280 روز از سال «جهاد اقتصادي» گذشت(1)؛

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: 280 روز از سال «جهاد اقتصادي» گذشت(1)؛
خبرگزاري فارس: با وجود آن كه، انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي فرهنگ محور است و تمامي مسايل اقتصادي، سياسي، نظامي و... نظام بايد در راستاي اعتلاي فرهنگي و تلاش در رساندن انسان‌ها به كمال خود باشند، اما به نظر مي‌رسد به دليل شرايط خاص، مقام معظم رهبري سال 1390‏را سال «جهاد اقتصادي» ناميدند و اساسي‌ترين، با اهميت‌ترين و فوري‌ترين مسأله‌ي كشور را در اين سال، مسايل اقتصادي عنوان كردند.

«نام‌گذاري سال» پس از گذشت تقريباً دو دهه از تولد آن، به يك سنت جا افتاده و سبك ويژه‌اي از آغاز سال تبديل شده است. اين امر پديده‌اي چند وجهي محسوب مي‌گردد كه از يك طرف با فرهنگ عمومي و ارتباطات اجتماعي و از طرف ديگر با امر اداره‌ي كشور و اولويت‌هاي سياست‌گذاري ملي و بين‌المللي كشور مرتبط است.

اگر چه «شعار سال» همواره مطمح نظر و مورد توجه عموم و نيز نخبگان جامعه بوده است، ولي در سال‌هاي اخير به دليل برجسته شدن نقش رهبري انقلاب در راهبري و ساماندهي عمومي كشور به خصوص در مواقع بحران‌خيز و نيز به دليل پيچيده شدن تحولات، مناسبات و به دنبال ارتقاي وجوه خلاقانه و جذاب، شعارهاي سال بيش از پيش جدي گرفته مي‌شوند.

در اين ميان نوع مواجهه با شعارهاي سال در تجربه‌ي حداقل 10 سال گذشته، اندوخته‌ي تجربي و نظري فربهي را براي پرداخت دقيق‌تر و تعامل صحيح‌تر با شعارهاي سال‌هاي جديد فراهم آورده است.

‏هر چند كاركرد شعار سال نه تنها ناظر به سال پيش رو، بلكه ناظر به دهه‌ي آينده يا حتي ناظر به روند نضج تمدن اسلامي- ايراني يا آينده‌ي انقلاب اسلامي است، اما اين امر نبايد منجر به غفلت از نتايج ملموس، واقعي و زود بازده در آن سال شود.

قابل ذكر است كه شعار، برنامه نيست بلكه القا و ايجاد نوعي گفتمان براي سرعت بخشيدن به برخي روندها و يا كاستن از شتاب برخي حركت‌ها، رفتارها و رويه‌ها در مقاطع زماني كوتاه مدت است.

با وجود آن كه، انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي فرهنگ محور است و تمامي مسايل اقتصادي، سياسي، نظامي و... نظام بايد در راستاي اعتلاي فرهنگي و تلاش در رساندن انسان‌ها به كمال خود باشند، اما به نظر مي‌رسد به دليل شرايط خاص، مقام معظم رهبري سال 1390‏را سال «جهاد اقتصادي» ناميدند و اساسي‌ترين، با اهميت‌ترين و فوري‌ترين مسأله‌ي كشور را در اين سال، مسايل اقتصادي عنوان كردند.

پس از آن كه رهبر انقلاب حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در پيام نوروزي خود، سال 1390‏را سال «جهاد اقتصادي» ناميدند، افراد و گروه‌هاي مختلف تلاش نمودند تا با درك خود از مفهوم جهاد اقتصادي و به مقتضاي حوزه‌ي مسؤوليت خود، گامي در جهت اعتلاي اين شعار بردارند، اما همان طور كه شخص مقام معظم رهبري نيز هشدار دادند، بسياري از اين حركت‌ها نه تنها به اعتلاي شعارها و اهداف كمك نمي‌كنند، بلكه خود برخلاف فلسفه‌ي اعلام آن‌ها هستند.

