واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: هند امروزه به عنوان يك بازيگر كليدي در عرصه قاره كهن پذيرفته شده و در محاسبه استراتژيك كشورهايي از جمله امريكا، روسيه و چين تاثيرگذار است. تجربه سالها حضور استثمارگران در اين كشور، گرچه به آغاز فعاليتهايي همچون راهاندازي جنبش غيرمتعهدها منجر شد اما در ادامه مسير، نگرشهاي ديگري بر اين كشور درباره ارتباط با قدرتهاي غربي حكمفرما شد. ** جايگاه امريكا در سياستهاي هند ------------------------------------------------ رابطه با امريكا از آن رو براي هند مهم است كه در شرايط بسيار متغير ژئوپلتيكي منطقه و اقتصاد رو به رشد چين، پشتيباني براي خود دست و پا كند. همچنين شايد از اين رهگذر تامين سوخت هستهاي مورد نياز هند براي مطرح شدن به عنوان يكي از قدرتهاي هستهاي، راحتتر امكانپذير شود. الگوي سياست خارجي هند، با نگاه ويژه به نقشهاي بينالمللي و منطقهاي ترسيم شده است. جنبه منطقهاي سياست خارجي نيز ناظر بر نقش اساسي هند در شبه قاره است كه تلاشهاي اين كشور را براي باقي ماندن در اين جايگاه توجيه ميكند. نخستين تغيير در فرمول سياسي هند در نيمه دهه 1370، رخ داد و با حضور حزب بهاراتيا جاناتا (بي. جي. پي) در سال 1377 و تمركز بيشتر بر سياست خارجي اين كشور همراه شد. اصلاحات اقتصادي نيز از سال 1370 آغاز شد؛ اين اصلاحات، نقشهاي جديدي را به اقتصاد بينالمللي و روابط تجاري اين كشور واگذار كرد. هند ناگهان و به اجبار، وارد دنياي پس از جنگ سرد شد و اولويتهاي سياست خارجي خود را از نو تعيين كرد. ورود به اين دنياي جديد مستلزم آن بود كه اين كشور درهاي اقتصاد خود را به روي دنيا باز كند و در روابط بينالمللي خود، رشد اقتصادي را مهمتر از خودكفايي بداند. همچنين پس از حادثه يازدهم سپتامبر 2001 (1380)، روابط هند با امريكا بهبود يافت؛ چرا كه دهلي نو با قلمداد كردن موضوع درگيريهاي كشمير در قالب فعاليتهاي تروريستي، نقطه مشتركي را با واشنگتن تعريف كرد. با اين حال، هند از موقعيت خود در معادلات سياسي آمريكا رضايت ندارد. از يك سو، پاكستان و افغانستان بيشترين ميزان توجه آمريكا را به خود معطوف كردهاند و از سوي ديگر، سفر سال گذشته باراك اوباما رييس جمهوري آمريكا به چين و اندونزي صداي گلايه مقامهاي هندي را بلند كرد. همچنين امروزه شرايط ژئوپلتيك انرژي اهميت فزايندهاي يافته است؛ چرا كه كشورهاي در حال توسعه نيازمند تامين ذخاير انرژي هستند تا از اين طريق بتوانند شاخصهاي رشد اقتصادي خود را تامين كنند. سياست خارجي هند نيز از مسير امنيت منابع سوختي ميگذرد. اين كشور بارها اذعان كرده است كه نياز به متنوعسازي انرژيهاي مورد استفاده دارد. بنابراين، در كشوري همچون هند با بيش از يك ميليارد و 300 ميليون نفر جمعيت، فقط به نفت و گاز اكتفا نميشود و انرژي هستهاي، حتي اگر با وجود هزينههاي بالا پاسخگوي كمتر از 10 درصد نياز اين كشور باشد، جايگاه ويژهاي مييابد. نخستين راكتور اتمي هند در سال 1335 ساخته شد و ادامه فعاليتهاي هستهاي اين كشور نيز، تحريمهايي را به همراه داشته است. طي چند سال اخير، هند با هدف كمك به توسعه نيروي هستهاي غيرنظامي و همچنين افزايش مبادله تجاري با امريكا به تحركاتي دست زده است. مذاكرات هستهاي سالهاي 1384 و 1385 