واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: برخورد شعیب علیه السلام با اصحاب مدین

حضرت شعیب علیه السلام، پس از امر به معروف و نهى از منكر، رعایت آن را از سوى مردم به خیر و صلاح خود آنان مى دانست، از جمله به دنبال فراخوان قوم خویش به پرستش اللّه، رعایت اندازه در پیمانه و ترازو، پرهیز از هرگونه كم فروشى و فساد انگیزى را خیر و صلاح آنان مى خواند: « وَ إِلی مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْبًا قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ قَدْ جاءَتْکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمیزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تُفْسِدُوا فِی اْلأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ .»بر اساس روایتى از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله، حضرت شعیب علیه السلام را خطیب انبیا خوانده اند. شاید بتوان گزارش تعابیر و بیان هاى گوناگون، با معانى یكسان یا نزدیك به هم از زبان او را مؤیدى بر آن دانست.(1) بررسى آیات نشان مى دهد كه وى همانند دیگر انبیاى الهى با رعایت ادب و سخنان نیكو آنان را به باورها و ارزش هاى توحیدى فرا مى خوانده است.(2) در مجموع مىتوان تبلیغ و دعوت وى را بر اساس راهبرد فرهنگى و تبلیغى امر به معروف و نهى از منكر (دعوت به باورها و ارزش هاى توحیدى و نهى از باورها و ارزش هاى كفرآلود و شرك آمیز) مبتنى دانست.(3) حضرت شعیب علیه السلام براى عملیاتى كردن راهبرد یاد شده از راهكارهاى گوناگونى استفاده مى كرد: نشان دادن معجزهقرآن همانند بسیارى دیگر از انبیاء نامى از معجزه حضرت شعیب علیه السلام نبرده است، اما چنان كه مفسران نیز گفتهاند ، «بیّنه» ، در آیه «قَد جاءَتكُم بَیِّنَةٌ مِن رَبِّكُم»(4) به معجزه آن حضرت اشاره دارد كه وى به عنوان گواه صدق رسالت خویش و در همان آغاز دعوت بر آن تأكید مى ورزید.(5) در برخى منابع از مواردى چند به عنوان معجزه حضرت شعیب علیه السلام یاد شده است.(6) روشنگرىحضرت شعیب علیه السلام، پس از امر به معروف و نهى از منكر، رعایت آن را از سوى مردم به خیر و صلاح خود آنان مى دانست، از جمله به دنبال فراخوان قوم خویش به پرستش اللّه، رعایت اندازه در پیمانه و ترازو، پرهیز از هرگونه كم فروشى و فساد انگیزى را خیر و صلاح آنان مى خواند: « وَ إِلی مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْبًا قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ قَدْ جاءَتْکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمیزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تُفْسِدُوا فِی اْلأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ ؛ و به سوی مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم)؛ گفت: ای قوم من! خدا را بپرستید، که جز او معبودی ندارید. دلیل روشنی از طرف پروردگارتان برای شما آمده است؛ بنابر این، حق پیمانه و وزن را ادا کنید و از اموال مردم چیزی نکاهید و در روی زمین، بعد از آنکه (در پرتو ایمان و دعوت انبیاء) اصلاح شده است، فساد نکنید. این برای شما بهتر است، اگر با ایمان هستید»(7) ، زیرا هنگامى كه كم فروشى، فریبكارى و غشّ در معامله گسترش یابد و امنیت عمومى جامعه در حوزه هاى مختلف از بین برود، زیان آن متوجه همه افراد حتى خودِ كم فروشان، فریبكاران و مختل كنندگان امنیت اجتماعى نیز مى شود.(8) همچنین در جاى دیگر پس از امر به رعایت اندازه در سنجش با پیمانه و ترازو و نهى از كم كردن اموال مردم، سود عادلانه و مشروع را بهتر و نیكوتر از ثروت حاصل از كم فروشى مى خواند: « وَ یا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِکْیالَ وَ الْمیزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی اْلأَرْضِ مُفْسِدینَ * بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ وَ ما أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفیظٍ»؛ « و ای قوم من! پیمانه و وزن را با عدالت، تمام دهید و بر اشیاء (و اجناس) مردم، عیب نگذارید؛ و از حق آنان نکاهید و در زمین به فساد نکوشید. آنچه خداوند برای شما باقی گذارده (از سرمایه های حلال) برایتان بهتر است، اگر ایمان داشته باشید و من، پاسدار شما (و مأمور بر اجبارتان به ایمان) نیستم».(9) و به سوی مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم)؛ گفت: ای قوم من! خدا را بپرستید، که جز او معبودی ندارید. دلیل روشنی از طرف پروردگارتان برای شما آمده است؛ بنابر این، حق پیمانه و وزن را ادا کنید و از اموال مردم چیزی نکاهید و در روی زمین، بعد از آنکه (در پرتو ایمان و دعوت انبیاء) اصلاح شده است، فساد نکنید. این برای شما بهتر است، اگر با ایمان هستیدتذكّرنیكى كردن و نعمت دادن با تأثیر عاطفى كه در پى دارد، دل انسان را به فرد نیكوكار و منعم نرم و مهربان می کند و حس سپاسگزارى در برابر او را كه ریشه در سرشت آدمیان دارد، برمى انگیزد؛ از این رو حضرت شعیب علیه السلام در دعوت