در اين سلسله مقالات تلاش مي‌گردد ابتدا زواياي مختلف جهاد اقتصادي به صورت موشكافانه از فرمايشات مقام معظم رهبري احصا شده و به صورت تيتروار بيان گردد، سپس موانع و چالش‌هاي پيش‌روي تحقق اهداف جهاد اقتصادي تبيين گرديده و در نهايت استراتژي‌هاي اقتصادي مرسوم در دنيا مورد بحث قرار مي‌گيرد و راهبرد تدوين اين استراتژي به عنوان يكي از مهم‌ترين مطالبات رهبري و مجلس شوراي اسلامي از دستگاه اقتصادي كشور طرح مي‌شود. در بخش بعدي مقالات، شاخص‌هاي مطرح شده از نگاه كارشناسي و به دور از اغراض سياسي مورد آسيب‌شناسي قرار گرفته و تأثير اقدام‌هاي انجام گرفته بر تدوين استراتژي اقتصاد بين‌الملل مورد بررسي قرار مي‌گيرد. باشد كه اين تلاش ناچيز مقبول افتد.

تبيين جهاد اقتصادي در فرمايشات مقام معظم رهبري

در اين مقاله به عنوان شروع بحث تلاش مي‌شود مفهوم و مباني جهاد اقتصادي، ساز و كارها و اهداف آن را از ديدگاه مقام معظم رهبري كه در مجموعه سخنراني‌هاي ايشان در جمع‌هاي مختلف احصا گرديده، مورد مطالعه و باز خواني دقيق قرار دهيم. فرمايشات مقام معظم رهبري در مورد كليات جهاد اقتصادي را مي‌توان در 7 موضوع اصلي به شرح زير دسته‌بندي نمود:

1. مسأله‌ي اقتصاد به عنوان اساسي‌ترين، مهم‌ترين و فوري‌ترين مسأله‌ي كشور در حال حاضر

2. معناي جهاد اقتصادي و مصاديق آن

3. مفاهيم مورد تأكيد در جهاد اقتصادي

4. الزامات و پيش‌نيازهاي جهاد اقتصادي

5. محورهاي اصلي جهاد اقتصادي

6. شاخص اصلي جهاد اقتصادي

7. اقدام‌هاي متصور از جهاد اقتصادي

الف) مسأله‌ي اقتصاد به عنوان اساسي‌ترين، مهم‌ترين و فوري‌ترين مسأله‌ي كشور در حال حاضر

مقام معظم رهبري در پيام نوروزي خود در اول فروردين ماه سال 90 در بارگاه رضوي، اشاره داشتند كه؛

اول؛ اگرچه در كشور كارهاي اساسي و ضروري بايد انجام شود، اما مسايل اقتصادي و حركت جهادگونه در اين عرصه داراي فوريت و اهميت بيش‌تري است.

دوم؛ اگر نظام اسلامي توانايي خود را در حل مشكلات اقتصادي به دنيا و تمامي ملت‌ها نشان دهد، اين موضوع در پيشرفت كشور و عزت ملت مسلمان ايران تأثير بسيار زيادي خواهد داشت.

ب) معناي جهاد اقتصادي و مصاديق آن

مقام معظم رهبري در ديدارهاي خود با مردم و مسؤولين، با ذكر تفاوت جهاد اقتصادي با تلاش اقتصادي به روشن كردن مفهوم اين جهاد كمك مي‌كنند. ايشان بيان مي‌دارند: تفاوت جهاد اقتصادي با تلاش اقتصادي اين است كه جهاد اقتصادي با توجه به حضور دشمن در عرصه‌ي مقابله با پيشرفت كشور و ملت معنا پيدا مي‌كند.[1] در واقع جهاد اقتصادي بايد با نيت اعتلاي اسلام و كلمه‌ي حق و افزايش عزت و پيشرفت ملت ايران‏ صورت پذيرد. ايشان براي تبيين بهتر منظور خود از جهاد اقتصادي به ذكر مصاديقي از اين جهاد اشاره كرده‌اند كه مي‌توان موارد زير را به عنوان مصاديق آشكار و ضمني از فرمايشات ايشان برشمرد:

1. مصرف درست و پرهيز از اسراف و تبذير (ايجاد زمينه‌هاي لازم براي صرفه‌جويي در مواد اساسي به ويژه آب مصرفي در بخش كشاورزي)

2. ايجاد فرهنگ كار و تلاش و تعليم اين فرهنگ كارگشا به جوانان و حمايت از شكوفايي كار

3. حركت در جهت پيشرفت و عدالت

4. تلاش بي‌وقفه براي حل مشكلات مردم و رفع نياز آن‌ها

5. ارتقاي سهم بهره‌وري در رشد اقتصادي كشور

6. كاهش نرخ بيكاري و افزايش اشتغال

7. افزايش سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در اقتصاد كشور

8. توانمند سازي بخش خصوصي با ايجاد تعاوني‌ها

9. آماده سازي زير ساخت‌هاي حقوقي و قانوني

10. مشاركت مستقيم مردم در اقتصاد

ج) مفاهيم مورد تأكيد در جهاد اقتصادي

رهبر معظم انقلاب در انجام جهاد اقتصادي بر برخي مفاهيم كليدي و مهم اشاره نموده‌اند كه به اختصار به آن‌ها اشاره مي‌شود:

