نگاهي به انديشه فلسفي، سياسي و ديني سن سيمون انديشمند خيال پرداز

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: نگاهي به انديشه فلسفي، سياسي و ديني سن سيمون انديشمند خيال پرداز
ليلا نعمتي
اشاره:
هانري دو سن سيمون (1825 ـ1760) انديشمند، اقتصاددان و فيلسوف قرن نوزدهم فرانسه
مي باشد. او به وجود يك رابطه جبري بين اوضاع فكري و اخلاقي و مادي اجتماع و تشكيلات طبقه راهبر آن اعتقاد داشت. از ديد او در يك جامعه براي هدايت مسائل معنوي و اداره امور مادي دو گروه متفاوت لازم است. اصول كلي عقايد و نظريات سن سيمون را مي توان در مخالفت با مساوات افراد در جامعه، موافقت با توليد و مخالفت با مالكيت خلاصه نمود. سن سيمون، جزء انديشمندان سوسياليسم تخيلي قلمداد مي شود.
آثار: اولين كتاب سن سيمون در سال 1802 با انتشار «نامه هايي به يكي از اهالي ژنو» آغاز گشت. بعد از آن وي آثاري چون، طرح يك دايره المعارف جديد، صنعت، مقدمه بر مطالعات علمي قرن نوزدهم، رساله درباره دانش انساني، نظرياتي پيرامون مالكيت و قانونگذاري، شرعيات صاحبان صنايع، سياست و كتاب معروفش مسيحيت جديد را منتشر كرد.
آثار و كتب سن سيمون در زمان حياتش،
كم تر مورد توجه قرار گرفت، و اين شايد به دليل قلم و عدم مهارت وي در نويسندگي بود. تنها موقعيتي كه براي كسب شهرت در طول حياتش به دست آورد، محاكمه اي است كه در سال 1824 عليه وي به اتهام نوشتن مطالب مخرب و توهين آميز نسبت به خاندان سلطنتي برپا گشت. مطبوعات مخالف دولت، به طرفداري از سن سيمون برخاستند و در اين مدت وي معروفيت كوتاه مدتي به دست آورد.
افكار و عقايد: سن سيمون داراي عقايد و انديشه هاي مختلفي بود كه اصول كلي آن را مي توان در مخالفت با مساوات افراد در جامعه، موافقت با توليد و مخالفت با مالكيت خلاصه نمود. او با برابري اجتماعي موافق بود اما از ديد او در هر جامعه، بايد بهترين و برگزيده ترين و عالِم ترين افراد در راس هرم اجتماعي قرار گيرند. از ديد او، اگر افراد نخبه و عالِم را از جامعه جدا كنيم، اجتماع به صورت جسمي بي روح مي ماند كه قدرت پيشرفت و ترقي را از دست مي دهد. در امر توليد او به صاحبان صنايع، اهميت زيادي
مي داد. از طرف ديگر براي رشد اقتصادي جامعه مخالفت مالكيت بود.
سن سيمون يك رابطه جبري بين اوضاع فكري و اخلاقي و مادي اجتماع و تشكيلات طبقه راهبر آن برقرار مي نمود. او اعتقاد دارد كه در هر جامعه سازمان يافته، دو نظام قدرت وجود دارد: يكي از اين قدرت ها اخلاق و معنويات حاكم بر جامعه را اداره مي كند و ديگري، بر مسائل مادي و غير معنوي نظارت دارد. اين دو قدرت توسط دو اقليت سازمان يافته كه به هم طبقه رهبر را تشكيل مي دهند، اعمال مي شود. در قرون وسطي، كليسا و كشيشان رهبري فكري و اخلاقي جامعه را بر عهده داشتند و اداره امور مادي بر عهده نجباي جنگجو بود، با وقوع تحولات و دگرگوني هايي در
عرصه هاي مختلف جامعه، در قرن نوزدهم، اداره مسائل فكري به دانشمندان و رهبري مادي به صاحبان صنايع واگذار گشت.
