ختم باشكوه در بخارست (يادداشت)

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ختم باشكوه در بخارست (يادداشت)

پنجاه و نهمين نشست سران سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) ديروز در بخارست پايتخت روماني به كار خود پايان داد. ظاهر نشست كاملا باشكوه به نظر مي رسيد. سران قريب به 06 كشور از جمله 62 عضو ناتو در اين نشست نظامي- امنيتي حضور يافته بودند. 01كشور از اين 62عضو، كشورهاي كمونيستي سابق از جمله مجارستان، روماني، بلغارستان و چك بودند كه طي دهه گذشته و در آستانه هزاره سوم ميلادي- يا به تعبير آمريكايي ها «قرن جديد آمريكايي»- به ناتو پيوسته بودند. آمريكا مي كوشيد در نشست اخير گرجستان و اوكراين را هم وارد جرگه كند. محل برگزاري اجلاس هم بر شكوه تبليغاتي مي افزود، چه به لحاظ معماري و چه از نظر سمبليك. ساختمان مجللي كه قريب 3 هزار مهمان را به خود پذيرفته بود، قصر بزرگي بود كه ديكتاتور سابق روماني چاوشسكو طي چند سال ساخته اما نتوانسته بود حكمفرمايي خود را در آن مستدام دارد. اكنون بوش مي كوشيد در كسوت فاتحان، از گسترش آزادي به خاورميانه و شرق اروپا سخن بگويد و همزمان، بر تهديدهاي تروريستي انگشت تاكيد بگذارد. اما اتفاقات ديگري در متن و حاشيه نشست پنجاه و نهم رخ داد كه حاوي پيام هاي اساسي يا نمادين درباره سرنوشت ناتو، سرنوشت بوش، مناسبات اروپا با روسيه و حضور ناتو در عرصه هاي خارج از حيطه تعريف شده خود بود. 1- گسترش ناتو به شرق اروپا در مرز روسيه (شامل كشورهاي گرجستان و اوكراين) و جنوب (كرواسي، آلباني و مقدونيه) يكي از دستورهاي اصلي اجلاس به اصرار آمريكا بود. از ميان اين 5 كشور، اعضاي ناتو خواسته آمريكا درباره 3كشور گرجستان، اوكراين و مقدونيه را رد كردند و فقط به عضويت آلباني و كرواسي رأي دادند. در كنار بحث بر سر الحاق دو كشور گرجستان و اوكراين كه عملا آلمان و فرانسه را در كنار روسيه و در مقابل آمريكا قرار داد، جالب است بدانيم كه حتي مخالفت يونان با الحاق مقدونيه به ناتو هم باعث به كرسي نشستن اين كشور ضعيف اروپايي در برابر خواست آمريكا شد. اين اتفاق البته علل عميق تري دارد كه از جمله بايد در چالش دروني درباره بحران هويت در ناتو و نگراني از تشديد روند گريز از مركز و از هم پاشيدگي دروني اين سازمان در صورت ايجاد چالش هاي جديد جست وجو كرد. اما در مورد گرجستان و اوكراين، روسيه با تهديد جدي و جلب نظر فرانسه و آلمان، ميخ خود را محكم كوبيد آنجا كه پوتين رئيس جمهور روسيه پيشاپيش هشدار داد «پذيرش عضويت اين دو كشور در ناتو، خطاي راهبردي با پيامدهاي جدي است و ما از افزايش حضور ناتو در مرزهاي خود بي تفاوت نمي گذريم. برخي اعضاي ناتو توافق نامه هاي پيشين را نقض و به تقويت منابع نظامي در نزديك مرزهاي روسيه مبادرت كرده اند. ما نمي توانيم به صورت يكجانبه بر معاهده نيروهاي متعارف عمل كنيم. آنها اين معاهده را تصويب نكرده اند و ما نمي توانيم تا ابد منتظر بمانيم.» ناتو اگرچه استقرار سپر موشكي (سيستم رادار رهگير) در لهستان و جمهوري چك را تصويب كرد اما ترجيح داد درباره عضويت گرجستان و اوكراين، به نظر روسيه تمكين كند و اعلام رضايت پوتين را كسب كند. در اين ميان واكنش آلمان و فرانسه جالب بود. اشتاين ماير وزير خارجه آلمان پيش از اجلاس، با اشاره به حمايت ناتو از اعلام استقلال كوزوو گفته بود «ما به اندازه كافي روسيه را عصباني كرده ايم و روابطمان به اندازه كافي محدود شده است. در آن ماجرا روشن شد غرب تا لبه پرتگاه پيش رفته است. ما نسبت به گسترش بي موقع ناتو به گرجستان و اوكراين مثل مردم اروپا بدبين هستيم. 