معرفي نويسندگان معاصر به جهان

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گفتگوي مهر با كارشناسان-1/لزوم توجه به دستاوردهاي فرهنگي انقلاب/ معرفي نويسندگان معاصر به جهان
نويسندگان و كارشناسان فرهنگي طي گفتگوهايي با مهر بر لزوم توجه به دستاوردهاي فرهنگي انقلاب، معرفي نويسندگان معاصر به جهان و خلق آثار ادبي شايسته نام انقلاب اسلامي در دهه‌هاي آتي توسط نويسندگان جوانتر تاكيد كرده‌اند.

معاون وزير ارشاد در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تاكيد بر غفلت از دستاوردهاي انقلاب در حوزه فرهنگ، آثار فاخر ادبي را دچار مشكل توزيع دانست و گفت: تعداد نويسندگان حوزه كودك و نوجوان پيش از انقلاب به ده نفر هم نمي‌رسيد، اما اين رقم در يك رشد انفجاري اكنون به دويست و شايد بيشتر رسيده است.

محسن پرويز معاون فرهنگي وزير ارشاد ضمن بيان نكته فوق گفت: از اين تعداد نويسنده كودك و نوجوان دست كم صدنفر به طور حرفه‌اي به كار مشغولند و اين نشان از آن دارد كه ما در اين حوزه با رشدي تصاعدي و غير قابل مقايسه با گذشته برخوردار بوده‌ايم.

وي ادامه داد: ظرف سي سال گذشته چنين رشدي در ديگر كشورهاي همسايه و يا حتي ديگر كشورهاي دنيا اتفاق نيفتاده است. پس معلوم مي‌شود اين پيشرفت نتيجه اتفاق ديگري است كه امروز نمود آن را به اين صورت شاهديم و آن بركت انقلاب اسلامي است.

محسن پرويز در ادامه به برنامه‌هاي سي‌امين سال پيروزي انقلاب اسلامي پرداخت. وي يكي از جهتگيريهاي كلان بحث سي سالگي انقلاب را نمايش تفاوتهايي عنوان كرد كه در صورت تداوم حكوت گذشته به صورتهايي ديگر ادامه مي‌يافت و حال وارد فضايي ديگر شده است.

مسير انقلاب جهتگيري مشخصي با گذشته دارد

وي يكي از اين تفاوتها را فراهم شدن زمينه نشر آزاد عقايد و افكار دانست و گفت: حتي تلاشهاي كساني كه سعي كرده‌اند با اهانت و انتشار مسايل حساسيت‌برانگيز در اجتماع محدوديتهايي را در اين زمينه ايجاد كنند ، موثر واقع نشده و نتوانسته در كلان امر تاثير منفي چنداني برجاي بگذارد.

معاون فرهنگي وزيرارشاد با بيان اينكه بسياري از دستاوردهاي ادبيات انقلاب اسلامي به دليل پخش و نشر نامناسب در معرض عموم قرار نمي‌گيرند گفت: بارها اين مسئله را شنيده‌ام كه گنجينه ادبيات امروز ما خالي است و كتاب هنري و ادبي مناسب براي مطالعه جوان امروز بسيار كم داريم در حالي كه من مطمئنم حجم كتابهايي كه مي‌توان براي مطالعه توصيه كرد و از نظر هنري و ادبي ارزشمندند بسيار زياد است، اما مشكلات بازار نشر ما امكان حضور اين آثار را كم مي‌كند.

پرويز سپس به ناشراني اشاره كرد كه پس از انتشار برخي آثار ارزشمند به دلايلي ديگر به كار خود ادامه نداده‌اند. به گفته وي اثر نويسنده‌اي كه توسط اين ناشران منتشر شده محبوس مانده امكان تجديد چاپ ندارد و به همين دليل كسي از وجود آنها مطلع نمي‌شود. شناسايي و احياء آثار فاخري كه در گذشته منتشر شده مي‌تواند به احيا اين گنجينه‌ها كمك كند تا آنها را دوباره در مقابل چشم مخاطبان قرار دهيم.

اين نويسنده در پاسخ به اين پرسش كه "آيا هيئتي براي شناسايي اين دسته از كتابها تشكيل شده است" گفت: اين مسئله در ميان فهرست برنامه‌هاي مصوبي است كه در شورا مطرح شده و به مرور زمان در حوزه‌هاي مختلف به مرحله اجرا مي‌رسد.