با جرج بوش رييس جمهوري پيشين امريكا، در راستاي شناخته شدن هند به عنوان يك قدرت هستهاي و رسيدن به معيارهاي جهاني قدرت ارزيابي ميشود. ** هند، مقصدي براي توقف يانكيها ---------------------------------------------- امريكا همواره به منطقه خاورميانه با دقت نظر نگريسته است. اهميت اين منطقه در معادلات خارجي اعلام شده ايالات متحده، از زمان اعلام سياست مبارزه با تروريسم بيش از پيش علني شد. پس از حادثه يازدهم سپتامبر، جرج بوش در راستاي مقابله با گروههاي مسلح افغانستان، به تجهيز پاكستان اقدام كرد؛ امري كه با اعتراضهاي رسمي مقامهاي هند روبرو شد. با اين همه، درگيريها در مناطق شمالي و غربي پاكستان سبب افزايش بياعتمادي ساكنان كاخ سفيد به كارامدي اين كشور شده است. هند به عنوان كشوري در مجاورت پاكستان و افغانستان ميتواند به نوعي جايگزين براي نيروهاي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي ناتو و آمريكا تبديل شود. از طرف ديگر، بهانهاي به نام مخالفان كشميري شرايط لازم را براي حضور نيروهاي آمريكايي در هند فراهمتر ميكند. روابط هند با ايران نيز براي ايالات متحده اهميت دارد. امريكاييها با آگاهي از نتايج راهاندازي خط لوله صلح بين اين دو كشور، خروج هند را خواستار شدند و حتي برخي آگاهان، خروج دهلينو از تحريمهاي هستهاي در سال 1385 را به دليل سر نهادن اين كشور در مقابل همين خواست واشنگتن ارزيابي كردند. از سوي ديگر، با اينكه هند همسو با خواستههاي امريكا طي پنج سال گذشته، درباره فعاليتهاي هستهاي ايران در سه مقطع سپتامبر 2005 (1384)، فوريه 2006 (1385) و ژوييه 2010 (1389) راي مخالف داده، اما گويا امريكا هنوز از مواضع هند درباره ايران راضي نشده است و به هر بهانهاي اين كشور را زير فشار قرار ميدهد. براي نمونه، پنجم بهمنماه 1384 ديويد مالفورد سفير امريكا در دهلي نو، اعلام كرد اگر هند به تحريمهاي ايران در ماه فوريه راي موافق ندهد، افكار اعضاي كنگره امريكا نسبت به معاهده هستهاي هند و امريكا خراب ميشود. البته آراي دهلي نو عليه ايران، طوفانهاي سياسي كوچكي را در هند برانگيخت و احزاب چپ، دولت اين كشور را به خودفروشي محكوم كردند. حتي امروز كه هند مشاركت با امريكا را به عنوان عنصري كليدي براي تعيين آينده خود قلمداد ميكند، ميتوان در ميان مسوولان و نخبگان اين كشور رگههايي از بياعتمادي را نسبت به طرحهاي نئو امپرياليستي امريكا يافت. آمريكا، ميخواهد كه در كمپين ضد ايران از حمايت هند برخوردار شود و حتي به شركتهاي هندي معاملهكننده با جمهوري اسلامي ايران حساس بوده و اسامي پنج شركت را نيز در اين رابطه اعلام كرده است. با اين حال، اين كشور هنوز از لحاظ نفت و گاز به ايران وابسته است. مواضع متفاوت هند درباره موضوع هستهاي ايران در حالي اتخاذ ميشود كه 118 عضو جنبش غيرمتعهدها بارها از فعاليتهاي صلحآميز تهران حمايت كردهاند. اما هنگامي كه هند در موضوعهايي همچون تروريسم حمايت اعضاي اين جنبش را ميخواهد، به سمت آنان متمايل ميشود. گرچه گفته ميشود جواهر لعل نهرو نخستوزير سابق هند، براي نخستين بار طي نطقي در هشتم ارديبهشتماه 1333 در كلمبو اصطلاح عدم تعهد را به كار برد، اما آرمان بنيانگذاران اين جنبش درباره استقلال از قدرتهاي امپرياليستي و زمينهسازي براي خروج