دغدغه رابطه ايران و مصر

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاين: دغدغه رابطه ايران و مصر
احمدزاده، داود - داود احمد زاده

ايران و مصر به عنوان دو كشور تاثيرگذار در منطقه خاورميانه و جهان اسلام از گذشته هاي دور با همديگر مراوده و نقش اساسي نيز در ايجاد صلح و ثبات منطقه اي و اعتلاي فرهنگ و تمدن اسلامي داشتند. در طول چندين دهه اخير قبل از پايان ديكتاتوري رژيم مبارك و بروز انقلاب 2011 اين روابط تحت تاثير متغيرهاي منفي اثرگذاري چون ارتباط نزديك مبارك با سران اسراييل و پافشاري هيات حاكمه قاهره بر لزوم حفظ پيوندهاي استراتژيك با غرب، به شدت بحراني بوده است. بطوري كه برغم تلاش اي قبلي مبني بر گشايش روابط در حوزه هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي و تبادل هيات هاي مختلف ديپلماتيكي به نتايج مشخصي هم منجر نشد.
در واقع يكي از دلايل اصلي گسست در روابط تهران – قاهره، قبل از سرنگوني مبارك را بايد در اتحاد استراتژيكي قاهره – تل آويو و نقش مصر در روند نزديكي اعراب با اسراييل و نشست هاي مختلف سازش جستجو كرد، ولي پس از سقوط مبارك و انجام اصلاحات تدريجي در سرزمين نيل (برگزاري انتخابات پارلماني) كه منجر به پيروزي چشمگير اسلامگرايان در مصر شده، بارقه هاي اميدي را براي سرگيري مجدد در روابط دو كشور به وجود آمده است.
در اين مسير ايران علاقمند است كه ضمن برقراري روابط ديپلماتيك از توانمندي ها و ظرفيت هاي سياسي و اقتصادي مصر براي ايجاد صلح و ثبات منطقه و تقويت موضع مقاومت در برابر اسراييل و غرب استفاده كند و اخيراً مصر نيز سيگنال اي مثبتي را براي آشتي و تسريع در برقراري رسمي روابط سياسي از خود نشان داده است. در تجزيه و تحليل روند فعلي تحولات داخلي مصر و متغيرهاي تاثيرگذار در برقراري روابط با ايران در آينده بايد به سناريوهاي ذيل اشاره نمود :