دستاوردهاي فرهنگي انقلاب مورد غفلت بوده ‌است

به گفته معاون فرهنگي وزير ارشاد، بحث سي‌‌‌امين سال پيروزي انقلاب اسلامي، سال گذشته توسط اين معاونت مطرح و پس از طرح در جلسات مديران وزارتخانه از آن استقبال شد. وي در اين مورد گفت: اكنون سه دهه از پيروزي انقلاب گذشته است و از نظر زماني و فرهنگي ما دوره كاملي را طي كرده‌ايم. بررسي اين فعاليتها مي‌تواند دستاوردهاي انقلاب را بهتر به ما نشان دهد تا راه خود را بهتر ادامه دهيم.

وي افزود: با گذشت زمان عده‌اي در حوزه‌هاي مختلف مشغول فعاليت شدند، اما آنچه كه ما در نظر داشتيم آن بود كه در همه حوزه‌ها، حتي حوزه‌هاي غيرفرهنگي هم به اين موضوع پرداخته شود. همانطور كه مي‌دانيد اين كار در دولت انجام گرفته و يك بخش ويژه و جداگانه براي بحث سي سالگي انقلاب در نظر گرفته شده‌است.

پرويز با بيان اينكه "انقلاب اسلامي دستاوردهاي فراواني داشته كه هيچگاه به شكل يك نگاه تجميعي مورد بررسي قرار نگرفته است" گفت: بسياري از جوانان ما با مسايل پيش از انقلاب اسلامي آشنا نيستند و حداكثر آن مسايل را در خلال فيلمها، كتابها و خاطرات مي‌شناسند.

وي ادامه داد: براي مثال گاهي اين مسئله مطرح مي‌شود كه كشورهاي ديگر نيز در كنار ما پيشرفت كرده‌اند و اين پيشرفت مختص به ايران نيست. اين مطلب درست است؛ اما مسئله اينجاست كه نوع پيشرفتي كه ما در مسير آن گام مي‌زديم به طور كامل با آنچه كه امروز طي مي‌كنيم متفاوت است.

پيشرفت‌‌هاي ما بر تكيه بر خودباوري بوده‌است

معاون فرهنگي وزارت ارشاد در ادامه گفتگو با مهر به سفر خود به منطقه پارس جنوبي اشاره كرد و با بيان اينكه تمام دستاوردهاي دولتهاي عربي تحت نظارت دولتهاي بيگانه بوده است گفت: تمايزي كه بين ايران و قطر وجود دارد اين است كه آنها بيگانگان را به تمامي شريك خود كرده و در واقع از صفرتا صد اين پروژه‌ها را بيگانگان براي آنها انجام مي‌دهند.

وي افزود: اما ما خودمان جريان را مديريت مي‌كنيم. البته ممكن است كه از توان كارشناسي ديگران هم بهره بگيريم اما خودمان تصميمگير اين اتفاقات هستيم. اين مسئله خيلي تفاوت دارد.

پرويز تداوم حركت در مسير شعارهاي انقلاب از جمله "استقلال و آزادي" را يكي از نكات مهم برشمرد و گفت: ممكن است بتوانيم مظاهر تمدن را با دادن سرمايه‌هاي ملي به كشور بياوريم اما اين صرفا" يك امر ظاهري است و نمي‌تواند نهادينه شود. يعني اگر روزي بيگانه از عرصه پا پس بكشد يا ذخاير ملي ما به پايان برسد، ديگر چيزي نخواهيم داشت و دچار فقر مي‌شويم.

معاون فرهنگي وزير ارشاد سپس از طرح "سي سال انقلاب اسلامي، صد نويسنده" به عنوان يكي از برنامه‌هاي اين معاونت ياد كرد و در مورد ضرورت انجام اين طرح گفت: در بسياري از سفرهاي استاني كارشناسان محلي اعلام مي‌كردند كه ما با شعرا و نويسندگان امروزي آشنا نيستيم. گاهي حتي برايشان باورپذير نبود كه ما بيش از دويست نفر نويسنده و شاعر داريم كه مجموعه آثاري با سطح بالا از خود به جا گذاشته‌اند.