قوم خود به سوى توحید، نعمت هاى الهى ارزانى شده بر آنان را یادآورى مى كرد: « وَ لا تَقْعُدُوا بِکُلِّ صِراطٍ تُوعِدُونَ وَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ تَبْغُونَها عِوَجًا وَ اذْکُرُوا إِذْ کُنْتُمْ قَلیلاً فَکَثَّرَکُمْ وَ انْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُفْسِدینَ».(10) بیشتر چنان كه از ظاهر آیه نیز بر مى آید، آن را به افزایش جمعیت پس از كم شمار بودن، تفسیر كرده اند.(11) برخى نیز گفته اند: این آیه به ازدواج مدین بن ابراهیم علیه السلام با دختر حضرت لوط علیه السلام و بركتى كه خداوند به نسل آنان داد، اشاره دارد.(12) همچنین به ثروت پس از فقر و قدرت پس از ضعف نیز تفسیر شده است.(13)در آیه 84 سوره هود و در پى نهى از كم فروشى، به نعمت هایى چون حاصلخیزى سرزمین، ارزانى، ثروت و روزى فراوان اشاره مى كند و یادآور مى شود كه با وجود چنین شرایط مساعدى، دیگر نیازى به كم فروشى و انباشت ثروت از راه نامشروع نیست: «و لا تَنقُصُوا المِكیالَ و المیزانَ اِنّى اَركُم بِخَیر»(14)، تفسیر خیر به ارزانى و حاصلخیزى در برخى احادیث نیز آمده است.(15) انذاربیم و امید، از ویژگی هاى روانى انسان است كه همواره زمینه و بستر لازم را براى تهدید و تطمیع افراد فراهم مى سازد. به كارگیرى دو راهكار اساسى و دیرین انذار و تبشیر از سوى همه انبیاء در دعوت به توحید، بر همین اساس قابل تحلیل است كه در شیوههاى تبلیغى حضرت شعیب علیه السلام نیز به چشم مى خورد. حضرت گاهى قوم خود را از عذاب فراگیر روز قیامت به عنوان پیامد بت پرستى و كم فروشى آنان در آخرت مى ترساند: « إِلی مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْبًا قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمیزانَ إِنّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ مُحیطٍ»(16) و گاه فرجام شوم فاسدان در اقوام پیشین را به آنان گوشزد مى كرد: « وَ انْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُفْسِدینَ»(17) و سرانجام هنگامى كه با اصرار كافران بر بت پرستى، كم فروشى و تكذیب خود رو به رو شد و از ایمان آوردن آنان ناامید گردید، آن ها را به عذاب الهى تهدید كرد: «و یـقَومِ اعمَلوا عَلى مَكانَتِكُم اِنّى عـمِلٌ سَوفَ تَعلَمونَ مَن یَأتیهِ عَذابٌ یُخزیهِ و مَن هُوَ كـذِبٌ و ارتَقِبوا اِنّى مَعَكُم رَقیب».(18) و ای قوم من! پیمانه و وزن را با عدالت، تمام دهید و بر اشیاء (و اجناس) مردم، عیب نگذارید؛ و از حق آنان نکاهید و در زمین به فساد نکوشید. آنچه خداوند برای شما باقی گذارده (از سرمایه های حلال) برایتان بهتر است، اگر ایمان داشته باشید و من، پاسدار شما (و مأمور بر اجبارتان به ایمان) نیستمتبشیرحضرت شعیب علیه السلام در ترغیب قوم به پرهیز از بت پرستى، كم فروشى و فساد انگیزى، از پیامدهاى نیك آن به شرط مؤمن بودن آنان خبر مى داد: « وَ إِلی مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْبًا قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ قَدْ جاءَتْکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمیزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تُفْسِدُوا فِی اْلأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ».(19) از اینكه خیر بودن امور یاد شده درگرو ایمان آنها خوانده شده و نیز از تعبیر«بَقِیَّتُ اللّهِ خَیرٌ لَكُم اِن کُنتُم مُؤمِنین»، مى توان فهمید كه بیش از هر چیز مراد، پاداش آخرتى موارد یاد شده است؛ چنان كه آن حضرت در پى مخالفت از سوى قوم، ضمن فرا خواندن آن ها به طلب آمرزش گناهان و بازگشت به سوى خدا و با هدف ایجاد امید به پذیرش توبه، از رحمت و مهربانى خداوند به بندگانش خبر مى داد: « و استَغفِروا رَبَّكُم ثُمَّ توبوا اِلَیهِ اِنَّ رَبّى رَحیمٌ وَدود».(20)زهرا رضائیانبخش قرآن تبیانپی نوشت ها:1. هود: 85-84.2. المیزان، ج6، ص297.3. اعراف: 86-85 و هود: 85-84.4. اعراف: 85 و هود: 85.5. مجمع البیان، ج4، ص688.6. التفسیر الكبیر، ج14، ص173.7. اعراف: 85.8. المیزان، ج8، ص187.9. هود: 86-85 و مجمعالبیان، ج5، ص286.10. اعراف: 86.11. مجمعالبیان، ج3ـ4، ص689.12. همان.13. الكشاف، ج2، ص128.14. المیزان، ج10، ص161.15. تفسیر عیاشى، ج2، ص159.16. هود: 84.17. هود: 89.18. هود: 93 و اعراف: 87.19. اعراف: 85.20. هود: 90.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 709]