07درصد مردم اوكراين مخالف عضويت در ناتو هستند ضمن اينكه مناسبات با روسيه از جمله بر سر مسئله انرژي بسيار مهم است و فراتر از آن هر نوع تزلزل در اين روابط، ثبات اروپا را با چالش مواجه مي كند.» و فرانس يوزف يونگ وزير دفاع آلمان تصريح كرده بود «ناتو نهادي است امنيتي نه اينكه كشورهايي را به عضويت بپذيرد كه مشكل امنيتي براي ما ايجاد كنند.» فرانسيس فيون نخست وزير فرانسه هم با تاكيد بر اينكه دولت متبوعش نظري متفاوت از نظر آمريكا دارد، تصريح كرد «عضويت اوكراين و گرجستان در ناتو توازن قوا در ميان كشورهاي اروپايي و حتي روسيه و اروپا را به هم مي زند. ما خواهان مذاكره با روسيه هستيم.» 2- چالش عمده ديگر بر سر هويت و فلسفه وجودي تاسيس ناتو بود كه مدت هاست به بحث استراتژيك در اروپاي غربي (موسسان ناتو) تبديل شده و از جمله اهميت خود را در چالش بر سر موضوع افغانستان و حضور ناتو در آن نشان داد. ناتو براي مقابله با تهديدات بلوك شرق كمونيستي تشكيل شد و صرفا در اين قلمرو تعريف مي شد اما امروز مورد چالش و پرسش است كه با از هم پاشي بلوك شرق آيا مي تواند فاقد فلسفه وجودي باشد يا خارج از قلمرو اروپا به عنوان چماق مسلوب الاختيار آمريكا در نظامي گري هاي بي فايده و فاقد مشروعيت عمل كند؟ اين چالش تا بدان حد جدي است كه ياپ دوهوپ شفر دبيركل ناتو در پاسخ به چالش شبكه فرانس 42 تصريح مي كند «ما جاه طلبي نمي خواهيم بكنيم و اصولا نيرو و پول كافي براي چنين كاري نداريم. ما قرار نيست ژاندارم جهان باشيم اگرچه بر تامين امنيت جهاني مي انديشيم.» بسياري از اعضاي ناتو از اين جهت در برابر چالش اساسي قرار گرفته اند و از خود مي پرسند يا مورد سؤال واقع مي شوند كه آيا ادامه حيات ناتو، براي تامين امنيت اعضاي آن است يا فراهم كردن زمينه هاي درگيري و ناامني جديد؟ اگر ناتو دنبال امنيت است، چرا بايد با پذيرش گرجستان و اوكراين يا حضور بي توجيه در افغانستان، به عوامل ناامني دامن بزند و متقابلا درگير ناامني شود؟ به تعبير «الكساندر رار» كارشناس شوراي سياست خارجي آلمان «ناتو بر سر موجوديت و مصلحت، دچار شكاف دروني و چالش شده است. اروپا خواهان ديالوگ با روسيه از جمله بر سر انرژي است اما جبهه آمريكايي مي خواهد سياست خارج سازي روسيه را اجرا كند.» درباره بحران افغانستان كه ناتو قريب 5 سال است خود را درگير ماجرا ساخته، واقعيت اين است كه دولت بوش تلاش كرد هزينه هاي اين درگيري را به دوش اعضاي ناتو بيندازد و امروز به استثناي برخي كشورهاي خاص، اغلب اعضاي اصلي ناتو مي كوشند يا اساسا با حضور در اين ورطه مخالفت كنند يا اگر چند صد نفر نيروي نظامي به افغانستان مي فرستند، اين ارسال نيرو صرفا به مناطق امن در شمال آن كشور اشغال شده باشد. بنابراين حتي موافقت مبهم و كلي ناتو با افزايش نيرو در افغانستان هم مشكل بوش در اين زمينه را حل نمي كند. در اين باره گزارش راديوي