از جريان تكقطبي دستكم در هند به گونهاي ديگر عملي شده است. از سوي ديگر، هند دومين كشور پر جمعيت جهان و سرشار از مصرفكنندگاني بالقوه و كارگراني ارزانقيمت است. اين بازار سودآور در دورهاي كه به اذعان اوباما، تورم و بيكاري در آمريكا سبب رويگرداني مردم از دموكراتها در انتخابات اخير مجلس شده است، ميتواند راهگشاي اقتصاد بحرانزده آمريكا شود. در زمان حاضر امريكا در حال ساخت 14 راكتور هسته اي براي هند است تا رقباي روسي و فرانسوي را از عرصه هند كنار زند. وزارت امورخارجه آمريكا به تازگي در بيانيهاي اعلام كرد: توافقنامه منعقد شده ميان دهلينو و واشنگتن نشانه تعهد قوي باراك اوباما براي موفقيت طرح تاريخي همكاري هستهاي غيرنظامي دو كشور است. رفت و آمد مقامهاي آمريكايي از ابتداي سال ميلادي جاري تاكنون نيز نشان از توجه مضاعف واشنگتن به موقعيت دهلينو دارد. بويژه اختلافهاي گسترده مالي و تجاري ميان چين و آمريكا، تفكر ايجاد يك سد رقابتي همچون هند را براي ساكنان كاخ سفيد تقويت ميكند. هند نيز هيچگاه خود را نسبت به اين رقابت بيميل نشان نداده است. ** روابط آتي آمريكا و هند -------------------------------- رويكرد اخير هند به پذيرش كشورهاي غربي و واسپاري برخي فعاليتهاي خود به آنان از جمله بخش نظامي، اين نكته را به ذهن متبادر ميكند كه هند ميان آرمانهاي جنبش غيرمتعهدها و سياستهاي بينالمللي خود در تعارض مانده است. بنا بر گفتههاي نهرو، هند از پيوستن به غيرمتعهدها، حفظ آزادي فعاليتهاي بينالمللي و بويژه رد وابستگي اين كشور به قدرتهاي جهاني همچون امريكا و شوروي را مدنظر داشت. اما كشور جواهر لعل نهرو، امروز در مسيري خلاف آرمانهاي او حركت كرده و بر اساس خواست و نظر امريكا، تصميم ميگيرد. رشد پنج برابري بودجه نظامي هند در كنار قراردادهاي نظامي اين كشور با آمريكا، انگلستان، فرانسه و روسيه نشان دهنده اهميت دادن اين كشور به تقويت اين ابعاد است. تقويت امنيت ملي، جلب حمايت سياسي كشورهاي قدرتمند، جلوگيري از عقبماندگيهاي اقتصادي نسبت به ديگر بازيگران منطقه و افزايش سهم در نظام بينالملل سبب شده است هند به اميد پيوستن به صف كشورهاي شمال، رابطههاي جنوب- جنوب خود را قرباني كند. ايجاد اشتغال براي حدود 50 هزار نفر آمريكايي، آنچنان كه اوباما در روز نخست اقامت خود در بمبئي (پانزدهم آبانماه) به آن اشاره كرد، نشان از خزش بيصداي استعمار نوين در لايههاي دروني شبه قاره دارد. اوباما گفت: كار انجام چند معامله تاريخي به ارزش 10 ميليارد دلار بين دو كشور با هدف ايجاد فرصتهاي شغلي براي آمريكا به پايان رسيده است. اتكاي هند به صنايع بالا دستي غربي گرچه تهديدي براي رونق اقتصادي و خودكفايي اين كشور به حساب ميآيد اما از سوي ديگر، به رقابت تسليحاتي در منطقه دامن خواهد زد. اين رويكرد جديد هند چندان ساده مورد پذيرش قرار نميگيرد. چرا كه در شرايط كنوني منطقه شبه قاره براي توسعه همهجانبه بيش از گذشته نيازمند آرامش و امنيت است. امري كه به يقين مورد خوشايند غرب نبوده و به همين دليل براي جلوگيري از رونق اقتصادي و بينالمللي اين منطقه و خارج شدن عنان جريان پولي جهاني از اختيار خود، به هر ترفندي متوسل ميشود. تحقيق**م.پ**1961**1358
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 460]