واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: آداب مجلس در قرآن
در قرآن مجید كرارا در كنار مسائل مهم اشاراتى به آداب اسلامى مجالس شده است از جمله آداب تحیت ، و ورود در مجلس ، آداب دعوت به طعام ، آداب سخن گفتن با پیامبر (صلى اللّه علیه و آله ) و آداب جا دادن به تازه واردان مخصوصا افراد با فضیلت و پیشگام در ایمان و علم است .و این به خوبى نشان مى دهد كه قرآن براى هر موضوعى در جاى خود اهمیت و ارزش قائل است ، و هرگز اجازه نمى دهد آداب انسانى معاشرت به خاطر بى اعتنائى افراد زیر پا گذارده شود.قرآن میفرماید: «یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِذَا قِیلَ لَكُمْ تَفَسحُوا فى الْمَجَلِسِ فَافْسحُوا یَفْسح اللَّهُ لَكُمْ وَ إِذَا قِیلَ انشزُوا فَانشزُوا یَرْفَع اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُوا مِنكُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَتٍ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیر» 1 ؛ اى كسانى كه ایمان آوردهاید، چون به شما گفته شود: «در مجالس جاى باز كنید»، پس جاى باز كنید تا خدا براى شما گشایش حاصل كند، و چون گفته شود: «برخیزید»، پس برخیزید. تا خدا [رتبه] كسانى از شما را كه گرویده و كسانى را كه دانشمندند [بر حسب] درجات بلند گرداند، و خدا به آنچه مىكنید آگاه است.در كتب احادیث صدها روایت درباره آداب معاشرت با دیگران از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله ) و ائمه معصومین (علیهم السلام ) نقل شده است در این روایات حتى طرز نشستن ، سخن گفتن ، تبسم كردن ، مزاح نمودن اطعام كردن ، طرز نامه نوشتن ، و حتى طرز نگاه كردن به دوستان نیز مورد توجه قرار گرفته ، و دستورهائى در زمینه هر یک داده شده است كه نقل آنها ما را از بحث تفسیرى خارج مى كند، تنها به یک حدیث از امیر مؤ منان على (علیه السلام ) در اینجا قناعت مى كنیم : لیجتمع فى قلبك الافتقار الى الناس و الاستغناء عنهم ، یكون افتقارك الیهم فى لین كلامك ، و حسن سیرتک ، و یكون استغنائك عنهم فى نزاهة عرضك و بقاء عزك ؛ باید در قلب تو نیاز به مردم و بى نیازى از آنها جمع باشد نیازت در نرمى سخن ، و حسن سلوك تجلى كند، و بی نیازیت در حفظ آبرو و عزت نفس.اى كسانى كه ایمان آورده اید هنگامى كه به شما گفته شود مجلس را وسعت بخشید (و به تازه واردها جا دهید) وسعت بخشید، خداوند (بهشت را) براى شما وسعت مى بخشد، و هنگامى كه گفته شود برخیزید برخیزید، اگر چنین كنید خداوند آنها را كه ایمان آورده اند و كسانى را كه از علم بهره دارند درجات عظیمى مى بخشد.احترام به پیشكسوتان در مجالس. "تفسح " در این آیه به معنى توسعه دادن مى باشد و این یكى از آداب مجلس است كه وقتى تازه واردى داخل مى شود حاضران جمع و جورتر بنشینند، و براى او جا باز كنند، مبادا سرگردان ، و احیانا خسته و شرمنده شود، این موضوع یكى از وسائل تحكیم پیوندهاى محبت و دوستى است ، قابل توجه است كه قرآن مجید این كتاب بزرگى آسمانى كه به منزله قانون اساسى مسلمین است حتى بسیارى از جزئیات مسائل اخلاقى و زندگى دسته جمعى مسلمانان را ناگفته نگذارده و در لابلاى دستورات مهم و بنیادى به این جزئیات نیز اشاره مى كند، تا مسلمانان تصور نكنند تنها پایبند بودن به اصول كلى براى آنها كافى است .