آمريكايي فردا تحت عنوان «ناتو، نشست تاريخي، اختلافات عميق» قابل تامل است كه تصريح مي كند «دولت هاي كانادا، هلند و روماني با فشار داخلي سنگيني براي خروج نيروها از افغانستان مواجهند. همزمان بريتانيا و آمريكا از متحدان خود در ناتو خواسته اند نيروهاي خود را به ولايات هلمند و قندهار اعزام كنند، اما هيچ كشوري حاضر به اعزام نيروهاي خود به اين مناطق كه جنگ با طالبان در آن جريان دارد نشده است. البته آلمان و ايتاليا نيروهايي را در افغانستان مستقر كرده اند، اما واحدهاي نظامي آنان در مناطق امن تر شمال و غرب افغانستان حضور دارند. اين موضع آلمان به طبع كشورهايي نظير آمريكا خوش نمي آيد.» اين چالش به حدي جدي و آشكار بود كه گلايه كاندوليزا رايس از اعضاي ناتو را در نشست چندي پيش وزراي خارجه كشورهاي عضو سازمان به دنبال داشت. او گفت ماموريت ناتو در شمال افغانستان نيست! اما اكثريت اعضاي ناتو همچنان موضوع را با تعارف در بيانيه ها و مخالفت در عمل مي گذرانند تا جايي كه به تعبير رابين اوكلي گزارشگر سي ان ان (حاضر در نشست ناتو) «جنگ افغانستان باعث ايجاد اختلاف هاي شديد در درون اين ائتلاف شده و كارد را به استخوان آمريكا رسانده است. با اين وجود بسياري از رأي دهندگان و قانونگذاران در كشورهاي عضو ناتو مي پرسند آيا مبارزه با تروريسم، توجيه مناسبي براي حضور در جنگ افغانستان است؟ رابرت گيتس وزير دفاع آمريكا از نپذيرفتن خطر و درگيرنشدن برخي از اعضاي ناتو در افغانستان ابراز نارضايتي مي كند.» حضور ناتو در افغانستان نتيجه خاصي را به همراه نداشته جز اعتراف به خطا و كوتاهي در قتل شهروندان غيرنظامي افغانستان كه اين امر حتي اعتراض رسمي حامد كرزاي رئيس جمهور افغانستان را نيز طي سال گذشته به همراه داشت. به گزارش بي بي سي «تعداد غيرنظامياني كه در سال گذشته ميلادي در اثر عمليات نيروهاي ناتو كشته شده اند بيش از تلفات غيرنظاميان در حملات شورشيان افغان است». جنگ افغانستان زيادي طولاني شده و نيروهاي معارض در جنوب اين كشور عملا به بازسازي قدرت خود پرداخته اند. نيروهاي آمريكايي و كانادايي و هلندي در آن مناطق عملا احساس تنهايي مي كنند و تلفات مي دهند يا از غيرنظاميان تلفات مي گيرند و لطمه حيثيتي بيشتري مي بينند. اين وضع، پرسش اصلي را پررنگ تر مي سازد: ناتو هزاران كيلومتر خارج از قلمرو خود چرا بايد درگير باشد و تلفات بدهد و اساسا فلسفه وجودي ناتو چيست؟ ناتو به تعبير «پدي اشدان» سياستمدار انگليسي و نماينده عالي رتبه سابق سازمان ملل در بوسني «در حال از دست دادن كنترل افغانستان است. من نمي گويم نبرد را باخته ايم اما در حال نزديك شدن به اين باخت هستيم.» دولت آمريكا در حالي از ناتو مي خواهد بيشتر در بحران نظامي، امنيتي افغانستان درگير شود كه بسياري از اعضاي قدرتمند و جدي اين سازمان تابلوي خروج را بر دست گرفته يا اساسا به اين حضور معترضند. 