تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833138104
تابع رای ملت هستیم
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: سیاست > انتخابات - هیچ اصطلاح و مفهومی در فرهنگ سیاسی امام خمینی (ره)و انقلاب اسلامی به قدر «مردم» وسعت نیافته و در سیاق‌ها و با رویکرد‌های مفهومی پیچیده جای نگرفته است. سید مسعود رضوی: این واژه که گستره مترادفات و مفهوم‌های همجوار آن دائماً در حال توسع و تحول بوده و بر ژرفای آن افزوده شده است، نه فقط نشانگر پویایی مفاهیم سیاسی در جامعه ایران در طول چند دهه اخیر، بلکه نشانه فهم یک مفهوم مرکزی در فهم نهضت امام خمینی، اندیشه و فقه سیاسی امام فقید و سرانجام ماهیت اصلی و اصیل انقلاب مردمی - اسلامی و توابع قبلی و نتایج بعدی آن است. برای فهم مطلب، بدون آنکه دقیقاً در حصر کلیشه‌های اصطلاحی بمانیم - زیرا شرایط لغزنده همیشه میان گذشته و حال و آینده در نوسان است - پنج حوزه مفهومی برای مردم را از ابتدای نهضت امام خمینی (ره)تاکنون می‌توان برشمرد: 1 - گفتمان انقلابی، 2- گفتمان قانونمدار، 3- گفتمان حکومت دینی (فقیه سیاسی پشتوانه جمهوری اسلامی)، 4- گفتمان حق محور 5 - اعتلای مفهوم «مردم» و «شهروند».در این یادداشت ما این روند -Process- را با اتکاء به مآخد موجود و نوشته‌ها، گفتار‌ها و برخی تقریرات منتج از رفتار و منش و موضع‌گیری سیاسی امام فقید بررسی میکنیم و تنها از ورود به مباحث مربوط به یک اصطلاح دینی بسیار مهم که نیازمند بحثی کاملاً مجزا و متفاوت است و صرف‌نظر کرده‌ایم. آن اصطلاح «امت» است که لوازم بحث آن در این مقال نمی‌گنجد.1 - گفتمان انقلابی در گفتمان انقلابی، «مردم» یک مفهوم بالنده و خیزش‌گراست که می‌تواند و می‌باید در برابر ظلم ایستادگی کند. در این گفتمان، نوعی «تقابل» و «رقابت» به تدریج دیده می‌شود. تقابل در برابر «ظالمین»، «مستکبرین» و «دشمنان» و رقابت با مفاهیم مشابه در گفتمان و فرهنگ چپ و کمونیستی که ماهیتی طبقاتی و ستیزنده اما ضد‌دینی داشته است. در این عرصه مردم با صفت «مستضعفین» بسیار مورد خطاب قرار می‌‌گیرند تا هم بر ماهیت دینی و قرآنی این کلمه تأکید شده باشد و هم تمایز آن از «خلق»، «توده»، «پرولتاریا» و «طبقه» مشخص شود. بعد‌ها در جریان جنگ تحمیلی هشت ساله، مفهوم «رزمنده» و «ارتش بیست میلیونی» و «سپاهیان اسلام» و صفات و اصطلاحات دیگری نیز بدان افزوده شد، اما اصطلاح کلیدی و مهم همچنان همان «مردم» و «مستضعفین» بود که در برابر مفاهیم پیش گفته و مورد علاقه چپ‌ها کاربرد داشت و تمایز مردم در فرهنگ امام و انقلاب اسلامی را از ایده‌های رقیب نشان می‌داد. در عین حال اصطلاح مشترک «محرومین» و «طبقات محروم» نیز به کار می‌رفت که هم‌گروه‌های سیاسی چپ - اعم از مذهبی و کمونیستی - بدان علاقه داشتند و هم در بیان امام خمینی (ره)به کار گرفته می‌شد. این معنا در مجموع بیانگر موضع‌گیری طبقاتی بود، همچنانکه از «طبقه زحمتکش»، «زحمتکشان»، «طبقه کارگر»، «طبقه کشاورز» و... نیز در هر دو فرهنگ نشانه‌هایی می‌بینیم، بی‌آنکه تداخل و تزاحمی به لحاظ ایدئولوژیکی برایشان ایجاد کند.