او معتقد بود كه قرن هجدهم يك دوران واسطه يعني دوران حقوقدانان و علماي ماوراء الطبيعه بود كه آثارشان به طور كلي براي ريشه كن كردن آخرين اثرات قرون وسطايي مفيد بود، ولي قدرت آن را نداشت كه نظام اجتماعي تازه اي برقرار كند. از ديد او حقوق الهي پادشاه و حاكميت ملي به مفهوم اراده اكثريت شهروندان، هر دو مفاهيمي بودند كه دوران آن ها سپري شده است.
تكامل اجتماعات: از ديد سن سيمون در يك جامعه براي اداره و هدايت مسائل معنوي و اداره امور مادي دو گروه لازم است و اين امر در جوامع اوليه ديده مي شد. اجتماعات ابتدايي بشري هم از لحاظ فكري و هم از نظر اجتماعي، مقيد به اصول مذهبي و ديني بودند و هر پديده اي را ناشي از عوامل مافوق طبيعي و ماورايي مي دانستند، در اين دوره، اداره جامعه با روحانيون بود. بعدها دوران ماوراء الطبيعه و عصر علمي و زمان دانشمندان فرا رسيد. در مورد تشكيل و تكامل جوامع بشري، نظريات سن سيمون از فلسفه تاريخ كندورسه «Condorcet» اقتباس شده است.
اقتصاد: سن سيمون در كتاب خود به مطالعه نقش و جايگاه صنايع در اقتصاد كشور
مي پردازد، و به اين نتيجه مي رسد كه در موفقيت اقتصادي و مالي يك جامعه، نقش كارفرمايان و شايستگي و وجود صفات حسنه و عاليه اخلاقي در آنها بسيار مهم است. سن سيمون به مسائل اخلاقي و جايگاه آن در رشد اجتماعي و اقتصادي كشور، توجه خاصي داشت و وظايف اجتماعي انسان را بخشي از حقوق او مي دانست. اگر سن سيمون از عقايد مذهبي در نظريات خود بهره برده است، به دليل اعتقاد وي به نقش و جايگاه اخلاقيات در هدايت صحيح اعمال و رفتار انسان است.
حكومت نمايندگي: از نظر سن سيمون تشكيلات حكومتي نبايد موجب اختناق آزادي و سلب حقوق مردم گردند. جهت موفقيت سياسي در كشور، قوه مقننه بايد از سه مجلس تشكيل شود: مجلس ابداع مركب از هنرمندان كه وظيفه ابتكار و پيشنهاد طرح و برنامه هاي نوين را به عهده دارد. مجلس بررسي كه در آن دانشمندان قوانين لازم براي سلامت جامعه را مطالعه و تدوين مي نمايند و مجلس اجرا كه در آن صاحبان صنايع بايد طرح هاي قابل اجرا و عملي دو مجلس را برگزيده و آنها در جامعه عملي سازند. منظور او از صاحبان صنايع، كشاورزان، تجار، بانكداران و.. مي باشد.
در كتاب مسيحيت جديد كه آخرين اثر سن سيمون مي باشد، وي توجه خاصي به سرنوشت توده مردم داشته است. از ديد او اگر حكومتي از دانشمندان و صاحبان صنايع ايجاد گردد، اوضاع زندگي اين طبقه بهبود خواهد يافت. در اين كتاب، سن سيمون از لزوم رهبري اخلاقي جامعه سخن مي گويد، در آثار اوليه اش، بيان داشته كه آيين نيوتن را مي توان جانشين مسيحيت نمود و بعدها به نظريات سودگرايي جرمي بنتام توجه
مي كند و سرانجام آيين مسيحيت را به عنوان راهنماي اخلاقي مي پذيرد. در ميان عقايد سن سيمون، نظريه اي كه در زمان خودش موفقيت نيافت، بعدها مورد توجه بسياري از انديشمندان قرار گرفته و در آثار بسياري از فليسوفان معروفيت يافته و مورد تشريح قرار گرفت و آن نظريه اي بود كه مربوط مي شد به وجود الزامي يك طبقه راهبر و صفاتي كه اين طبقه بايد داشته باشد، اين رويكرد سن سيمون نسبت به زمان خود جلوتر به نظر
مي رسد. پيروان و طرفداران: عقايد و
