واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: تهران- مشهد در ۳ ساعت
خدمات- ذوالفقار دانشي:
سالگذشته در همين روزها، از مشهد مقدس خبر رسيد كه با حضور معاون اول رئيسجمهوري، قراردادي بين وزارت راهوترابري و شركت ترانسرپيد آلمان براي احداث يك خطآهن بسيار سريع بين شهرهاي تهران و مشهد به امضا رسيده است.
طبق اين قرارداد كه مبلغ آن ۶.۷ ميليارد يورو (۱۰ ميليارد دلار) تخمين زده ميشود، مسير ۹۰۰ كيلومتري تهران به مشهد به قطار شناور مغناطيسي و بسيار پرسرعت مجهز ميشود كه با سرعت حداكثر ۵۰۰ كيلومتر در ساعت، زمان سفر بين اين دو شهر را به ۲:۳۰ تا ۳ ساعت كاهش ميدهد.
اگر اين خط پرسرعت ساخته شود، طولانيترين و منحصربهفردترين قطار شناور مغناطيسي در سراسر جهان خواهد بود. زيرا تنها نمونه ساخته شده از اين قطار تنها در مسيري بهطول ۳۰ كيلومتر رفتوآمد ميكند، بدينترتيب كه مركز شهر شانگهاي چين را به فرودگاه بينالمللي اين شهر وصل ميكند.
اين درحالي است كه در بسياري از كشورهاي جهان، قطارهاي پرسرعت الكتريكي با سرعت متوسط ۲۵۰ تا ۳۲۰ كيلومتر بر ساعت در رفتوآمدند.
اين قطارهاي الكتريكي با چرخهاي فولادي روي ريلهايي شبيه به راهآهن معمولي حركت ميكنند و با خطوط راهآهن قديمي نيز سازگارند. پرسرعتترين آنها، سامانه TGV در فرانسه است كه سرعت متوسطش ۳۲۰ كيلومتر بر ساعت است و با بيشينه سرعت ۵۷۵ كيلومتر بر ساعت، ركورد بيشترين سرعت قطارهاي چرخدار را دراختيار دارد. اما قطارهاي شناور مغناطيسي اينطور نيستند.
اين قطارها با استفاده از نيروي الكترومغناطيسي، وزن قطار را خنثي ميكنند و در هوا شناور ميشوند. در اين حالت، قطار همانند هواپيما در هوا حركت ميكند و كافي است بر نيروي مقاومت هوا غلبه كند تا حركت كند.
اما نيروهاي الكترومغناطيسي نهتنها براي شناوري قطار كه براي شتاب دادن به قطار نيز بهكار ميروند و بهراحتي ميتوانند آن را به سرعت متوسط 500 كيلومتر بر ساعت برسانند. از آنجاييكه اين قطارها در هوا شناورند، به آنها قطارهاي شناور مغناطيسي گفته ميشود.
در حال حاضر، دو نوع فناوري شناوري مغناطيسي وجود دارد، تعليق الكترومغناطيسي و تعليق الكتروديناميكي. اما از آنجاييكه هزينه اين سامانه بسيار زياد است، تنها يك نمونه تجاري ساخته شده و ديگر نمونهها صرفا براي مقاصد آزمايشگاهي مورد استفاده قرار ميگيرند.
قطارهاي شناور مغناطيسي با صرف انرژي پايينتري نسبت به ديگر وسايل حملونقل عمومي ميتوانند به سرعتهاي بسيار بالايي دست يابند و با سرعت نزديك به 500 كيلومتر بر ساعت، خلأ سرعت بين وسايل امروزي و هواپيما را پر كنند.
در مسافتهاي كمتر از ۱۰۰۰ كيلومتر، استفاده از قطارهاي پرسرعت بسيار بهصرفهتر از هواپيما يا ديگر وسايل حملونقل امروزي است. با احتساب زمانهاي جانبي براي
سوار شدن بر هواپيما، اين قطارها در چنين مسافتهايي حتي از هواپيما نيز سريعتر به مقصد ميرسند.
قطار به اين خوبي، چرا هيچجا نيست؟!
اما هزينه ساخت چنين قطارهايي بسيار بسيار زياد است. بسياري از كشورها حتي كشورهاي ژاپن و آلمان كه اين سامانه را براي نخستين بار به جهانيان معرفي كردهاند، هنوز نتوانستهاند از عهده تامين هزينه گزاف اين طرح برآيند.
نزديك به ۴۰ سال از ساخت اولين نمونههاي اين فناوري گذشته است، اما شركتهاي سازنده اين قطارها در آلمان و ژاپن هنوز در انتظار مشتري ثروتمندي هستند كه بتواند يكي از اين قطارها را خريداري كند.
البته در اين ميان، آلمانيها خوششانستر از رقيبان آسيايي بودهاند و در يك قرارداد ۲۰۰ ميليون دلاري، تنها نمونه تجاري قطارهاي شناور مغناطيسي را براي چينيها ساختهاند. از قرار معلوم، شانس براي بار دوم به سراغشان آمده و دولت ايران قصد كرده است در قراردادي ۱۰ ميليارد دلاري، تهران را با اين سامانه به مشهد وصل كند.
قطارهاي شناور مغناطيسي هيچ شباهتي با خطآهن موجود ندارند. ساختار آنها كاملا متفاوت است و بايد حتما در دو خط فعاليت كنند، زيرا اين قطارها فقط در يك جهت حركت ميكنند.
تنها نمونه تجاري در جهان
تنها نمونه تجاري قطارهاي شناور مغناطيسي، قطار ترانسرپيد شانگهاي است كه براي انتقال مسافران فرودگاه بينالمللي پدونگ در شهر شانگهاي چين استفاده ميشود.