در کنار این مفاهیم مشترک، متقابل و رقیب، مفهوم مشترک - متقابل «ملت» نیز در فرهنگ سیاسی امام در مقابل همین اصطلاح در ناسیونالیسم سیاسی رژیم شاهنشاهی دیده می‌شود. اما این مفهوم را عمدتاً در رابطه با قانون اساسی، حقوق ضایع شده و نهاد‌های سیاسی به کاربرده و پس از انقلاب نیز از مصطلحات کلیدی ایشان محسوب می‌شود. در این زمینه، اگر به بسامد کلمات دقت کنیم، باز هم مفهوم «مردم» بیش از سایر واژگان و اصطلاحات در بیان و آثار امام کاربرد داشته و پس از آن «ملت» است که در دوره ما قبل و ما بعد انقلاب به یکسان از آن استفاده می‌شود. واژه‌های مستضعفین، محرومان و سایر اصطلاحات تنیده در این حیطه مفومی، به تناوب و در انعکاس شرایط و برهه‌های مختلف افزونی یا کاستی دارند. 2 - گفتمان قانونی در گفتمان قانونی، الفاظ «ملت» و «مردم» در قواره اصطلاحات سیاسی ظهور می‌کند و اگر مجموعه‌ای از گفتار‌ها، جستار‌ها و عبارات امام تحلیل محتوا شود، ویژگی‌های سیاسی آن به راحتی قابل فهم است. «ملت» پایه فلسفه سیاسی و فقه سیاسی امام است. فلسفه سیاسی امام در پرتو «ولایت» و فقه سیاسی وی بر مبنای «حکومت» معنا می‌یابد. «ولایت» یک مفهوم عرفانی - متافیزیکی است که پس از حصر مفهومی و با توجه به ماهیت اجتماعی و اخلاقی و مسئولیت‌پذیر اسلام و تشیع، ردای سیاست و صلاح دنیوی پوشیده است. با این وجود، همچنان از قدسیت و اعتبار دینی و عرفانی نیز برخوردار و تبیین فقهی کافی نیز برای آن تمهید شده است. این تبیین فقهی به ولایت ماهیتی سیاسی می‌دهد که بر اساس آن حکومت مطلوب عصری به نام «جمهوری اسلامی» متولد شود. تولد این مفهوم، از یک سو الزامات سنتی و پویایی فقه شیعه را عیان می‌سازد و از سوی دیگر نوعی تلفیق مفاهیم جدید سیاسی از تفکیک قوا تا ملزومات دموکراتیک را مورد بهره‌برداری قرار می‌دهد. در هر صورت، بدون مفهوم مردم، اراده ملت، مصلحت مردم و تکیه به کنش و خواست و رای ایشان، مفهوم حکومت اسلامی در معنای مطلوب امام، یعنی «جمهوری اسلامی» متولد نخواهد شد و پروژه به کلی بلاموضوع می‌شود.نخستین کنش‌های سیاسی امام خمینی (ره)در تقابل با حکومت پهلوی، مدافعه از حقوق مردم و دفاع از احکام اسلامی بود. این دو چنان در‌آمیختگی دارند که به زحمت بتوان خط فاصل و امکان تفکیکی میان آنها در فرهنگ سیاسی امام یافت. اما در صدر انقلاب این رویکرد به وضع مشخص‌تری اعتلا یافت زیرا معماری و تحقق آنچه قبلاً نظریه محسوب می‌شد آغاز شده بود. امام در مصاحبه با روزنامه انگلیسی فایننشنال تایمز به تاریخ 18/8/1357 می‌گوید: «از حقوق اولیه هر ملتی است که باید سرنوشت و تعیین شکل و نوع حکومت را در دست داشته باشد». (1)این بیان به صراحت بیانگر حق وسیع مردم در تشکیل حکومت و کیفیت آن است و بدون اراده مردم، باید حکومت را تعطیل شده دانست. ممکن است گفته شود به ضرورت زمان و برای پیشبرد کار انقلاب اسلامی امام در آن ایام چنین گفته، اما این تنها مختص آن عصر نبوده و عهد امام تا پایان عمر بر این مبنا قرار داشت چنانکه در وصیت‌نامه خویش به صراحت می‌نویسد: «حکومت جمهوری اسلامی مورد نظرما، از رویه پیامبر اکرم (ص) و امام علی علیه‌السلام الهام خواهد گرفت و متکی به آرای ملت خواهد گردید.»