3- بزرگترين نشست ناتو در روماني، اگر اعلام بازنشستگي و پايان اين سازمان در آستانه 06 سالگي نباشد- كه نشانه هايي از آن به وضوح ديده شد- حتما اين پيام را با خود دارد كه اعضاي موثر ناتو، اجلاس روماني را مجلس ختم براي ناتو از نوع «آمريكايي» آن تلقي مي كنند و در آخرين سال دولت جنگ افروز و بحران آفرين بوش حاضر نيستند بيش از اين ريسك كنند و احتياط هاي گذشته را تا انقضاي عمر دولت نومحافظه كار بوش ادامه خواهند داد. به تعبير بي بي سي «اروپا برخلاف آمريكا كه مي خواهد ناتو را به سراسر جهان گسترش دهد و براي تحكيم قدرت جنگي خود از ناتو استفاده كند، اين پيمان را همچنان دفاعي و منطقه اي مي داند. رفتار اروپايي ها به هرحال در باقي مانده دوره رياست جمهوري آقاي بوش، احتياط آميز و گذراندن وقت است.» تحليل مشابهي را ديروز خبرگزاري فرانس پرس منتشر كرد: «سخنان بوش در روماني، به منزله وصيت او براي ناتو بود. او سعي كرد به عنوان آغازگر جنگ عراق و گسترش دهنده آزادي در خاورميانه و اروپاي شرقي وجهه خود را بهبود بخشد اما سخنانش حال و هواي وصيت براي اعضاي ناتو را داشت. او گفت اين آخرين باري است كه من در اين نشست سخن مي گويم... بوش ژانويه 9020 بايد كاخ سفيد را ترك كند اما جنگ عراق در ششمين سال خود فاقد هر نوع چشم انداز پايان براي آمريكاست. دموكرات ها خيلي راحت او را بدترين رئيس جمهور آمريكا مي خوانند و كاخ سفيد از اينكه اعتبار چنداني برايش باقي نمانده دچار سرخوردگي است.» حق با «فاكس نيوز» رسانه رسمي پنتاگون در جنگ افروزي هايش بود كه ديروز اعلام كرد «نشست سران ناتو در روماني نتايج مورد نظر بوش را درپي نداشت» اما اين، روايت همه ماجرا نبود بلكه فراتر از آن بايد بر اين تحليل روزنامه فرانسوي فيگارو صحه گذاشت كه «اجلاس سران در روماني صرفا فرصتي براي خداحافظي بوش با متحدان خود است. اگر رئيس جمهور آمريكا بخواهد كارنامه صادقانه اي از عملكرد خود ارائه كند، ناتويي ضعيف شده به همراه مشكلات نظامي در افغانستان، مردد بر سرانجام ماموريت ها و دچار چنددستگي سياسي در برابر روسيه بسيار تهاجمي را مشاهده خواهد كرد. نشست ناتو، فقدان رهبري آمريكا از زمان جنگ عراق را روشن ساخت. اين، نتايجي غم انگيز براي رئيس جمهوري است كه به ناگاه با توسل به ايدئولوژي فاتحانه وارد جنگ شد. در ماجراي الحاق گرجستان و اوكراين به ناتو هم فقدان رهبري آمريكا آشكار شد و متحدان به رغم تبليغات بوش، در جايگاهي عمومي اختلافات خود را آشكار ساختند. مشكل بر سر حضور يا عدم حضور چند كشور در ناتو نيست. براي بحث هاي اساسي درباره ناتو بايد منتظر تعويض ها و تغييرات در كاخ سفيد بود.» 4- خاورميانه (با موضوعات متنوعي چون عراق و افغانستان و فلسطين و لبنان) و شرق اروپا با چالش هاي سياسي و امنيتي ناشي از زياده روي آمريكا در برابر روسيه، براي اروپا تبديل به كانون هاي ناامني شده اند و ناتو در اين ميان به جاي تامين امنيت، درست در كانون ايجاد تنش و ناامني عمل مي كند. بسياري در اروپا اين واقعيت مهم را به درستي مي فهمند كه آمريكا مي كوشد هزينه هاي حيثيتي، سياسي و مالي و نظامي خطاهاي خود را با هزينه كردن از ناتو و اروپا جبران كند. اروپا دو راه بيشتر ندارد. يا به همين روند ادامه دهد و منتظر پمپاژ ناامني و تهديد و خطر از طريق سازمان كانوني امنيت خود باشد يا اينكه در كنار تعيين تكليف يا اصلاح مسير ناتو، روندي مثبت و سازنده را براي امنيت خود و جهان از طريق بازي برد- برد با كشورهايي نظير روسيه و ايران- و كشورهاي مثبت انديش و معتدل خاورميانه- تعريف كند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 335]