يكشنبه‌اي كه هرگز نيامد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: يكشنبه‌اي كه هرگز نيامد

منابع‌طبيعي- فرهاد جم:
جورج برنارد شاو، طنزپرداز مشهور ايرلندي مي‌گويد: آدم‌هاي زميني‌، موجودات غريبي هستند.

آنها براي هر چيزي اگر عملاً ارزشي قائل نباشند، روزي را نامگذاري كرده يا مجسمه‌اي برپا مي‌كنند، درست مانند آمريكايي‌ها كه مجسمه غول‌پيكر آزادي را برپا داشته‌اند، امّا در عمل آن را زير پا له كرده‌اند.

اين گفته در هر موردي راست نباشد، در باره محيط‌زيست و روز آن در ايران درست است. تخريب محيط‌زيست در چهار گوشه كشور از تالاب انزلي در شمالي‌ترين نقطه كشور گرفته تا خورموسي در جنوبي‌ترين نقطه؛ آلودگي نفس‌گير هوا در تمامي شهرهاي بزرگ كشور؛ انقراض گونه‌ها از ببر مازندران، بزرگترين گربه‌سان زمين گرفته، تا يوزپلنگ ايراني كه گرچه هنوز منقرض نشده اما ديگرنفس هاي آخر را مي‌كشد؛ گذر اتوبان و جاده از حساس‌ترين و بي‌مانندترين اكوسيستم‌هاي جهان از جاده لار در عرصه‌هاي البرز مركزي تا پارك ملي گلستان و ميان‌گذر درياچه اروميه -كه ناسلامتي عنوان پارك ملي بر آن گذاشته‌ايم و تنها بازمانده درياي باستاني تتيس است- و جنگل ابر كه شايد در هيچ جاي دنيا مانند آن را نتوان يافت؛ تخريب جنگل‌هاي هيركاني كه تنها بازمانده اكوسيستم‌هاي دوران سوم زمين‌شناسي‌اند و ده‌ها مورد ريز و درشت ديگر، همگي گواهي بر اين مدعاست.

2روز ديگر، يعني پنجشنبه 16 خردادروز جهاني محيط‌زيست است. در آستانه اين روز، خبري روي خروجي خبرگزاري ايسنا قرار گرفته كه حكايت از آن دارد كه خنجر نابخردي جاده‌كشي بدون ارزيابي زيست‌محيطي، همچنان شاهرگ تالاب انزلي را نشانه رفته است؛آن هم در كشوري كه پيمان بين‌المللي حفاظت از تالاب‌ها- كنوانسيون رامسر- در آن بسته شده است.

بنا بر اين گزارش، اعضاي كميته تخصصي زيربنايي دولت، پس از بازديد از محل احداث كنارگذر انزلي و مسيرهاي پيشنهادي وزارت راه و سازمان حفاظت محيط‌زيست در 10 دي ماه سال گذشته اعلام كردند دو گزينه جديد در اين زمينه مطرح است كه در جلسه آتي اين كميسيون، يعني در يكشنبه بعدي همان ماه بررسي و يكي از آنها انتخاب مي‌شود.اگر چه هفته بعد اين كميسيون تشكيل جلسه داد اما در پايان با توجه به گستردگي موضوع و عدم‌حضور استاندار گيلان در آن روز مقرر شد ادامه بحث و تصميم‌گيري نهايي باز هم به يكشنبه بعدي موكول شود؛ يكشنبه‌اي كه هيچوقت نيامد وهرگز خبري هم از آن جلسه نشد.

كارشناسان: نمي شود؛ وزارت راه: مي شود

با علم به اينكه مسئولان محترم وزارت راه قصد خدمت دارند، و ضمن سپاسگزاري از خدمات آنها، اصرار ايشان بر انجام طرحي كه متخصصان محيط‌زيست و منابع طبيعي كشور بر مخرب بودن آن اتفاق نظر دارند جاي تأمل دارد.

مخدوم، استاد محيط‌زيست دانشگاه تهران در اين خصوص گفت: نتيجه ارزيابي اثرات
زيست محيطي مسير پيشنهادي وزارت راه در سال 1370 كه به سرپرستي خودش انجام شده، نشان داده است كه اين مسير از ميان تالاب و بدون بررسي هيدرولوژيكي انتخاب شده، چرا كه مسير جاده درست از برون‌زد سفره آب زيرزميني عبور مي‌كند.

اين بدان معناست كه جاده، درصورت احداث در مسير ميان تالاب، هر از گاهي با طغيان آب زيرزميني مواجه شده و شسته مي‌شود، كه با هزينه بسيار گزاف بايد تعمير و بازسازي شود،در حالي كه عبور اين مسير از خط ارتفاعي صفر هم موجب حفظ تالاب بين‌المللي انزلي شده و هم خود جاده از آسيب مصون مي‌ماند.

