واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: منشور نسل جوان در سیره امام صادق علیه السلامجوانان و نوجوانان در هر جامعهاى گنجینههاى سرشارى هستند كه اگر مربیان و متولیان براى آنان سرمایه گذارى شایسته انجام دهند و این گروه فعال و پرشور را با رفتار حكیمانه ، تكریم شخصیت و احترام به نیازها، به اهداف مطلوب و ایدهآل خود هدایت نمایند، علاوه بر این كه آنان را از خطر انحراف و تردید در هویت و آسیبهاى اجتماعى مصونیت بخشیدهاند ، قلبهاى پاك و زلال آنان را به سوى نیکی ها، زیبایىها و اخلاق پسندیده رهنمون می شوند و جامعه آینده را از نظر سلامت و حفظ ارزشها و فرهنگ، بیمه نمودهاند. امام صادقعلیه السلام در مورد سرمایه گذارى معنوى براى نسل نو و حفاظت نوجوانان از گروههاى منحرف و كج اندیش، مىفرمایند: « نوجوانان خود را با احادیث ما آشنا كنید قبل از این كه مرجعه (یكى از گروههاى منحرف) بر شما پیشى گیرند. »(1) ارتباط با نسل جوانهدایت و تربیت نسل جوان به لحاظ اهمیتى كه دارد امروزه بیش از گذشته مورد توجه اندیشمندان و جوامع مختلف قرار گرفته است. جوان داراى خصوصیات عاطفى، اجتماعى و جسمانى است. حساسیت، تنوع خصلتهاى رفتارى، هیجانهاى درونى، علاقه شدید به دوستى با همسالان، عدم كنترل رفتار، حب ذات، الگو پذیرى و تقلید، افتخار به شخصیت و تشخصطلبى و میل به آزادى، شمهاى از ویژگىهاى اوست.با توجه به این ویژگىها، شیوه رفتارى امام صادقعلیه السلام با جوانان، و همچنین سخنان و دستور العملهاى آن حضرت براى جوانان و برخورد با آنان، بهترین نسخه شفا بخش و راهگشاست. نگاههاى مهربان، بزرگداشت شخصیت، توجه به استعداد و صلاحیت آنان، احترام به نیازهاى فردى و اجتماعى، رفتار محبتآمیز و حكیمانه و سرشار از عاطفه و خلوص، موجب جذب جوانان به سوى آن حضرت بود. آن حضرت به سرعت پذیرش سجایاى اخلاقى در نوجوانان توجه كرده و به ابوجعفر; مؤمن طاق مىفرماید:«بر تو باد تربیت نوجوانان، زیرا آنان زودتر از دیگران خوبىها را مىپذیرند.»(2)در اینجا به ذکر چند نمونه از شیوهها و راه كارهاى عملى برخورد و هدایت جوانان در پرتو گفتار و رفتار صادق آل محمدعلیه السلام مىپردازیم:1 - رفتار نیكو و ملایمنوجوان ، قلبى پاك ، روحى حساس و دلى نازك و عاطفى دارد پس در برخورد با او باید راه نرمى و ملایمت پیش گرفت. نگاه مهربان، ارزش دادن به شخصیت و رفتار خوش، بهترین شیوه ارتباط با اوست. محبت، اظهار علاقه، صدا كردن با القاب، عناوین و نامهاى زیبا او را به سوى مبلغ و مربى جذب مىكند و در این حال مى توان ارتباط قلبى و عاطفى با او ایجاد كرد ، سخنانش را شنید ، راهنمایى كرد ، لغزشها را متذكر شد و بالاخره درعالم دوستى كه یك ارتباط شدید روحى و عاطفى برقرار است ، مىتوان صفات زیبا را به او القاء نمود، نیازهاى بسیارى را از او برطرف كرد و او را از آلودگىها بر حذر داشت ، زیرا گرایش جوان به خوبىها و زیبایىها از دیگران بهتر و سریعتر انجام مىپذیرد.امام صادق علیه السلام فرمود:«هر كس سه خصلت را دارا نباشد از ایمان خود سودى نخواهد برد: اول - بردبارى، كه جهل نادان را برطرف كند. دوم - پارسائى، كه او را از حرام باز دارد و سوم - رفتار نیكو كه با مردم مدارا نماید.» (3)2 - آگاهى دادن در مسائل دینىیكى از علل دین گریزى برخى جوانان و نوجوانان ، عدم آگاهى به مسائل دینى است ؛ زیرا انسان طبیعتا هر چه را نشناسد به سویش نمىرود و افكار واحساسات و حواس خود را به سوى آن معطوف نمىدارد. اما شناخت و آگاهى از خوبىها و زیبائىها به ویژه اطلاع از منافع آن، سریعا انسان نفع طلب را جذب كرده و آن را در نزد وی، دوست داشتنى مىكند. براى همین اگر جوانان با آثار ، بركات ، احكام و معارف دین آشنا شوند ، فاصله شان با حقایق دینى كم خواهد شد.