(2)موارد دیگری نیز ذکر میکنیم تا دانسته شود این امر نه تزئینی برای حکومت، نه تمهیدی برای قبول عام، نه فرصت جویی مقطعی در زمان خاص و نه روشی جهت پشتیبانی جویی بوده، بلکه مفهوم و معنای ذاتی و مرکزی فکر سیاسی، فقه سیاسی و حکومت در معنای مورد نظر امام وابسته به این موضوع است. «ماهیت حکومت جمهوری اسلامی این است که با شرایطی که اسلام برای حکومت قرار داده است، با اتکا به آرای عمومی ملت، حکومت تشکیل شده و مجری احکام اسلام باشد.»(3)«ما تابع آرای ملت هستیم، ملت ما هر طوری رای داد. ما هم از آن تبعیت میکنیم، ما حق نداریم، خدای تبارک و تعالی به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است. که ما به ملتمان یک چیزی را تحمیل بکنیم.»(4) به این ترتیب امام خمینی (ره)انتخاب آزاد ملت را زیر‌بنا و بستر حکومت دانسته و بر آن پای می‌فشارد. این پافشاری که اساس اعتقاد سیاسی ایشان بود، گفتمان حکومت دینی را شکل داد که به وضوح در جستار‌های مذکور مشخص است. 3 - گفتمان حکومت دینی در این شیوه، جمهوریت و اسلامیت نظام خاصی را شکل می‌دهد که اساس آن بر مصلحت دینی براساس خواست ملی استوار شده است. مجال تعریف و شرح‌الاسم هر یک از این عبارات نیست، اما عجالتاً در پرتو همین نظریه، «ملت» دائما باید «انتخاب» کند و آزادی انتخاب، شرط اولیه این نظام سیاسی و مبنای مشروعیت و منشاء اقتدار آن محسوب می‌شود. به نظر امام جزء و کل نظام مبعوث انقلاب و حکومت منبعث از فقه و فکر سیاسی ایشان برآمده از رای مردم است. «میزان رای ملت است» و «ما تابع آرای ملت هستیم» و پدران حق ندارند در تعیین نوع حکومت، نظر و سلیقه خود را به ما و نسل‌های بعدی تحمیل کنند و «من به پشتوانه این ملت توی دهن این دولت می‌زنم» و... که جملگی از مشهورات فرمایش امام فقید است. اما فقط برای فهم ژرفای این نفاذ سیاسی به واسطه اراده و رای ملت به مهم‌ترین رکن فقه سیاسی امام یعنی «ولایت فقیه» می‌پردازیم و رابطه آن با خواست ملت را در کلام امام و جمهوری اسلامی مورد توجه قرار دهیم. ایشان در وصیتی می‌گوید: «وصیت من به ملت شریف آن است که در تمام انتخابات، چه انتخاب رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چه انتخاب خبرگان برای تعیین شورای رهبری یا رهبری، در صحنه باشند و اشخاصی را که انتخاب می‌کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می‌شود. مثلا در انتخاب خبرگان برای تعیین شورای رهبری یا رهبر توجه کنند که اگر مسامحه نمایند و خبرگان را روی موازین شرعیه و قانون انتخاب نکنند چه بسا که خساراتی به اسلام و کشور وارد شود که جبران‌ناپذیر باشد و در این صورت همه در پیشگاه خداوند متعال مسئول می‌باشند.» امام طی پاسخی به نامه‌ای در مورخ 9/2/1368، چند ماه قبل از ارتحال می‌نویسد: «... اگر مردم به خبرگان رای دادند تا مجتهد عادلی را برای رهبری حکومتشان تعیین کنند، وقتی آنها هم فردی را تعیین کردند تا رهبری را به عهده بگیرد، قهراً او مورد قبول مردم است. در این صورت او ولی منتخب مردم می‌شود و حکمش نافذ است.»