واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: جانیدپ در بحبوحه استرس سرقت از بانك در كمال قساوت و البته خونسردی با یك مسلسل دستی، لرزه بر اندام تماشاگر میاندازد و در صحنههای دیگر با... قریب به 80سال است كه سینماگران زیادی با سودای جاودانه ساختن جان دیلینجر هر از گاهی این گانگستر افسانهای دهه30 آمریكا را به مسلخ میبرند تا هم عطش ماجراجویی خود را فرونشانند و هم با پرداختن به یك سوژه واقعی، ماندگاری اثر خود را تضمین كنند؛ تبهكار كلاسیكی كه به اندازه جرائم پرونده سیاهش در میان مردم جذابیت و محبوبیت داشته و دارد. اما ناكامی هر یك از این تلاشهای در عمل ناامیدكننده، به فیلمساز بعدی این جسارت را میداد كه همه توانش را بهكار گیرد و ادعا كند كه میخواهد مرد شماره یك گانگسترهای آمریكایی را آنطور كه بوده، به تصویر بكشد! هرچند ترجیعبند تمام این آزمون و خطاهای تجربهشده سكانس پایانی این فیلمهاست؛ جایی كه در یك شب اندوهبار سال1934 دست تقدیر، دیلینجر را مقابل سینمای شیكاگو میكشاند تا با شلیك گلولهای به او، به هركس كه دغدغه جامعهستیزی و ماجراجویی دارد بگوید این فرجام طغیانگری در مقابل هنجارهای دولت و جامعه است، خصوصا زمانی كه فردی به مثابه شمایلی از دورانی سپری شده، با سنتگرایی متعصبانهاش در مقابل پدیدهای مدرن قرار بگیرد؛ پدیدهای نو به نام اف.بی.آی كه بیتردید از پیچیدهترین تشكیلات جاسوسی مدرن است... . در میان فیلمهایی كه درباره جان دیلینجر ساخته شده روایت مایكل مان از این دشمن مردم (لقب رسمی كه به این سارق مسلح داده بودند) حكایت دیگری است. اینبار شكارچی قهاری به نام مایكلمان، پشت دوربین نشسته كه ریزبینتر از این با ژرفنگری همیشگیاش لحظات ناب زندگی شخصی و حرفهای دیلینجر را به تصویر كشیده است. كارگردان «مخمصه»، «علی» و «منبع موثق» در تمام سالهای فعالیتش نشان داده كه چه برنده باشد و چه بازنده، بدون شك خالق هنرمندانهترین آثار سینمای مدرن آمریكاست. او طبیعتی بیقرار و كمالگرا دارد و همواره تلاش میكند تا كارش را به بهترین وجه به انجام برساند. از اینروست كه همواره میكوشد تا نقطه اوجهای فیلمش را سرمست از هیجان دراماتیك در ضربههای شدید احساسی غرق سازد، درست مثل صحنه پایانی «دشمنان مردم»! مان با رعایت اصل ایجاز در روایت داستان و دستچین كردن بهترین نماهای زندگی شخصیت محوریاش، تحرك نفسگیری به آن میبخشد. او با نگاهی نو به همان وقایع تاریخی و گرفتن بازیهای چندلایه و پیچیده از هنرپیشگان توانا در پی آن است كه واقعیت را به بهترین وجه بازسازی كند. نگاهی گذرا به كارنامه او از اشتیاقش برای بازسازی فیلمهای سنتی و وقایع مهم تاریخی حكایت دارد و بر حساسیت او در تاریخنگاری سینمایی تاكید میكند. مان با بدعت گذاری خلاقانهاش در ارائه تصویری متفاوت از رویدادهای واقعی، تماشاگر را از حس توأمان نوگرایی و سنتگرایی لبریز میسازد و چنان با مهارت و چیرهدستی به جزئیات زندگی شاه دزد نابغه پرداخته كه بیشك هیچ بلندپروازی به خود اجازه رقابت با او و جلوههای بصری بیبدیل دوربین دیجیتالاش را نخواهد داد. تازهترین فیلم مان، هم هنری است و هم جنایی! عناصر هر دوگونه چنان ماهرانه در تار و پود «دشمنان مردم» تنیده شدهاند كه تفكیك مؤلفههای ژانری آن تقریبا غیرممكن به نظر