كيابي، عضو هيات علمي پژوهشكده علوم محيطي دانشگاه شهيد بهشتي نيز اجراي طرح جاده كنارگذر را اشتباهي بزرگ با عواقب اقتصادي اجتماعي و اكولوژيكي بسيار منفي و غيرقابل احيا و بازگشت دانست.

اصغر عبدلي، عضو هيات علمي گروه تنوع زيستي پژوهشكده علوم محيطي دانشگاه شهيد بهشتي نيز با تاكيد بر اينكه دفاع ما از اكوسيستم تالاب انزلي، دفاع از تنوع زيستي درياي خزر به‌عنوان يك اكوسيستم منحصر به فرد است، گفت كه احداث كنارگذر انزلي روي بسياري از ماهيان اقتصادي خزر كه دوره‌اي از زندگي خود را در اين منطقه مي‌گذرانند، اثر منفي خواهد داشت.

مجنونيان، مدرس دانشگاه نيز با اشاره به اين كه آن دسته از فعاليت‌هايي كه ارزيابي زيست محيطي را دور مي‌زنند نتايج فاجعه باري داشته و متكي بر منابع ملي نبوده و بيشتر خودخواهانه،ومبتني بر منافع كوتاه مدت شخصي يا گروهي است،گفت كه بايد در احداث كنارگذر انزلي نيز اصل نتايج ارزيابي و گزينه‌هاي معرفي شده ملاك قرار گيرند و تنها در اين صورت است كه مي‌توان از داوري و تصميم‌گيري‌هاي شتاب زده و مبتني بر ملاك‌هاي ذهني اجتناب كرد.

با اين همه، مسئولان طرح بدون موافقت و بدون توجه به ممانعت سازمان حفاظت محيط‌زيست اقدام به احداث سه كيلومتر مورد اختلاف كردند؛ به شكلي كه بيش از يك و نيم كيلومتر از اين مسير با خاكريزي در داخل تالاب اجرا شده و طرح همچنان به شكل پراكنده ادامه دارد.هرچند مسئولان سازمان حفاظت محيط‌زيست با تمام توان جلوي احداث مابقي مسير را گرفته اند، اما مشاهدات انجام شده حاكي است احداث همين ميزان از مسير موجب نابودي 300 هكتار از بخش‌هاي شمالي تالاب بين‌المللي انزلي شده است، به شكلي كه در اين اراضي هم اكنون شاهد رشد كلوني متراكم مريم آبي هستيم. به گفته كارشناسان، رشد مريم آبي كه گياهي ريشه در آب است حاكي از كاهش شديد عمق آب و پيش رفتن اكوسيستم منطقه به سمت خشك شدن است.

8 متر كاهش عمق آب در تالاب

دلاور نجفي، معاون محيط طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط‌زيست با اشاره به اينكه متأسفانه هنوز «يكشنبه» سرنوشت‌ساز براي بررسي موضوع احداث كنارگذر انزلي
فرا نرسيده است، گفت: سازمان حفاظت محيط‌زيست همچنان در انتظار تصميم كميسيون زيربنايي دولت براي نجات تالاب بين‌المللي انزلي است.

عطاءالله تقوايي، رئيس اداره محيط‌زيست انزلي نيز گفت: ورود سالانه 400 هزار تن رسوبات به تالاب انزلي مي‌تواند مناطق بيشتري از تالاب را به خشكي تبديل كند. ورود اين حجم عظيم رسوبات نيز خود حكايتي ديگر از بي‌مهري نسبت به طبيعت منطقه دارد. تا پيش از دخل و تصرف‌هاي گسترده، اكوسيستم تالاب در تعادل با محيط پيرامون، سير طبيعي خود را طي مي‌كرد. اما آزمندي عده‌اي سودجو در كنار بي‌تدبيري و مديريت لحظه‌اي موجب شد تا با پاكتراشي پوشش گياهي و جنگلي در بالادست، باران، ميليون‌ها تن خاك را بشويد تا ضمن كاستن از ظرفيت نگهداري و ذخيره آب – كه يكي از وظايف جنگل‌ها در طبيعت است- به مرور زمان عمق تالاب كم شود و اكوسيستم منطقه را دچار دگرگوني‌هاي عميق و مخرب كند.