1- مصر پس از مبارك ، دوره جديدي را در تاريخ كهن خود آغاز نموده است. در واقع يكي از دلايل اصلي اعتراضات گسترده مردمي به حكومت سي ساله ديكتاتوري مبارك جانبداري اين رژيم از اقدامات نظامي آن عليه فلسطينيان و حزب الله لبنان و نيز وابستگي سياسي به امريكا بود. بطوريكه انقلابيون مصري در كنار مطالبات مدني و تاكيد بر ريشه كني فقر و فساد موجود در جامعه، بر لزوم حمايت از حقوق فلسطينيان و مقابله با توسعه طلبي اسراييل در منطقه تاكيد داشته و دارند ، حمله به سفارت اسراييل در قاهره و نيز قطع خط لوله گاز به سرزمين هاي اشغالي براي چندمين بار پياپي ، نشان داد كه مصر ديگر ذخيره استراتژيكي براي تل آويو محسوب نمي شوند. سقوط مبارك بر ناامني اسراييل دامن زده و تقويت موضع فلسطينيان و جريان مقاومت در منطقه را در پي داشته است. از آنجا كه دوري يا نزديكي قاهره به تل آويو يكي از متغيرهاي اثرگذار در روابط با تهران محسوب مي شود تيرگي روابط مصر با اسراييل به بهبود روابط با ايران خواهد انجاميد.
2- پيروزي اخوان المسلمين در انتخابات پارلماني و اقبال مردم به نامزد مورد حمايت حزب آزادي – عدالت در انتخابات مهم و سرنوشت ساز رياست جمهوري مي تواند عنصر تاثيرگذار بر سياست خارجي اين كشور و تنظيم روابط با قدرت هاي منطقه اي و فرامنطقه اي قلمداد مي گردد. با تحولات اخير انتظار مي رود كه دولت دمكراتيكي در مصر روي كار آيد و دولت جديد به پشتوانه مردمي استقلال عملي بالايي از خود در تصميم گيري ها و در برابر دخالت هاي بيگانگان نشان دهد. مشروعيت مردمي حكومت آينده باعث خواهد شد كه دولت آتي نياز كمتري به حمايت غرب احساس كند و با درك منافع ملي خط مشي مستقل تري را اتخاذ نمايد. بي ترديد هر نامزدي كه مورد حمايت جنبش اخوان المسلمين قرار گيرد مي تواند خود را به عنوان گزينه اول رياست جمهوري مصر مطرح نمايد. اخواني ها گرچه به ميانه روي در سياست مشهورند ولي تجربه كادرسازي و گسترش فعاليت هاي اجتماعي – مدني چندين دهه آنها اين امكان به رهبران اخواني مي دهد كه در فضاي باز سياسي به دنبال رسيدن به خواسته هاي خويش باشند. اين در حالي است كه در كارزاري انتخاباتي پارلماني ، ليبرال ها و جريانات ملي گرا نتوانستند سهم مناسبي را در احراز كرسي هاي مجلس (الشعب) داشته باشند و به نظر مي رسد كه نامزد مورد حمايت آنها از شانس و اقبال مناسبي براي كسب پيروزي در مقابل اخواني نداشته باشند. از آنجا كه اخوان المسلمين علناً از حماس و جريانات مقاومت در منطقه حمايت مي كند و در واقع حماس را بايد به عنوان محصول سياسي جرياني اخواني در منطقه ياد نمود ، نزديكي ايران – مصر در اين مسير مي تواند ، توازن قوا را به نفع جريان مقاومت در منطقه و به ضرر جريان سازش و اسراييل تغيير بدهد. اخيراً برغم جنجال هاي رسانه اي غرب و اتهامات واهي بر ايران مبني بر تلاش در رسيدن به بمب اتمي تحت لواي ايران هراسي در منطقه پيگيري مي گردد ، مقامات مصري موافقت خود را با عبور ناوهاي ايراني از كانال سوئز اعلام داشتند اين امر مي تواند نشانه هاي خوبي از ترسيم آينده مطلوب روابط دو كشور قلمداد گردد.
3- سناريوي سومي هم كه مي توان براي مصر تصور نمود اين است كه نظاميان حاكم بر مصر ، از طريق ارتباطات امنيتي با امريكا و اسراييل تلاش مي كنند كه با خارج نمودن انقلاب از مسير واقعي ، با ايجاد تنش هاي داخلي بين گروه هاي سياسي از جمله تشديد اختلاف ميان جريان اسلامگرا و ليبرال ها و ملي ها و ترسيم چهره هاي خشن در صورت امكان با معرفي گروه تندرو سلفي به عنوان جريان چسبيده به اخوان ، همچنان به حفظ پست هاي كليدي قدرت و نقش آفريني در تحولات آينده اميدوار باشند. از آنجا كه امريكا حدوداً دوميليارد دلار كمك بلاعوض به ارتش مصر مي پردازد تداوم اين كمك هاي نظامي را نيز منوط به جانبداري مصري ها از سياست منطقه اي امريكا و نيز حفظ قرارداد كمپ ديويد با اسراييل نموده است. پس مي توان گفت نوع تعامل ارتش و اخوان المسلمين در انتخابات رياست جمهوري مصر مي تواند عنصر تاثيرگذار بر روشن شدن سياست خارجي سرزمين فراعنه و نوع روابط با كشورهاي مختلف از جمله ايران محسوب گردد. به نظر مي رسد كه با وجود آنكه مصر از كانون هاي اصلي خيزش در منطقه خاورميانه و شمال افريقا بوده ولي بستر مناسبي براي تندروي اسلامي به شمار نمي آيد، اخواني ها اصولاً محافظه كاراند و رهبران آنان اعلام داشتند كه نه در برابر امريكا و نه در برابر اسراييل متوسل به خشونت نخواهند شد ولي به شكل واضح اعلام مي دارند امريكا را دشمن خود دانسته و اسراييل را نيز به رسميت نخواهند شناخت ، و تلاشي هم براي لغو قرارداد كمپ ديويد به عمل نخواهند آورد البته اكثر كارشناسان سياسي با توجه به ماهيت جنبش اخوان المسلمين و سياست هاي غيرشفاف آنها در مواجه با مسايل مهم منطقه اين اظهارات را غيرمنتظرانه ندانسته و اعلام مي دارند كه اين تاكتيك است نه استراتژي و با كاهش تنش هاي داخلي و اصلاحات در حوزه سياست خارجي با گذشت زمان روابط مصر با اسراييل پرتنش و مخاطره آميز باقي خواهد ماند.

از ميان سه سناريوي اعلام شده به نظر مي رسد كه سناريوي آخر در ارتباط با نوع و چگونگي روابط مصر با ايران تاحدودي به واقعيت موجود نزديك باشد. چرا كه با پررنگتر شدن نقش اسلامگرايان در مصر گرچه شاهد تغييرات در سياست خارجي آن به ويژه قدرت هاي منطقه اي و فرامنطقه اي هستيم ولي نزديكي احتمالي قاهره به تهران به مفهوم قطع ارتباطات گذشته سياسي – اقتصادي با غرب نيست ، در اين مسير دولت آينده مصر تلاش خواهد نمود كه يك توازن نسبي را در چگونگي تنظيم سياست خارجي خويش در ارتباط با غرب و ايران برقرار سازد. به اين مفهوم به نقض پيمان كمپ ديويد و اقدام نظامي عليه اسراييل متوسل نخواهد شد ولي تلاش هايي براي تفكيك بين همكاري با غرب و اسراييل انجام خواهد داد در ارتباط با ايران و جهان اسلام هم مصري ها تلاش خواهند كرد كه با گسترش همكاري هاي اقتصادي – سياسي و نظامي از توسعه طلبي اسراييل جلوگيري كنند. در تحليل نهايي تحولات مصر به نفع ايران و جهان اسلام پيش مي رود در بدبينانه ترين حالت مصر به عنوان محور سازش دوره مبارك، به محور اعتدال عربي تغيير هويت خواهد داد. آنچه مهم است اين كه پس از برگزاري انتخابات رياست جمهوري مصر و شفاف شدن مسايل حوزه سياست خارجي اين كشور ، روند موضع گيري نسبت به چگونگي تنظيم روابط مجدد با ايران شكل واقعي به خود خواهد گرفت.

در اين مسير دستگاه ديپلماسي ايران نيز بايد با رصد تحولات مصر ، از هرگونه شتاب زدگي و هيجان و تصميم گيري در برقراري ارتباط مجدد ديپلماتيك پرهيز نموده و با بازبيني شرايط و تحولات نسبت به اين امر مهم اقدام نمايد.

*عضو هيئت علمي پژوهشكده مطالعات ميان فرهنگي دانشگاه آزاد

دوشنبه|ا|7|ا|فروردين|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاين]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 109]