امام صادق علیه السلام به بشیر دهـّان (روغن فروش) فرمود: « از دوستان ما كسى كه در دین خود اندیشه و تفقه نكند ارزش ندارد. اى بشیر! اگر یكى از دوستان ما در دین خود تفقه نكند و به مسائل و احكام آن آشنا نباشد، به دیگران (مخالفین ما) محتاج مىشود، هر گاه به آنها نیاز پیدا كرد آنان او را در خط انحراف و گمراهى قرار مىدهند در حالى كه خودش نمىداند.»(4)ضرورت یادگیرى احكام دینى در منظر پیشواى ششم آن قدر مهم است كه مىفرماید: « اگر به جوانى از جوانان شیعه برخورد نمایم كه در دین تفقه نمىكند او را تأدیب خواهم كرد.» (5)3 - شناساندن آسیبهاى اجتماعىآشنا نبودن نسل جدید با آفتهاى اجتماعى ، موجب افت ارزشهاى اخلاقى ، توفیق دشمنان فرهنگى و رواج خلاف و حرام در میان آنان مىباشد. اگر جوانان مسلمان با این آفتها آشنا باشند و از عواقب بد آن در میان افراد جامعه اطلاع یابند، بنابر فطرت پاكى كه خداوند در نهاد ایشان قرار داده از آن آفات فاصله خواهند گرفت و دامن خویش را به چنین آفات اجتماعى ، آلوده نخواهند كرد. صادق آل محمد علیه السلام مواردى از آفتهاى اجتماعى را چنین فهرست كرده است : « به برادر ایمانى خود ستم ننماید ، او را فریب ندهد ، به او خیانت نكند، او را كوچك نشمارد، او را دروغگو نخواند، به او اف نگوید و اگر به او اف بگوید (غرغر كند) دوستی بین آن دو قطع مىشود و اگر به برادر ایمانىاش بگوید تو دشمن من هستى ، یكى از آن دو كافر [باطنى ]مىشود و اگر برادرش را متهم نماید، ایمان در قلب او ذوب مىشود مانند ذوب شدن نمك در آب.»4 - ترغیب به دانش افزایىیك جوان مسلمان باید از علوم روز آگاهى كافى داشته باشد. تخصص در كنار تعهد یك اصل مسلم و تردید ناپذیر در فرهنگ ما است. كسانى در عرصه زندگى به اهداف دلخواه خود مىرسند كه با شناخت دانشها و مهارتهاى عصر خود به قلههاى سعادت نائل شده و با تعهد و ایمان خویش ، اعتماد افراد جامعه را به خود جلب كنند. از منظر حضرت صادقعلیه السلام ، كسب دانش و مهارتهاى فنى براى یك جوان ضرورى است ، آن حضرت مىفرماید: « هیچ وقت دوست ندارم یكى از جوانان شما (شیعه) را ببینم مگر اینكه در یكى از دو حال ، شب و روز خود را سپرى كند : یا دانا باشد یا یاد گیرنده . » (7)5 - عادت دادن به حسابرسىیك تاجر زمانى در كار خود پیشرفت مىكند كه در هر شبانه روز به حساب خود رسیدگى كرده و سود و زیان معاملات خویش را بداند درغیر این صورت بعد از مدت كوتاهى سرمایه و هستى خود را از دست خواهد داد. جوانى ، یك سرمایه و فرصت بسیار عالى براى هر شخص است . اگر جوانی به حساب عمر خود رسیدگى نكند و نداند كه در مقابل عمر خویش چه چیزى به دست آورده است ، در آیندهاى نه چندان دور سرمایه ی معنوى خویش را به باد فنا خواهد داد. اما اگر به حساب روزانهاش برسد و ببیند كه در مقابل هر روز از دست رفته ، یك قدم به سوى كمال برداشته ، مسلما خوشحال شده و آن را تكرار می كند و در مقابل انحطاط فكرى و اخلاقى غمگین گشته و سعى در جبران آن داشته باشد ، بدیهى است كه رو به سوى رشد و ترقى خواهد نهاد . امام صادقعلیه السلام به ابن جندب كه جوانی فعال ، پرشور و باایمان بود مى فرماید: «اى پسر جندب! هر مسلمانى كه ما را مىشناسد شایسته است كه رفتار و كردار خود را در هر شبانه روز برخود عرضه دارد و حسابگر نفس خویش