گذري برجاده ابريشم

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به گزارش ايرنا ، جاده مشهور ابريشم كه هم اكنون كشورها برضرورت بازآفريني و شكل دهي مجدد آن براي بهره وري بيشتر در تعاملات منطقه اي و جهاني پي برده اند، در اصل شبكه راههاي متصل به هم بود كه از طريق آن مبادلات بازرگاني ميان ملل مختلف صورت مي گرفت . جاده ابريشم عنواني است كه براي نخستين بار فردينان ريختوفن جغرافيدان آلماني در سال 1877 ميلادي ، براي اين مسيرها انتخاب كرد. براساس نوشته هاي محققان و تاريخ نويسان ، اين جاده ابتدا در سطح قاره آسيا شكل گرفت و سپس توانست شرق ، غرب و جنوب آسيا را بهم وصل كند و آنرا به شمال آفريقا و شرق اروپا نيز پيوند دهد. اين راه از شهرستان توان هوانگ در چين به ولايت كانسو متصل بود و از آنجا نيز وارد خاك تركستان شرقي امروز مي‌شد. اين جاده در امتداد خود و از طريق منطقه بيش‌ باليغ ، آلماليغ و اترار به سمرقند و بخارا مي‌رسيد. قسمت اصلي جاده ابريشم در بخارا از طريق مرو ، سرخس ، نيشابور ، گرگان به ري وصل شده و از آنجا نيز به قزوين ، زنجان ، تبريز و ايروان مي ‌رفت . جاده مزبور درگذر پرپيچ و خم خود از ايروان در ارمنستان به طرابوزان يا بيكي از بنادر وقت شام منتهي مي شد. قسمت فرعي اين راه از سمرقند به خوارزم و از خوارزم نيز به سراي و هشترخان و از آنجا به كنار شط دن و بنادر درياي آزف گسترش مي يافت. جاده ابريشم كه از شهرهاي ساحلي شرق چين آعاز مي شد، در مسيرگذر خود با هدف جلوگيري از عبور آن از بيابان هاي مركزي چين به دو راه شمالي و جنوبي تقسيم مي‌شد. مسير شمالي اين جاده كه عمدتا امروزه از آن به عنوان جاده ابريشم ياد مي‌شود از روستاي توان هوانگ در چين آغاز ‌شده و پس از عبور از ايالت هاي مختلف در اين كشور و پيش از رسيدن به بيايان بزرگ مركزي چين به سه راه متفاوت تقسيم مي‌شد كه دو مسير آن از شمال بيابان و يكي نيز از جنوب آن عبور مي‌كرد. گفته شده است كه مسير جنوبي جاده عمدتا مسيري ثابت بوده و مسيري كه پس از عبور از قسمت هاي جنوبي چين به شمال هندوستان ‌رسيده و سپس با وارد شدن به ايران از طريق خراسان با دو مسير دريايي و شمالي يكي مي‌شد. البته جاده ابريشم كه شبكه اي از جاده هاي زميني و دريايي را در برمي گرفت از حدود 14 قرن پيش يعني از دوران امپراتوري خاندان هان شرقي ، يك مسير دريايي را كه البته نيز به طور رسمي قسمتي از جاده ابريشم محسوب نمي شد ، در بر مي گرفت. از قرن دوم قبل از ميلاد تا قرن دوم ميلادي در امتداد جاده ابريشم از غرب به شرق چهار كشور بزرگ وجود داشت . اين كشورها شامل رم باستان اروپا ، پارس در آسياي غربي ، كوشان آسياي مركزي و شمال هند امروز و سلسله هان چين در آسياي شرقي . راه اندازي جاده ابريشم باعث مبادلات مستقيم و تاثيرگذاري بين اين تمدن هاي قديمي شد . از آن به بعد ، پيشرفت اين تمدن ها ديگر بدون ارتباط نبود . مبادلات كشورهاي غربي و شرقي از طريق جاده ابريشم بسيار زياد بود . در اسناد تاريخي چين بعضي گياهان با كلمه هو ناميده مي شوند . براي نمونه هوتائو به معناي گردو ، هو جيائو به معناي فلفل و هو لوا بو به معناي هويچ ديده مي شود . اكثر اين كلمات از كشورهاي غربي سرچشمه گرفته است . در سلسله تانگ در قرن هفت تا قرن 9 ميلادي تبادلات چين و كشورهاي غربي از طريق جاده ابريشم بسيار شكوفا بود . پرندگان و حيوانات كمياب ، عطر ، مرواريد ، وسايل شيشه اي و سكه هاي طلايي و نقره اي كشورهاي غربي و موسيقي ، رقص ، غذا و لباس آسياي غربي و مركزي وارد چين شد . در اين اثنا ، فرآورده ها و فنون چين مانند ابريشم ، فن كاغذ سازي ، فن چاپ ، ظروف لاكي ، چيني ، باروت و قطب نما از طريق جاده ابريشم به مناطق مختلف پخش شد و براي توسعه تمدن جهان سهم بزرگي ايفا كرد. تبادلات فرهنگي از طريق جاده ابريشم همانند تجارت مواد گسترده بود . مذهب بودا به عنوان يكي از سه مذهب جهان ، در پايان سلسله هان غربي سال 206 قبل از ميلاد تا سال 220 ميلادي وارد چين شد . در معبد غار كزير سينگ كيانگ كه قرن سوم تاسيس شد ، نزديك به 10 هزار متر مربع نقاشي ديواري ديده مي شود كه نشانگر جريان رواج مذهب بودا از هند به چين است . طبق استنباط ها ، مذهب بودا از هند و از طريق جاده ابريشم به شهر كزير سينگ كيانگ ، سپس به دونگ هوانگ استان گان سو و مناطق ديگر چين رواج يافته است. غارهاي مذهب بودا باقي مانده در امتداد جاده ابريشم مانند غار موگائو كوي دونگ هوانگ ، غار لونگ من شهر لو يان سبك هنري شرقي و غربي را آميخته و گواه تبادلات فرهنگي شرقي و غربي از راه جاده ابريشم است . اكنون اين غارها جزو ميراث فرهنگي جهان محسوب مي شود . پس از قرن 9 ميلادي به دنبال تغيير ساختار سياسي و اقتصادي قاره اروپا و آسيا ، به ويژه پيشرفت فنون دريانوردي ، حمل و نقل دريايي بطور روزافزون در تجارت نقش ايفا مي كرد . جاده ابريشم جاده زميني سنتي به تدريج رو به زوال رفت . در دوران سلسله سون چين در قرن 10 ميلادي جاده ابريشم به عنوان يك راه تجارت بسيار كم مورد استفاده قرار مي گرفت . گفته مي شود كه حدود چهار تا شش هزار سال پيش از ميلاد مسيح ، مردمان باستاني كه در محدوده? صحراي غربي و مصر زندگي مي‌كردند، از جنوب غربي آسيا، حيوانات اهلي به منطقه هان چين مي بردند . پيش از آغاز دوره فرعونيان در مصر، در حدود چهار هزار سال پيش از ميلاد ، از فلسطين امروزي ظرف هاي سفالين خريداري مي‌كردند. زمان حاكميت ساسانيان ايرانيان با اخذ حقوق گمركي از بازرگانان و كاروانيان حامل ابريشم به در آمد چشمگيري دست مي يافتند. مهم‌ترين كالايي كه در سطح جاده ابريشم به صورت ترانزيت از ايران مي‌گذشت ، ماده اي به همين نام بود كه خاستگاه آن نيز چين بوده و تجار ايراني وقت مقادير بسيار زيادي از ابريشم خام چين را وارد ‌كرده و آنرا سرفرصت به قيمت دلخواه به مشتريان خود در كشورهاي غرب مي فروختند. چين در آن روزگار از ايران قالي، سنگ هاي گرانبها و پارچه وارد مي كرد. يكي از صادرات مهم چين به ايران ابريشم بود كه در دربار بيزانس حكم ارز را داشت و هم تراز طلا و سنگ هاي گرانبها بود. هدف ايران از در دست گرفتن كنترل راه ابريشم افزايش گردش كالا نبوده بلكه در واقع ضعيف كردن روميان بود. دولت ايران همواره بهاي ابريشم را بالا مي برد تا از اين رهگذر از بيزانس طلا و پول بيشتري را به چنگ آورد و امپراتوري بيزانس را از لحاظ نظامي تضعيف كند. بديهي است كه بيزانس نيز نمي توانست به چنين سياستي از سوي دولت ايران تن در دهد از اين رو همواره راه خصومت و دشمني را با ايران در پيش مي گرفت. دربار بيزانس مي ديد كه در فاصله‌هاي صلح آميز ميان جنگ ها، همواره مقدار معتنابهي طلا از بيزانس به ايران سرازير مي شود و از اين رو به تدابيري در اين زمينه دست مي زد ولي در حالي كه تمامي تلاش ها و برنامه ريزي هاي روميان براي رهايي از اين وابستگي اقتصادي همواره بي نتيجه مي ماند. رقابت بين ايران و بيزانس و تركان، بر سر جاده? ابريشم حدود سال 531 ميلادي ، يوستي نيانوس يكم از روم را برآن داشت تا از راه اقيانوس هند و بوسيله ملوانان حبشي ابريشم را بطور مستقيم بدست آورد ولي ايرانيان در بندرهاي هند از نفوذي فراوان برخوردار بودند از اين رو حبشيان نتوانستند در رقابت با ملوانان ايراني توفيقي بدست آورند. در سال 570 ميلادي خسروانوشيروان پادشاه ايراني با تصرف يمن راه درياي سرخ و اقيانوس هند را تمام و كمال بر بيزانس بست. دراين روزگار خاقان هاي ترك وارد عرصه سياست شدند. پس از انهدام هيتاليان ، سغديان به تبعيت تركان درآمدند. تركان از راه خشكي مي خواستند وارد معامله با بيزانس شوند، ولي براي انجام چنين كاري موافقت ايران لازم بود و خسرو انوشيروان هرگز راضي به چنين موافقتي نبود. براي حل