وي ادامه داد: كاري كه انجام شد اينگونه بود كه صد كتاب داستان و صد و بيست كتاب شعر از نويسندگان و شعراي معاصر در حجمي دست‌كم دويست صفحه با توجه به سابقه فعاليتهاي اين نويسندگان برگزيديم و پس از چند بار بازخواني آثاري كه به لحاظ محتواي هنري و ادبي داراي ارزش تكنيكي استاندارد مورد نظر ما بود، آنها را منتشر كرديم. برخي از اين آثار نيز در دست انتشارند.

پرويز با اشاره به اينكه در اين طرح حدود ششصد نفر از نهادهاي خصوصي نيز همكاري داشته‌اند، گفت: هدف اوليه و اصلي ما اين بوده كه يك قفسه كتاب از آثار نويسندگان آماده كنيم تا در كتابخانه‌هاي مختلف قرار گيرد و نياز به مطالعه آثار معاصر را تا اندازه زيادي برطرف كند.

وي افزود: اما هدف بعدي كه گاهي پررنگتر هم مي‌شود توجه به مسايل حرفه‌اي نويسندگان بود. نويسندگان واهل قلم در مقايسه با هنرمندان عرصه‌هاي ديگر ميزان درآمد بسيار كمتري دارند. از اين رو قصد ما در اين برنامه اين بود كه در اين عرصه نيز به نوعي الگو سازي كنيم.

اين نويسنده ادامه داد: به اين ترتيب قرار شد كه دستمزدي مناسب ومتعارف اما به موقع به مولفان اين آثار پرداخت شود. يعني بلافاصله پس از اتمام مرحله حروفچيني و تصويب اثر حق‌التاليف به نويسنده تعلق گيرد. اين طرح بسيار مورد توجه و استقبال نويسندگان قرار گرفت.

لزوم معرفي نويسندگان معاصر به ادبيات جهان

دكتر پرويز هدف بعدي را معرفي نويسندگان معاصر به ادبيات جهان معرفي كرد و با بيان اينكه در چند سال اخير تنها برخي از نويسندگان نسل گذشته فرصت ترجمه و معرفي به زبانهاي ديگر را داشته‌اند، گفت: ما در عرصه‌هاي مختلف حرفهاي زيادي براي گفتن داريم. جاهايي كه ترجمه امكانپذير بوده اين ترجمه‌ها با استقبال زيادي مواجه شده يا جوايزي را از آن خود كرده است يا مردم به آنها مراجعه و آنها را مطالعه كرده‌اند.

معاون فرهنگي وزير ارشاد در ترجمه اين آثار به زبانهاي عربي و انگليسي خبر داد و افزود: همچنين براي چاپ اين آثار به خط "سيرليك" براي كشورهاي فارسي زبان از جمله تاجيكستان با دو تن از رايزنان فرهنگي آنها موافقتنامه همكاري امضا كرده‌ايم و اين مسئله در دستور كار قرار گرفته است.

پرويز سپس به حادثه‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي از جمله دفاع مقدس اشاره كرد و گفت: با توجه به اينكه بلافاصله پس از پيروزي انقلاب اسلامي جنگ آغاز شد فعاليت عظيمي كه در آن حوزه صورت گرفت و انرژي و تواني كه صرف شد سبب شد كه در حوزه انقلاب كار جدي و اساسي كمتر صورت گيرد و بيشتر كارها در حوزه دفاع مقدس انجام شود.

وي با اشاره به اينكه "در حوزه دفاع مقدس كارهاي خوبي ايجاد شده، گونه‌هاي ادبي از جمله زندگينامه داستاني را به عنوان يك دستاورد عنوان كرد و از كتابهاي همچون "دا" خاطرات سيده زهرا حسيني، "همپاي صاعقه" نوشته گل علي بابايي و"بمو" و "دسته يك" نوشته اصغر كاظمي ياد كرد كه آثار تاثيرگذاري در حوزه دفاع مقدس بوده‌اند.

پژوهش دستاوردهاي انقلاب مورد توجه قرار گيرد

مشاور وزير ارشاد در امور بانوان گفت: انقلاب اسلامي به لحاظ كمي و به لحاظ كيفي بر ادبيات ايران تاثير بسياري گذاشته و يكي از فعاليتهايي كه در سي‌امين سال پيروزي انقلاب بايد مورد توجه ما قرار گيرد پژوهش در اين عرصه و كشف دستاوردهاي فرهنگي آن است.