به گفته تقوايي، خشكي در مناطق مختلف تالاب باعث كاهش ذخاير آبزيان مي‌شود، روي گياهان بومي تالاب اثر سوء مي‌گذارد، عمل فتوسنتز را در تالاب كاهش مي‌دهد و حيات آبزيان را به مخاطره مي‌اندازد. وي افزود: از 400 هزار تن رسوبات سالانه كه وارد تالاب انزلي مي‌شود، 30 درصد معادل 11 هزار تن در تالاب انزلي ته نشين شده و مابقي به درياي خزر وارد مي‌شود.

تقوايي تصريح كرد: آلودگي‌هاي ناشي از فاضلابهاي خانگي و صنعتي شهرهاي مجاور مانند رشت، فومن، صومعه سرا، ماسال و شاندرمن به وسيله 11 رودخانه به تالاب انزلي وارد مي‌شود كه روي تالاب انزلي تاثيرات مخربي مي‌گذارد.رئيس اداره محيط‌زيست انزلي با اشاره به اين كه در گذشته عمق تالاب انزلي به 11 متر رسيده بوده، اظهار داشت: در حال حاضر در بعضي از نقاط عمق تالاب به 3 متر و در برخي از مناطق به 5/2 متر مي‌رسد و همچنين مناطقي نيز به خشكي تبديل شده است.

زلفي‌نژاد، مديركل محيط‌زيست گيلان نيز پيشتر در اين خصوص گفته بود: هيچ‌گونه عمليات عمراني در داخل تالاب تا تصميم‌گيري نهايي انجام نخواهد شد و مأموران اداره كل محيط‌زيست استان در اين خصوص برخورد مي‌كنند.

دمكراسي زيست‌محيطي؛ تنها راه نجات

با رها كردن امور به حال خود و تعويق مكرر تصميم‌هاي سرنوشت‌ساز براي محيط‌زيست هزاران يكشنبه مي‌آيند و مي‌روند و در پي گذر هر يك، پيكر طبيعت زخم‌هاي تازه‌تر مي‌خورد. آگاهي مردم از حقوق خود و مشاركت آنها در تمامي سطوح از تصميم‌گيري و قانونگذاري گرفته تا اجراي اين قوانين تنها راه نجات طبيعت نيمه‌جان ايران و تالاب رو به احتضار انزلي است. اطلاع‌رساني، مشاركت عمومي و دسترسي به عدالت زيست‌محيطي سه ركن اصلي حفاظت از محيط‌زيست و توسعه پايدار هستند كه اصل 10 اعلاميه ريو - از اسناد مهم بين‌المللي در حوزه محيط‌زيست و توسعه پايدار- اين سه را در كنار هم آورده است.

در اين اصل آمده است: «بهترين راه رسيدگي به مسائل زيست‌محيطي، مشاركت همه شهروندان ذي نفع در تمامي سطوح است. در سطح ملي، هركسي بايد دسترسي مناسب به اطلاعات زيست‌محيطي موجود نزد مقامات عمومي از جمله اطلاعات راجع به مواد و فعاليت‌هاي خطرناك در جوامع خود، و نيز فرصت مشاركت در فرايندهاي تصميم‌گيري داشته باشد. دولت‌ها بايد از طريق دردسترس قرار دادن اطلاعات در سطحي گسترده، آگاهي و مشاركت عمومي را تسهيل و ترويج كنند.[عموم مردم] بايد دسترسي كارآمد به روال‌هاي قضائي و اداري، از جمله غرامت و اعاده وضع به حال سابق داشته باشند.»
اروپايي‌ها با عملي كردن ارزش‌هاي طرح شده در اعلاميه ريو، در اقدامي تحسين برانگيز، در شهر آرهوس دانمارك، پيماني با همين نام بستند و هر سه ركن اطلاع‌رساني، مشاركت عمومي و دسترسي به عدالت را وارد بدنه اصلي نظام حقوقي خود كرده‌اند.

براساس كنوانسيون آرهوس، دولت‌ها و مقامات عمومي متعهد به انتشار اطلاعات زيست‌محيطي نزد مقامات عمومي شده‌اند. همچنين تصميم‌گيري در امور زيست‌محيطي نه پشت درهاي بسته، بلكه با مشاركت مستقيم و مؤثر مردم انجام مي‌شود. براساس مقررات اين پيمان، هر شهروند عادي مي‌تواند سياستمدار يا دولتمردي كه اين قوانين را، چه در حوزه اطلاع‌رساني و چه در عرصه تصميم‌گيري، رعايت نمي‌كند تحت پيگرد قرار دهد. اين يعني دمكراسي زيست‌محيطي!

تاريخ درج: 13 خرداد 1387 ساعت 13:20 تاريخ تاييد: 13 خرداد 1387 ساعت 15:13 تاريخ به روز رساني: 13 خرداد 1387 ساعت 15:09
دوشنبه 13 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1908]