مسئله ايستمي خان فرمانرواي سغد نزد امپراتور يوستي نيانوس يكم رفته و قرار بر اين شد كه تركان و بيزانس به اتفاق يكديگر ايران را مورد حمله قرار بدهند. سواران ايستمي خان به سرعت از رود آمو گذشتند ولي چون استحكامات ايران در نظر تركان غير قابل گذر مي كرد حمله تركان متوقف ماند. در سال 571 ميلادي خسرو انوشيروان سند ، بست ، رخج ، زابلستان ، طخارستان و كابلستان را متصرف شد اما سغد در اختيار تركان باقي ماند. در فاصله? سال هاي 567 و 571 ميلادي تركان همه سرزمين شمال قفقاز را تصرف كردند و با امپراتوري بيزانس هم مرز شدند، اما انوشيروان بيزانس را شكست داده و خزر‌ها و تركان را مجبور به اطاعت از ايران كرد. براي تركان چاره اي جز اين نبود كه به ايران حمله برند و راه ابريشم را به تصرف درآوردند. بي گمان اين اقدام سبب دگرگوني هاي اقتصادي بزرگي در ايل تركان مي شد. در سال 589 ميلادي اتحادي رسمي ميان تركان و امپراتوري بيزانس شكل گرفت در اين روزگار هرمز چهارم بر اريكه شاهي تكيه داشت، در همين زمان لشكريان ترك و خزر به آران و ارمنستان حمله ور شدند. در شرق نيز ساوه شاه فرمانرواي تركان به ايران حمله برد. پياده نظام سپاه ايران، در برابر تركان تاب مقاومت نياورد. در تيسفون رأي هرمز چهارم بر اين قرار گرفت كه بهرام چوبين را براي مقابله به سوي تركان گسيل دارد، بهرام موفق شد سپاه تركان را شكست داده و يكماه در هرات ماند و غنائم بدست آمده را ميان شاهنشاه و سپاه خويش، بخش كرد. در سال 602 ميلادي جنگ هاي ايران و بيزانس تجديد شد ولي درعمل حمله سپاه ايران به سال 604 ميلادي آغازشد و به مدت تقريبي 20 سال به طول انجاميد. گرفتاري خسرو پرويز در پيكارهاي او درغرب و جنگ با بيزانس سبب شد كه وي نتواند به امور مرزهاي شرقي به خوبي بپردازد. حدود سال 604 ميلادي وضع داخلي خاقانات غربي تركان تا اندازه اي بهبود يافت و رفته رفته استوار شد. راه اصلي كاروانرو از شمال سلسله كوه‌هاي تيان شان مي گذشت و نخستين مراكز خاقانات غربي، درگائو چان و تورفان پديد آمد. در ناحيه? كان شهر سمرقند كه خود از شهرهاي باستاني سغد بود، مركزي عمده در مسير اين راه كاروان رو پديد آمد. بعدها راه كاروان رو ديگري نيز پديد آمد كه از كاشغر، ختن، فرغانه، طخارستان و سرزمين هيتاليان (هپاليان) مي گذشت. اين سرزمين‌ها نيز به تصرف خان‌هاي ترك درآمدند. در اين زمان به خاطر جنگ هاي شديد در مرزهاي غربي و شمالي ايران ، تجارت ابريشم از سوي بازرگانان سغد و خوارزم كه در منطقه نسبتا آرام آسياي ميانه بسر مي بردند ، رواج پيدا كرد. جاده ابريشم با تاريخ ديرينه خود در روند پيشرفت تمدني جهان نقش مهمي ايفا كرده است . درسال هاي اخير، طرح مطالعه جديد جاده ابريشم از جمله توسط نمايندگي دايمي جمهوري اسلامي در يونسكو مطرح شده و به جاده گفتگو عنوان يافته است تا به پيشبرد گفتگوها و تبادلات كشورهاي شرق و غرب مساعدت كند. حال برگزاري همايش يك روز جاده ابريشم و نقش آن درتقارب فرهنگها در پاريس فرصتي فراهم ساخت تا دست اندركاران امر يك بار ديگر بر ضرورت احيا و باز سازي آن تاكيد كنند. نظر به اهميت تاريخي ، سياسي ، مذهبي ، اجتماعي ، اقتصادي و هنري غني جاده هاي ابريشم برضرورت احبا فيزيكي و معنوي آن در اين همايش تاكيد شد. همايش يكروزه جاده ابريشم و نقش آن در تقارب فرهنگ ، روز چهارشنبه گذشته در مقر يونسكو در پاريس با حضور دهها تن از صاحب نظران و شمار زيادي از فرهيختگان و نخبگان علمي و فرهنگي كشورمان و شماري از نمايندگان رسمي كشورها نزد يونسكو برگزار شد. اين همايش كه در آن پيام وزير قرهنگ و ارشاد اسلامي توسط دكتر محمد رضا مرندي مشاور وزير و رييس پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي قرائت شد ، مورد استقبال حاضران قرار گرفت. اروپام **1495

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 341]