(6)4 - گفتمان حق محور، ارجاع به نظارت و مصلحت این آزادی سیاسی در انتخاب همه ارکان نظام، دو مسئولیت را در پی دارد؛ نخست مسئولیت مردم در برابر حکومت که عبارت است از «نظارت» و دوم مسئولیت نظام در برابر ملت که عبارت است از «مصلحت». اتفاقاً نهاد «مجمع تشخیص مصلحت» نیز بر همین اساس شکل و عنوان گرفته است. در باب مصلحت باید به قوانین اساسی و برخی وقایع تاریخی و باب‌گشایی‌های فقه سیاسی در عصر جنگ و قبل و بعد از آن رجوع کنیم، اما در باب «نظارت» می‌توان چند عبارت و نمونه از کلام امام شاهد مثال آورد که گویای وضع خاص این مسئولیت در قبال آن آزادی و انتخاب است. امام در صدر انقلاب در سال 1357 و در طلیعه شکل‌گیری جمهوری اسلامی بر این نکته پای می‌فشرد که همه طبقات مردم وظیفه دارند در حصر قوانین اسلامی بر امور نظارت داشته باشند. دو مفهوم کلیدی و مهم دینی به نام «امر به معروف» و «نهی از منکر» نیز در همین چارچوب قابل فهم و قابل تحقق است. این وظیفه انحصار به گروه ویژه‌ای ندارد. همه آحاد مردم در آن دخیل و بدان موظف‌اند.کلی‌ترین گفته امام در این زمینه چنین است: «جامعه فردا» جامعه‌ای ارزیاب و منتقد خواهد بود که در آن تمامی مردم در رهبری امور خویش شرکت خواهند جست.» (7) یک سال بعد در دوره تحقق جمهوری اسلامی به بیان دیگری بر این موضوع تأکید کرده است: «این یک سفارش عمومی است... با کمال دقت ملاحظه کنید که کسانی به عنوان اسلام، به عنوان مسلمین، به عنوان معممین، یک قدم خلاف برندارند که خدای نخواسته چهره اسلام را برخلاف آن طوری که هست قبیح نشان بدهند. این در نظر من از همه چیز‌ها اهمیتش بیشتر است و مسئولیتش هم بیشتر... همه و همه موظفند که نظارت کنند بر این امور. نظارت کنند، اگر من یک پایم را کنار گذاشتم، کج گذاشتم، ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتی، خودت را حفظ کن... اگر دیدند که یک کمیته خدایی نخواسته برخلاف مقررات اسلامی دارد عمل می‌کند، بازاری باید اعتراض کند، کشاورز باید اعتراض کند، معممین و علما باید اعتراض کنند...»(8)این کیفیت بیان امام چنان صریح است که راه را بر هرگونه تأویل و تفسیر من‌عندی یا خلاف ظواهر کلام می‌‌بندد. در واقع حکم آشکار به لزوم رعایت حق مردم است و این امر نه فقط در کلام امام که در قانون اساسی ایران به تأیید ملت و توشیح ایشان رسید و از حقوق پایه است: «رهبر در برابر قوانین با سایر افراد کشور مساوی است» (9)لذا مردم، همچون رهبر حق بیان و انتقاد و نظارت دارند: «اسلام گفته برو به او بگو، نهی‌کن، بایستد در مقابلش، بگوید این کارت انحراف بود، نکن»(10)این نظارت، البته تزاحمی با ولایت - ولایت مطلقه فقیه - ندارد. اگر تفاسیر برخی جریانات خاص