و از آنجا كه گاهى مجلس آنچنان مملو است كه بدون برخاستن بعضى جا براى دیگران پیدا نمى شود، و یا اگر جائى پیدا مى شود مناسب حال آنها نیست در ادامه آیه مى افزاید: هنگامى كه به شما گفته شود برخیزید برخیزید (و اذا قیل انشزوا فانشزوا).نه تعلل جوئید و نه به هنگامى كه برمى خیزید ناراحت شوید، چرا كه گاه تازه واردها از شما براى نشستن سزاوارترند به خاطر خستگى مفرط، یا كهولت سن ، و یا احترام خاصى كه دارند، و یا جهات دیگر، اینجاست كه باید حاضران ایثار كنند و این ادب اسلامى را رعایت نمایند، همانگونه كه در سپس به بیان پاداش انجام این دستور الهى پرداخته مى افزاید: «اگر چنین كنید خداوند كسانى را از شما كه ایمان آورده اند و بهره از علم دارند درجات عظیمى مى بخشد». اشاره به اینكه اطاعت این دستورات دلیل بر ایمان و علم و آگاهى است ، تعبیر به «درجات » اشاره به درجات عظیم و والائى است كه خداوند به اینگونه افرادى كه علم و ایمان را تواما دارا هستند مى دهد، در حقیقت كسانى كه به تازه واردان در كنار خود جا دهند درجه اى دارند و آنها كه ایثار كنند و جاى خود را به آنها بسپارند و از علم و معرفت بهره داشته باشند درجات بیشتر دارند.و از آنجا كه گروهى این آداب را با طیب خاطر و از صمیم دل انجام مى دهند، و گروه دیگرى با كراهت و ناخشنودى ، و یا براى ریا و تظاهر، در پایان آیه مى افزاید: خداوند به آنچه انجام مى دهید آگاه است.اى كسانى كه ایمان آوردهاید، چون به شما گفته شود: «در مجالس جاى باز كنید»، پس جاى باز كنید تا خدا براى شما گشایش حاصل كند، و چون گفته شود: «برخیزید»، پس برخیزید. تا خدا [رتبه] كسانى از شما را كه گرویده و كسانى را كه دانشمندند [بر حسب] درجات بلند گرداند، و خدا به آنچه مىكنید آگاه است رعایت شأن علماء و دانشمندان گرچه آیه در مورد خاصى نازل شده ، ولى با این حال مفهوم عامى دارد و نشان مى دهد آنچه مقام آدمى را نزد خدا بالا مى برد، دو چیز است : 1 - ایمان 2 - علم مى دانیم مقام "شهید" در اسلام والاترین مقام است ، در عین حال در حدیثى از پیامبر اكرم (صلى اللّه علیه و آله ) مى خوانیم : فضل العالم على الشهید درجة ، و فضل الشهید على العابد درجه ... و فضل العالم على سائر الناس كفضلى على ادناهم !: عالم یك درجه از شهید بالاتر است ، و شهید یكدرجه از عابد ... و برترى عالم بر سایر مردم مانند برترى من بر كوچكترین آنها است .و شایسته است که در مجالس و معاشرت ها شأن آنان را در نظر بگیریم و ادب را در حضورشان رعایت کنیم و با توجه به سخن گهر بار پیامبر نسبت خود با آنان را بدانیم .سلام و تحیت"تحیت " در اصل از ماده "حیات " است ، و به معنى دعا كردن براى سلامت و حیات دیگرى مى باشد، خواه این دعا به صورت «سلام علیكم » یا «السلام علینا» و یا مثلا «حیاك الله » بوده باشد، ولى معمولا هر نوع اظهار محبتى را كه افراد در آغاز ملاقات نسبت به یكدیگر مى كنند، "تحیت " مى گویند. یعنى منظور از «سلام علیكم » این باشد كه «سلام خدا بر تو باد» با سلامتى تو را از خدا مى خواهم چرا كه از نظر یک فرد موحد، هر گونه دعائى بالاخره به خدا باز مى گردد و از او تقاضا مى شود و طبیعى است دعائى كه چنین باشد، هم پر بركت (مبارک) و هم پاكیزه و (طیبه ) است .تنظیم: رهنما- گروه دین و اندیشه تبیانمنبع تفسیر نمونه پی نوشت : 1- سوره مجادله آیه 11.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 417]