1. سهيم بودن آحاد مردم و مسؤولان در جهاد اقتصادي

2. اتكاي به توليد دانش‌ بنيان

3. تكيه بر استعداد نسل جوان

4. احساس بي‌نيازي به بيگانگان

5. ياري جستن از اراده‌ي مردم

6. دادن اطلاعات به مردم در زمينه‌هاي اقتصادي

7. توانمند سازي مردم در مشاركت مستقيم آن‌ها در اقتصاد

8. تكيه بر نيروي انساني با استعداد، علاقه‌مند و توانا به عنوان سرمايه‌ي عظيم و اصلي كشور

9. تكيه بر سرمايه‌ي روحيه‌ي «احساس توانايي»

10. شفاف سازي مقررات اقتصادي حاكم در جامعه

11. كم شدن پيچ و خم‌هاي نظام اداري در دستگاه‌ها و نهادها

12. باز كردن گره‌ي معيشتي مردم

13. لزوم استقرار يك مدل اقتصادي علمي و راهبردي در ايران

همان گونه كه مشاهده مي‌شود، آگاه سازي و توانمند سازي مردم، استفاده از استعدادها، اراده‌ها و حس توانايي و مشاركت مستقيم مردم در جهاد اقتصادي از اصلي‌ترين تأكيدهاي ايشان در فرايند جهاد اقتصادي است.

د) الزامات و پيش‌نيازهاي جهاد اقتصادي

رهبر انقلاب در مورد الزامات و پيش‌نيازهاي جهاد اقتصادي به برخي موارد زير اشاره فرموده‌اند:

1. داشتن روحيه‌ي جهادي

2. استحكام تدين و معنويت در جامعه

3. پرهيز از مسايل حاشيه‌اي و حاشيه‌سازي‌ها

4. اتحاد كلمه

5. همدلي

6. همكاري

7. احساس برادري

8. مجاهدت عمومي

ه) محورهاي اصلي جهاد اقتصادي

محورهاي اصلي احصا شده از بيانات رهبري در جهاد اقتصادي به قرار زير مي‌باشد:

1. تبيين فرهنگ اقتصادي يك انسان مسلمان و گسترش آن در جامعه

2. ايجاد اعتماد براي بخش خصوصي براي همراهي با جهاد اقتصادي

3. طراحي طرح جهاد اقتصادي با تأكيد بر الگوي اسلامي– ايراني پيشرفت، استراتژي توسعه‌ي صنعتي كشور، نقشه‌ي جامع علمي كشور و طرح آمايش سرزمين

4. تهيه‌ي بسته‌ي توانمند سازي مردم با آموزش مهارت‌هاي اقتصادي

5. طراحي استراتژي روابط اقتصادي و سياسي بلند مدت كشور با ساير كشورها، امكان استفاده از فضاي بين‌الملل و گشوده شدن فرصت‌هاي فعاليت بيش‌تر

6. شناسايي و تحت پوشش قرار دادن قشر آسيب‌پذير و فقير مطلق كشور

و) شاخص اصلي جهاد اقتصادي

مقام معظم رهبري، شاخص اصلي در حركت اقتصادي را رشد اقتصادي پيش‌بيني شده در برنامه‌ي پنجم توسعه دانستند.

م) اقدام‌هاي متصور از جهاد اقتصادي

وقتي مي‌خواهيم به موضوع جهاد اقتصادي بپردازيم، ابتدا بايد هدف خود را از اين جهاد مشخص كنيم. در اين صورت درخواهيم يافت كه براي رسيدن به اين هدف چه اقدام‌هايي را بايد صورت دهيم و در اين راه با چه موانعي مواجه هستيم و بدين ترتيب در مي‌يابيم كه دشمنان ما در اين عرصه چه كساني بوده و از چه ابزارهايي ممكن است در مقابل ما بهره ببرند. «هدف از جهاد اقتصادي در كشور را مي‌توان دست‌يابي به اهداف اقتصادي قانون اساسي، سند چشم‌انداز و برنامه‌هاي توسعه قرار داد.» دشمنان بين‌المللي تلاش مي‌كنند تا مانع از دست‌يابي مردم و كشور به اهدافشان شوند كه ظهور مشخص اين گونه دشمني آنان در مسأله‌ي تحريم اقتصادي، از پيروزي انقلاب تا به امروز واضح و روشن است.