سميرا اصلانپور درباره تاثير انقلاب اسلامي بر ادبيات ايران گفت: با وقوع انقلاب تغييرات گسترده‌اي از نظر نگاه به مضمون و محتوا در نگرش به ادبيات در ميان نويسندگان ما به وجود آمد و نگرشهايي كه قبلاً ديده نمي‌شد يا اهميتي به آنها داده نمي‌شد برجسته شد.

وي افزود: به همين دليل به لحاظ كمي هم تعداد زيادي از نويسندگان ما با توجه به اهميت و ويژگيهاي منحصر به فرد اين ديدگاههاي تازه به اين سمت كشيده شدند و با ديدگاه خاصي آثارشان را نوشتند و آنها را منتشر كردند.

عضو انجمن قلم ايران با تاكيد بر رشد كمي آثار ادبي انقلابي اضافه كرد: چهره‌هاي جوان زيادي با انقلاب وارد عرصه شدند و كساني هم بودند كه امكان سخن گفتن نداشتند كه با انقلاب اين امكان را يافتند. در سالهاي اوايل انقلاب هم كارهاي شاخصي توليد شد كه با وقوع جنگ ادبيات به سمت اين گفتمان پيش رفت.

نويسنده كتاب "چشم جبهه‌ها" با اشاره به تغييرات فرمي در ادبيات ايران بعد از انقلاب گفت: با توجه به اينكه ما فرمهاي جديد ادبيات از جمله داستان كوتاه و رمان را از غرب گرفته ايم، در اين زمينه هم در گذشته فقط مقلد بوده‌ايم. اصولاً بعد از انقلاب مشروطيت به اين طرف ما هميشه در حال تقليد فرم داستاني از غرب بوده‌ايم آنهم تقليد با فاصله چندين دهه‌اي.

وي اين نوع نوشتارهاي را "كارهايي ناقص" خواند و تاكيد كرد: هر چيزي و هر جرياني ادبي در جا و زمان خودش معني دارد در حالي كه تمايل به رونويسي از آثار ادبي ديگران در ميان نويسندگان ما بيشتر شده است. البته بعد از جنگ، ما گونه‌هاي جديدي از آثار ادبي از جمله خاطره‌نويسي و زندگي‌نامه نويسي را وارد داستان كرده‌ايم و در حال فعاليتهايي در اين عرصه هستيم.

اين نويسنده دفاع مقدس گفت: در دهه 60 ادبيات ما رشدي كمي بسيار خوبي داشت و ما به راحتي تيراژهاي 20 و 30 هزارتايي را داشتيم كه البته عوامل متعددي در اين امر دخيل بود؛ از جمله كم بودن تعداد نويسندگان و رسانه‌هاي ارتباط جمعي من جمله اينترنت.

اصلانپور افزود: امروز ديگر استفاده از كتاب روزبه روز كمتر مي‌شود و متاسفانه اين آسيب به دليل اين است كه ما كار فرهنگي زيربنايي اصلاً انجام نداده‌ايم. متاسفانه فرهنگ مردم ما همان شده است كه در سريالهاي تلويزيوني به خوردشان مي‌دهند و علاقه‌ها به سمت آثار عامه‌پسند و بازاري ميل كرده است.

وي گفت: ما فرصتهاي تربيت مردم در ايران از جمله مهدهاي كودك و بردن كتاب به ميان بچه‌ها را كمتر مورد توجه قرار مي‌دهيم و عليرغم تعداد زياد نويسندگان، آثار آنها در ميان عامه مردم مخاطب كمي دارد. از سويي نمي‌توان تنها نويسنده را مقصر دانست.

اين نويسنده كه برخي از آثارش به چاپهاي متعدد نيز رسيده ‌است، ادامه داد: نويسنده يك كالاي فرهنگي به نام كتاب را توليد مي‌كند اما وقتي تيراژ كتاب به 2000 نمي‌رسد او هم نمي‌تواند از راه ادبيات ارتزاق كند و به طور جديتري به اين مقوله بپردازد.