باشد تا اگر كار نیكى در آنها دید ، بر آن بیفزاید و اگر كار بدى در اعمال خود مشاهده نمود ، از آنها توبه كند ، تا در روز قیامت دچار ذلت و حقارت نشود. » (8)6 - تعدیل حس دوستخواهىانسان با انس به دوستانش احساس مسرت و لذت مىكند. او در همنشینى با رفیق شفیق ، نشاط و نیرو مىگیرد و این یك نیاز طبیعى اوست که باید نسبت به آن ارضاء شود. یك جوان در اثر این حس ، به سمت دوستان و همفكران خود كشیده مىشود ، اوعاشق رفاقت است و دنبال ارتباط با هم سن و سالان خود مىباشد. از طرف دیگر بر اثر غلبه احساسات و شور و شوق جوانى و نپختگى نگرش عقلانى ، ممكن است در دام دوستان ناباب بیفتد. از این رو در انتخاب یك دوست ممكن است دچار مشكلات گردد . امام جعفر صادق علیه السلام دقیقا روى همین نكته و به جوانان چنین رهنمود مىدهد: «دوستان سه دسته هستند:1- كسى كه مانند غذا در هر زمان به او نیاز هست و او دوست عاقل است. 2- كسى كه [براى انسان] مانند بیمارى و درد [رنج آور] است، او دوست احمق [و نادان] است و 3- كسى كه وجودش براى فرد همانند داروى حیات بخش است ، که او رفیق روشن بین [و اهل تفكر] است.» (9)7 - ضرورت ازدواجهر جوانی فطرتاً نیازمند ازدواج است و باید به این نیاز خدادادى و طبیعى خود از طریق مشروع پاسخ دهد . اما بعضى جوانان با بهانه قرار دادن بعضى مشكلات و سختىها از این سنت الهى روى بر تافته و خود را در دام نفس شیطانى گرفتار مىكنند. به آنان باید توجه داده شود كه این پیمان مقدس در میان تمام ملتها وجود داشته و محبوب ترین بنیان نزد خداوند متعال است. با ازدواج، شخصیت و ایمان دو جوان كامل مىشود. صادق آل محمد علیه السلام فرمود: «من تزوج احرز نصف دینه فلیتق الله فى النصف الآخر؛ (13)كسى كه ازدواج كند نصف دینش را حفظ كرده است ، پس باید در نصف دیگرش تقواى الهى پیشه كند.» (10)و در حدیث دیگرى آن حضرت به جوانان چنین پیام داد: «دو ركعت نماز فرد متاهل بر 70 ركعت ، نماز فرد مجرد برترى دارد.» (11)8 - تشویق به نمازبر اساس متون دینى ِ ما ، نماز عامل كمال انسان و حافظ او از آلودگىها و صفات مذموم و ناپسند است. همچنین این رفتار معنوى تاثیر بسزایى در بیدار كردن روح نظم و حفظ نظام انسان دارد . نماز، تسلى بخش و آرامش بخش دلهاى مضطرب در انسانهاى خسته و نگران است. نماز شاخص رهروان راه خدا و بهترین وسیله ارتباط صمیمانه رب العالمین است. «[روز قیامت] اولین چیزى كه از بنده محاسبه مىشود نماز است. اگر از او نماز پذیرفته شد، سایر اعمالش پذیرفته مىشود اما اگر نماز او رد شد سایر اعمال [نیك] او نیز رد خواهد شد.» (12)آن حضرت در مورد زیانهایى كه در اثر دورى از نماز براى انسان رخ مىدهد به ابن جُندب فرمود: «واى بر آنها كه از نماز غفلت كنند ، در خلوت بخوابند و خدا و آیاتش را در دوران ضعف دین استهزاء كنند ، آنان كسانى هستند كه در آخرت بهره ندارند و خدا در روز قیامت با آنان سخن نخواهد گفت ، آنان را تبرئه نخواهد كرد و عذاب دردناك براى آنهاست.» (13)پىنوشتها:1) التهذیب، ج 8، ص 111.2) الكافى، ج 8، ص 93.3) بحارالانوار، ج 75، ص 237.4) منیة المرید، ص 375; اصول كافى ج 1، ص 25.5) بحار الانوار، ج 1، ص 214.6) وسائل الشیعه، ج 12، ص 208.7) امالى طوسى، ص 303.8) تحف العقول، ص 301.9) بحارالانوار، ج 75، ص 237.10) همان، ج 100، ص 219.11) روضة الواعظین، ج 2، ص 374.12) من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 208.13) تحف العقول، ص 302.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 520]