اين مسير از مركز شهر تا فرودگاه ادامه دارد و قطار، اين مسافت ۳۰.۵ كيلومتري را تنها در ۷ دقيقه و ۲۰ ثانيه ميپيمايد، درحاليكه تاكسيهاي ويژه فرودگاه همين مسير را در ۱ ساعت طي ميكنند!
قطار ترانسرپيد شانگهاي به حداكثر سرعت ۴۳۰ كيلومتر بر ثانيه (۱۲۰ متر در هر ثانيه) ميرسد، اما بهدليل كوتاهي مسير تنها ۵۰ ثانيه با اين سرعت به حركت ادامه ميدهد (تقريبا ۶ كيلومتر) و بعد، به آرامي سرعتش را كاهش ميدهد تا در ايستگاه متوقف شود.
برنامه عادي اين قطار از بهار ۱۳۸۳ آغاز شده است و روزانه ۷۵۰۰ نفر را طي ۱۴ ساعت فعاليت جابهجا ميكند.
تعليق الكترومغناطيسي چگونه كار ميكند؟
قطارهاي ترانسرپيد از فناوري تعليق الكترومغناطيسي و موتورهاي خطي استفاده ميكنند. در زير قطار و زير خطآهن، سيمپيچهايي قرار دارند كه با برق مستقيم كار ميكنند. وقتي جريان برق از سيمپيچي عبور ميكند، سيمپيچ خاصيت مغناطيسي پيدا ميكند و به يك آهنربا تبديل ميشود.
يك سامانه رايانهاي سريع، شدت اين جريانها و زمانبندي را بهشكلي تنظيم ميكند كه نيروي جاذبه و دافعه مغناطيسي، طوري وزن قطار را خنثي كند كه قطار در ارتفاع ۱۰ ميليمتري از خطآهن شناور بماند.
بدينترتيب حتي اگر قطار متوقف شود، باز شناور ميماند. اما سامانه فوق تنها براي شناوري قطار استفاده ميشود و فناوري حركت متفاوت است. ميدان مغناطيسي قطار با عبور از بالاي ريل فولادي، جريانهاي گردابي در ريل القا ميكند كه ميدان مغناطيسي مخالفي را ايجاد ميكند.
برهمكنش اين آهنرباهاي همنام، سبب ميشود قطار رو به جلو حركت كند. راننده قطار ميتواند با تنظيم ميدان مغناطيسي قطار، از اين فرآيند هم براي شتاب گرفتن و هم براي ترمز كردن استفاده كند. اين قطارها به باتريهايي مجهزند كه ميتوانند در صورت قطع ناگهاني برق، از توقف قطار جلوگيري كنند و حركتش را ادامه دهند.
دانستنيهايي در مورد قطار ترانسرپيد
در سرعتهاي پايين (حدودا كمتر از ۱۰۰ كيلومتر بر ساعت)، برق قطار از اتصال مستقيم با ريل بدست ميآيد. اما وقتي سرعت زياد شود، ميدانهاي مغناطيسي قطار و ريل دچار نوسانهاي هارمونيك ميشوند كه ميتوان اين نوسانها را به انرژي الكتريكي در قطار تبديل كرد.
مصرف برق سامانه شناوري و حركت قطارهاي شناور مغناطيسي از مصرف برق سامانه تهويه مطبوع اين قطارها كمتر است. ازاينرو اين قطارها از نظر مصرف انرژي بسيار باصرفه هستند.
قطار شناور مغناطيسي ژاپني كه از فناوري ابررساناها استفاده ميكند، در آذر ۱۳۸۲ توانست به سرعت ۵۸۱ كيلومتر بر ساعت برسد و ركورد سرعت قطارهاي چرخدار فرانسوي را بشكند.
سازمانهاي فضايي مانند ناسا در تلاش هستند از فناوري قطارهاي شناور مغناطيسي براي پرتاب ماهوارهها و فضاپيماها استفاده كنند. محاسبات نشان ميدهد اگر موشك هنگام پرتاب از سطح زمين به سرعت اوليه ۲۷۰۰ متر بر ثانيه (تقريبا دههزار كيلومتر بر ساعت) برسد، بين ۳۰ تا ۴۰ درصد در مصرف سوخت صرفهجويي خواهد شد.
بسياري از كشورها برنامههاي فراواني براي احداث و توسعه خطوط شناور مغناطيسي اعلام كردهاند. اما هزينه بسيار زياد اين فناوري تاكنون مانع از آغاز اين برنامهها شده است. تنها دولت چين است كه تصميم دارد خط ترانسرپيد شانگهاي را افزايش دهد. بسياري از كشورها ترجيح دادهاند از سامانه قطارهاي تندروي فرانسوي، TGV استفاده كنند.
حوادث ترانسرپيد
در مرداد ۱۳۸۵، يكي از كوپههاي قطار ترانسرپيد شانگهاي آتش گرفت. دليل اين حادثه كه خوشبختانه آسيب جاني در بر نداشت، مشكلات الكتريكي گزارش شده است.
در اول مهرماه ۱۳۸۵، در يك آزمايش در امسلند آلمان، قطاري با ۲۹ سرنشين به يك خودروي تعمير كه تصادفا روي خط ماندهبود، برخورد كرد. قطار با سرعت ۱۷۰ كيلومتر بر ساعت به اين خودرو برخورد كرد.
واگن اول قطار كاملا منهدم شد و ۲۳ نفر از سرنشينان كشته شدند. عامل اين تصادف، خطاي انساني و مشكلات نرمافزار نظارتي اعلام شد.
تاريخ درج: 10 خرداد 1387 ساعت 17:50 تاريخ تاييد: 10 خرداد 1387 ساعت 19:18 تاريخ به روز رساني: 10 خرداد 1387 ساعت 19:09
جمعه 10 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: همشهری]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 286]