تحريم اقتصادي موجب اختلال و افزايش هزينه‌هاي فعالان اقتصادي و در نهايت مردم خواهد شد كه بايد با تدبر و انديشيدن به ابزارهاي موجود در كشور اين آثار را تا حد قابل قبولي كاهش داد. يكي از الزامات مهم جهاد اقتصادي، تلاش در عرصه‌ي بين‌الملل و حضور در بازارهاي جهاني است كه توليدكنندگان و فعالان اقتصادي كشورمان از ضعف‌هاي موجود در اين حوزه به شدت رنج مي‌برند.

عدم مشخص بودن استراتژي روابط بين‌الملل اقتصادي ايران و حد و مرز گستره‌ي تعامل اقتصادي كشور با ساير كشورهاي جهان، از جمله‌ي اين ضعف‌هاست. هم‌چنين يكي از دلايل ديگري كه موجب عدم استفاده‌ي ايران از فضاي اقتصاد بين‌المللي شده است، عدم تبيين استراتژي روابط سياسي ايران و نيز عدم تبيين ارتباط ميان روابط بين‌الملل سياسي و اقتصادي كشور با يك‌ديگر است.

عدم مشخص بودن استراتژي روابط بين‌الملل اقتصادي ايران و حد و مرز گستره‌ي تعامل اقتصادي كشور با ساير كشورهاي جهان، از جمله‌ي اين ضعف‌هاست. از دلايل ديگري كه موجب عدم استفاده‌ي ايران از فضاي اقتصاد بين‌المللي شده است، عدم تبيين استراتژي روابط سياسي ايران و نيز عدم تبيين ارتباط ميان روابط بين‌الملل سياسي و اقتصادي كشور با يك‌ديگر است.

هم‌چنين بايد معناي مفاهيمي مانند «خودكفايي» و «استقلال اقتصادي» به طور كامل مشخص شود تا به دليل سوء تعبيرها و جهالت‌ها فرصت نام‌گذاري امسال به نام جهاد اقتصادي به تهديد بدل نشود. اما افزون بر دشمنان در جبهه‌ي بين‌الملل، مي‌توان موانع داخلي دست‌يابي به اهداف اقتصادي جامعه را مانند فقر، اختلاف طبقاتي، تورم، بيكاري، فساد دستگاه اداري و .... دانسته و كساني كه مانع از حل اين مشكلات شده و به دليل نفع شخصي يا ناداني در مقابل اين حركت مي‌ايستند را جزو دشمنان عرصه‌ي جهاد اقتصادي برشمرد و با آن‌ها مبارزه‌ي عالمانه نمود.

در واقع يكي از مهم‌ترين عرصه‌هاي جهاد اقتصادي كشور در اين سال، تبيين فرهنگ اقتصادي اسلامي و تغيير نگاه مردم و مسؤولان به پديده‌هاي اقتصادي است كه ايجاد اين فرهنگ مي‌تواند در دستور كار رسانه‌ي ملي قرار گيرد. بدين ترتيب نهادهاي فرهنگي جامعه و در رأس آن رسانه‌ي ملي مي‌تواند با مقابله با فرهنگ‌هايي مثل اسراف و مصرف بي‌رويه، تجمل‌گرايي، واسطه‌گري نامولد، تنبلي، سر بار بودن، رهبانيت و ... در جهاد اقتصادي مشاركت كنند.

تبيين و گسترش اين فرهنگ در ميان مردم و مسؤولان كه تلاش براي كسب معيشت، جهاد است، مال و سرمايه از نظر اسلام داراي ارزش و وضع قوامي است و بايد درست مصرف شود. با ارزش بودن توليد، لزوم مبارزه با فقر، مصرف در حدكفاف و ... مي‌تواند نوعي جهاد اقتصادي محسوب شود كه شرايط را براي حركت جهادي جامعه فراهم مي‌سازد.(*)

پي‏نوشت‏:

[1]. بيانات مقام معظم رهبري در ديدار مهندسان و كارگران صنعت نفت در منطقه‌ي پارس جنوبي در تاريخ 8/1/1390‏، سايت دفتر مقام معظم رهبري به آدرس:www.leader.ir
ادامه دارد...

* مسعود امجدي‌پور؛ كارشناس ارشد مديريت/
منبع : برهان
ادامه دارد......

شنبه|ا|10|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 91]