میرسد. این فیلم شاید تماشاگر را به لحاظ احساسی راضی نكند اما چشمنوازی صحنهها، هیجان بصری و مهارت تكنیكی فیلمساز چنان او را تسخیر میكند كه حتی یك لحظه هم از آن چشم برنمیدارد. هرچند عنوان فیلم به روایت تاریخ بریان بوروگه از لقب تبهكار محبوب دوران ركود اقتصادی آمریكا اقتباس شده اما در اصل پژواك ایدههای عالی ویلیام ولمن، خالق یكی از موفقترین فیلمهای گانگستری سنتی، یعنی «دشمن مردم» محصول 1931 است؛ نخستین فیلم كلاسیك گانگستری كه با به خدمتگرفتن جیمز كاگنی در نقش یك جنایتكار ضدقهرمان در بستر یك زندگی پر خشونت از خلافكاری معمولی به تبهكاری بیرحم تبدیل میشود كه سرنوشت تراژیكاش از آن پس به فرمول ساخت سكانس پایانی این دست فیلمها تبدیل شد. اما برخلاف كاگنی كه روحیهای هرج و مرج گرا و شخصیتی پیچیده و پرتصنع دارد، دیلینجر جانیدپ، كاراكتری واقعی، متعادل و رسمی است كه بیشتر شبیه به شخصیت «سامورایی» ژان پییرملویل (1967) است تا «التهاب شدید» اثر رائول والش(1949). خونسردی، خویشتنداری و تازیانههای مصیبتبار حضور محتومش او را بیشتر شبیه به آلندلون میكند؛ كاراكتر سركشی كه با شور و حرارت جیمز كاگنی فاصله زیادی دارد. در برخی صحنهها به نظر میرسد كه دپ و ماریون كوتیلارد دستبهدست هم دادهاند تا مایكل مان را در ادامه راه ژانپییر ملویل یاری كنند؛ از این روست كه در عین ارجاع به شاهكارهای این فیلمساز فرانسوی كلاسیك، تمام تلاش خود را میكنند تا از ایفای نقش گرفته و پرداختن به ریزترین جزئیات، روح فیلمهای آمریكایی را در آن بدمند. بازی جانیدپ، باورپذیرترین عنصر «دشمنان مردم» است؛ بازیگری كه كاریزمای ذاتی و استعداد فوقالعادهاش سرآمد همه هنرپیشگان منتخب مایكلمان است. جانیدپ در بحبوحه استرس سرقت از بانك در كمال قساوت و البته خونسردی با یك مسلسل دستی، لرزه بر اندام تماشاگر میاندازد و در صحنههای دیگر با اوركت گاباردین بلند، عینك گرد و ظاهر پرابهتش او را مسحور از قدرت بازیگریاش، به تحسین وامیدارد. سناریوی مان كه با همكاری روناننبت و آنبیدرمن نگاشته شده یك عشق نفرینشده را در محوریت خود دارد كه البته همان قصه آشنای فیلمهای این ژانر است. اما بخشی كه بیشتر جنبه اجتماعی پیدا میكند ترجمان آگاهانه پدیدهای به نام گانگستر و گانگستربازی است كه تقریبا مولود اوج دوران ركود اقتصادی آمریكاست و بالطبع تشكیل یك ستاد تشكیلاتی سازمانیافته برای مهار قدرت و مقابله با آنها را در پی داشت. «دشمنان مردم» داستان گرگهای تبهكار تنهایی است كه به قول كارگردان از هر سو تحت فشار نیروهای دوگانهای در حال تحول و تكاملند؛ از یكسو ادگار هوور (بیلیكراداپ) درصدد ابداع تشكیلات سازمانیافته اف.بی.آی است و از سوی دیگر دیلینجر درصدد گسترش باند سرقت و تبدیل آن به یك تشكیلات سازمانیافته در قالب نوعی نظام سرمایهداری گروهی! به همین خاطر است كه همگام با شخصیتهای فیلم تا حد زیادی از «تسخیر ناپذیران» برایان دیپالما فاصله میگیریم.