که اساساً مردم را واجد هیچگونه صلاحیت، نفاذ رأی و بالطبع هیچگونه حقی نمی‌دانند - خاصه نظارت و نقد و تذکر - باید جریان فکری امام را متکی به مردم، برآمده از رای و اراده مردم، در جهت مصالح مردم و متکی به تفسیر عصری از قوانین اسلام برای تمشیت امور مردم و تسهیل مصالح ایشان قلمداد کرد.5 - اعتلای مفهوم مفهوم مردم و ملت نزد امام خمینی (ره)به تدریج از چنان توسعی برخوردار شد که در دوره ایشان به مدار قوانین، تصمیمات و نهاد‌سازی‌های نظام بدل گردید. این نوع نگرش به مردم در پرتو تأسیس نهاد‌های تازه و تفسیر عصری دین، امر بی‌سابقه‌ای بود که می‌باید جلا یابد و به تدریج ویژگی‌ها و آثار مثبت آن در زندگی ملت عیان شود. طبعاً گروهی با این امر مخالفت داشتند. تمامیت‌خواهی، سنت‌گرایی، نگاه ایستا و برخی منافع خاص و تفسیر‌های خود کامانه از امر سیاسی، در مقابل دیدگاه امام قرار داشت. این گروه کار را به جایی رساندند که مفهوم خلافت و نوعی حکومت اسلامی بسیط به سبک اسلاف در قرون ماضی را به جای مفهوم سیال و پویایی جمهوری اسلامی پیشنهاد کردند. کارشان هم بسیار در کارشکنی و کند‌سازی تحول سیاسی، اعتقاد و فکری ایرانیان موثر بود. اما خوشبختانه به تدریج دامنه حقوقی، مصالح و اثر‌گذاری آرا و خواست‌های مردم روشن شد و مکانیسم‌های تاثیر نیز تا حدودی بهبود یافت. در سال‌های اخیر، مجدداً جریانی برای پیشگیری از این تحرک کوشیده تا نهاد‌های ایضاح‌گر نظیر دیوان محاسبات و سازمان بازرسی را محدود سازد و نهاد‌های برنامه‌ریز - در راس همه سازمان برنامه و بودجه - را منحل کرده و پاسخگویی و رجوع به مردم را در حد نمایش‌های خیابانی تنزل دهد. این روند می‌تواند دستاورد‌های امام را ویران سازد یا ضعیف سازد. به صورت طبیعی، فرد آزاد انتخابگر است و انتخابگر مسئول و انسان مسئول از حالت توده بی‌شکل و جمعیت سیال، به صورت مجموعه مشخص و اجتماع با هویت چهره می‌نماید. اصلاح‌گری در دوران اخیر، همین سویه را دنبال می‌کرد تا هویتی و ماهیتی مشخص، در چارچوب‌هایی کاملاً مشخص و قابل تعریف ارائه کند. در یک کلام مفهوم «شهروند» در چارچوب نظام جمهوری اسلامی در حال تولد است. این شهروند، مسئول است، ناظر است، مخاطب و منتقد است، اما ضوابط قانونی را می‌شناسد و در پاسداشت آن می‌کوشد. این پاسداشت، تجربه و فرآیند پیدایش جامعه‌ای مبتنی بر ایده «مردم‌سالاری دینی» را شکل می‌دهد. ایده‌ای که در سنوات اخیر مورد عناد و حمله برخی خودمداران و تقلید طلبان در عرصه سیاست و متحجران قرار گرفته است.پانوشت‌ها: 1 - صحیفه نور، موسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره) ج 3، ص 42 2 - جستاری از وصیت‌نامه سیاسی - الهی امام، همان مأخذ ج 21، ص 1873- صحیفه نور، ج 12، ص 6 4- وصیت‌نامه، همان 5 - همان 6 - صحیفه نور، ج 21، ص 129 7 - همان، ج 3، ص 53 8 - همان، ج 7، صص 33 و 34 9 - اصل 107 قانون اساسی 10 - صحیفه‌نور، ج 9، ص 194
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 574]
-
گوناگون
پربازدیدترینها