انديشه هاي سن سيمون توسط يكي از شاگردانش به نام بازار «Bazard» مورد حمايت قرار گرفت، از آنجايي كه بسياري از نظريات و انديشه هاي سن سيمون داراي ابهام و ناقص بود، شاگردان و هوادارانش، به تفسير و تكميل رويكردهاي او پرداختند. اين مسئله باعث شد تا وي به صورت رهبر و پيشقدم مكتبي بزرگ درآيد كه در آن چهره هاي معروفي چون آگوستين تي‌يري مورخ معروف و آگوست كنت فيلسوف و جامعه شناس معروف ديده مي شد. بسياري از انديشه ها و عقايد سن سيمون در كتب و آثار انديشه ورزان و فيلسوفان بعدي مطرح شد و آنها بدون ذكر نام او، اين رويكردها را مورد تحليل قرار مي دادند، و در ميان اين افراد، كساني چون اگوست كنت، هربرت اسپنسر و كارل ماركس ديده مي شود. براي مثال ماركس در طرح برخي مطالب خود چون «بهره كشي فرد از فرد»، «اشتراكي كردن وسايل توليد» و «اعتقاد به اينكه سير جبري تاريخ منجر به پيروزي سوسياليسم خواهد شد»، مديون سن سيمون است. بعدها سن سيمونيسم به وسيله بازار و سپس انفانتن «Enfantin» سازمان يافت و در سال 1830 به اوج خود رسيد. بسياري از فرانسوي ها كه در امور مالي يا صنعتي متخصص بودند، عضو نهضت سن سيمونيسم بودند.
نقد: اغلب نويسندگان و اقتصادداناني كه كتب و رساله هاي سن سيمون را مورد مطالعه قرار داده اند، با نااميدي روبه‌رو شده اند، برخي او را از مخالفين مكتب كلاسيك مي دانند، برخي ديگر او را سوسياليست خوانده اند، ديدگاه و انديشه هاي او فاقد انسجام، يكپارچگي و انتظام محتوايي است، در واقع نمي توان معنا و مفهوم ثابت و يكدستي را از نظريات و نوشته هاي او استخراج كرد، تنها نكته اي همه مفسرين در باب آن توافق نظر دارند، جنبه مذهبي و ديني رويكردها و انديشه هايي است كه سن سيمون بيان داشته است.
در تمام كتاب و نوشته هاي سن سيمون، تركيبي از نظريه هاي بديع، ادراكات عميق درباره شرايط اجتماعي اروپا و عقايد كم و بيش توخالي و گاهي بچگانه ديده مي شود. با اين حال از ديد بسياري از نظريه پردزان، افكار و نظريات سن سيمون، گاهي فاقد تعادل و توازن لازم است كه نوشته هاي او را به متوني عجيب و غريب تبديل ساخته است. برخي نظريه پردازان، او را صانع افكار و نظريات معرفي مي كنند و برخي انديشه ها و نظريات او را فقط در نوشته هاي ديگر فيلسوفان مورد توجه قرار داده اند.
به طور كلي، رويكردها و نظريات سن سيمون فاقد براهين منطقي و دلايل معقول مي باشد، او بيشتر روند تكامل اجتماعي و اعتقادي جوامع اروپايي را مطالعه كرده و براي زمان حال و مشكلات اجتماعي، سياسي و اخلاقي نظريه و راهكار خاصي را ارائه نداده است. نوشته ها و ديدگاه او، از برخي جهات حالت تخيلي و غيرواقعي دارد. او در بررسي طبقات جوامع، به نقش توده هاي مردم و دانشمندان كم تر توجه كرده و تاكيد وافري بر صاحبان صنايع و نقش آنها در جامعه داشت و اين امر او را از ارائه ديدي جامع و واقعي بازداشته است و همين مسئله باعث عدم توجه بسياري از انديشمندان به نظريه هاي او شده است.
منابع:
تاريخ عقايد و مكتب هاي سياسي، گائتانا موسكا، ترجمه حسين شهيدزاده، تهران: انتشارات مرواريد، 1363.
تاريخ عقايد اقتصادي، لوئي بدن، ترجمه دكتر هوشنگ نهاوندي، تهران: نشر مرواريد و خانه كتاب، 1340.
سير انديشه هاي سياسي در غرب (از افلاطون تا نيچه)، دكتر احمد بخشايش اردستاني، تهران، انتشارات آواي نور، 1388.

جمعه|ا|22|ا|ارديبهشت|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 677]