فیلم با یكی از مؤلفههای آشنای ژانر جنایی آغاز میشود: فرار از زندان! جان دیلینجر بعد از 9سال حبس از زندان گریخته و باز میگردد تا اعضای باندش را از زندان ایندیانا آزاد كند. شاید این شروع چندان وفادارانه به تاریخ نباشد. پرداخت بصری درخشان این سكانس، كمی تحریف در واقعیت را تحتالشعاع قرار داده و توجیه میكند. دانته اسپنوتی در پنجمین كار مشترك با مایكلمان از تركیب كلوزآپهای پرحرارت با سبك پرانرژی و منحصر به فردش در فیلمبرداری اكشن به سكانسهای سرقت نوعی كیفیت سیالی میبخشد. بهرهگیری او از تجهیزات مدرن دیجیتالی كه به قول خودش «به ما این امكان را میدهد كه بادوربین درون سایهها را هم ببینیم» این فیلم را در زمره معدود فیلمهایی قرار میدهد كه ضرباهنگ تصویری موزونی دارند و حتی در سكانسهای خارجی شب نیز همراه با نیروهای اف.بی.آی اطراف هتل بوهم در ایالت ویسكانسین را هم به وضوح نیمروز كنار ساحل میكاود. وقتی دیلینجر موفق میشود همدستانش را آزاد كند به شهر شیكاگو میرود و در آنجا با بیلی فرشت (كوتیلارد) آشنا میشود و كمكم زندگیاش رنگ و بوی تازهای میگیرد. با این وجود وقتی همدستانش به او هشدار میدهند رویهای كه در پیش گرفتهاند عاقبت خوشی ندارد، دیلینجر بر حركت در مسیر اپوزیسیون و مقاومت در برابر نیروهای پلیس پافشاری میكند. این سلطان دزدان معتقد است كه زیركی لازم را برای مقابله با آنها دارد، غافل از آنكه جناح مقابلش ماهیت علمیتر و مدرنتری نسبت به عقاید و روشهای كهنه او دارد و توسط فردی بسیار جدی و سختگیر به نام ادگار هوور و دستیارش ملوین پرویس هدایت میشود.پرویس با بازی عالی و تاثیرگذار كریستینبل، الهه انتقام دیلینجر و افسر پلیسی بسیار سرد و سازشناپذیر است كه با كمك گروهی از كلانترهای برجسته تگزاس نظیر چارلز وینستر با سرسختی، گروه تبهكار را تعقیب میكند... . از آنجایی كه مایكلمان همیشه با بازیگران معروف و توانا كار میكرده، حضور چهرههایی چون لیلی تیلور و گیوانی ریبسی در فیلم او دور از ذهن نیست. اما نكته جالب توجه و كمی غیرعادی این است كه هیچ یك از بازیگران منتخب مان چهرههای معمولی نیستند. هر 15 بازیگری كه نامشان در تیتراژ ذكر شده از اعضای گروه كوچك و كمتعداد اف.بی.آی شیكاگو گرفته تا نقشهای فرعیتر و جوانتر همهوهمه به دقت و برحسب ویژگی كاراكترها گلچین شدهاند. توجه مایكل مان به جزئیات، اصرار او برای موثقبودن همه اجزای اثر چه در طراحی لباس و چه در استفاده از لوكیشنهای تاریخی در القای حس اصلی قصه و موقعیتها تاثیر گذارند. مان در «دشمنان مردم» همچون دیگر آثارش از موسیقی تركیبی استفاده كرده و علاوه بر موسیقی اصلی الیوت گلدنتال، از گلچین آهنگهای بیلیهالیدی، فولكوی اسمیسونیان، باب تیستهای قدیمی و دایاناكرال هم بهره گرفته است. اما مهمترین ویژگی «دشمنان مردم» بدونشك حساسیت و ریزبینی تحسینبرانگیز كارگردان در واقعگرایی است.فیلم آنقدر واقعی است كه فراسوی دوره خود عمل میكند و با وجود اهمیت زمانه داستانش تصویر جامعه آن روزها و ركود اقتصادی را در پسزمینه داستان پررنگ خود دارد به طوری كه تماشاگر صرفا احساس نمیكند فیلمی درباره دهه30 میبیند بلكه در همان روزها و همان دوره با دیلینجر در كوچهها پرسه میزند، با او در تله میافتد، زندانی میشود و با او نفسنفسزنان در سكانس پایانی میمیرد. فیلم مان احساس مردی تنها را منتقل میكند كه تا امروز زنده است و زنده خواهد ماند اگر فیلمها باز هم از او بگویند... .
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیمرغ]
[مشاهده در: www.seemorgh.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 519]