فيلم بلندش روزهاي خوبي را سپري مي كند. نه تنها خودش از اين امر خشنود است بلكه فيلم بلند ساختن شهرام مكري جداي از سليقه براي خيلي از هم نسل هايش هم فال نيك است و خيلي ها ترجيح مي دهند نقد و نظر در مورد آثار او را به چند سال بعد موكول كنند كه او جايگاه ثابتي در سينماي ايران پيدا كرده باشد. او در نسل خودش از اولين ها است كه فيلم بلند مي سازد و اين مساله به خودي خود بسيار خوشحال كننده است.شهرام مكري با اين شكل سلوك خود در فيلمسازي خيلي صريح و بي پرده موضع خود در قبال سينماي ايران را مشخص كرده و شايد به خاطر همين است كه سر از دفتر حسين فرحبخش درنياورده و با پافشاري بالاخره فيلم خودش را ساخته است. خيلي ها دوست دارند مكري بر سر موضع خود باقي بماند و مفيستوفلس را جواب كند چراكه فاوست هاي سينماي ايران كم نبوده اند.
يکشنبه 19 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 376]