مشاور وزير ارشاد در امور بانوان در پايان اين گفتگو تاكيد كرد: نويسنده بايد امكان سفر كردن داشته باشد تا اطلاعاتش به روز شود. با بردن كتاب به مترو و اتوبوس و قطار و دادن بن‌هاي رايگان كتاب به مردم، مشكل كتاب‌نخواني ما حل نمي‌شود. بايد كتاب را به يك كالاي ضروري مردم تبديل كرد تا همانطور كه مردم اگر شده يك نان را با قيمت 200 تومان هم تهيه مي‌كنند كتاب را نيز بخرند و بخوانند.

ادبيات انقلاب اسلامي معطوف به آرمان ملتهاست

نقد ادبيات انقلاب اسلامي در گرو دستيابي به نظريه ادبيات انقلاب است و به همين منظور ما به تحقيقي جامع و برخوردار از سازماني علمي نياز داريم.

پدرام پاك‌آيين، شاعر و نويسنده با اشاره به آغاز دهه چهارم انقلاب‌اسلامي و ضرورت طبقه‌بندي و نقد سه دهه گذشته ادبيات انقلاب‌اسلامي گفت: براي دستيابي به جنس و ماده نقد به معيار نياز داريم و شناخت معيارها جز در سايه رسيدن به نظريه ادبي ممكن نيست. به همين دليل از دانشگاهيان خوشفكر و مبتكر و منتقدان ادبي انتظار مي‌رود كه به تدون نظريه ادبي انقلاب‌اسلامي روي آورند.

پاك‌آيين با اشاره به تفاوتهاي ادبيات پيش و پس از انقلاب تصريح كرد: برخلاف ادبيات دهه‌هاي 30 و 40 كه وجه غالب آن در حلقه‌هاي محدود و بسته مدعيان روشنفكري و جريانهاي وارداتي شرق و غرب نمود داشت نويسندگان ادبيات انقلاب از ميان توده‌هاي مردم برآمدند و آثار آنان نيز مخاطبان خود را از ميان عموم مردم پيدا كرد.

سردبير نشريه كتاب هفته درباره چگونگي تدوين نظريه ادبيات انقلاب افزود: غلبه گفتماني انقلاب‌اسلامي در آثار هنري سه دهه گذشته ايجاب مي‌كند كه نظريه پردازان ادبي در وهله اول زير ساختهاي اين گفتمان را جايگزين گفتمانهاي وارداتي در نظريات ادبي موجود كنند.

پاك‌آيين با اشاره به ضرورت وجود پشتوانه فرهنگي وسيع براي تدوين نظريه ادبي انقلاب‌اسلامي گفت: ادبيات انقلاب‌اسلامي بر خلاف ادبيات برخي انقلابهاي ديگر صرفا ستايشگر ملتها نيست، بلكه معطوف به آرمان ملتها است و از اين رو لازم است كه نظريه پردازان ادبي آن ظرفيتها و زمينه‌هاي ديني و فلسفي انقلاب اسلامي را به خوبي بشناسند.

اين شاعر با اشاره به لزوم پرهيز از آميختگي نظريه ادبيات انقلاب با نظريات ادبي وارداتي تاكيد كرد: ادبيات انقلاب حوزه‌اي بومي است و به همين دليل نظريه‌پردازي آن نيز بايد بومي و با پشتوانه فرهنگي خودي صورت گيرد.

انقلاب اسلامي ظرفيتهاي ادبي ايران را افزايش داد

اسدالله شعباني شاعر و نويسنده كودك و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: انقلاب و دفاع مقدس سبب شد تا ظرفيتهاي بالايي براي خلق آثار ماندگار در ادبيات ايران به وجود آيد اما متاسفانه به علت عدم سياستگذاري مناسب از اين ظرفيتها به خوبي استفاده نشد.

اين شاعر، دوران انقلاب اسلامي را دوراني طلايي براي شكوفايي ادبيات ايران عنوان كرد و گفت: ظرفيتهايي كه پس از انقلاب شكوهمند اسلامي ايجاد شد فرصت خوبي بود تا ادبيات ما به دستاوردهاي تازه‌اي دست يابد، اما به دليل توجه نه چندان مناسب و متناسب با اين ظرفيتها، از اين فرصت به خوبي بهره‌برداري نشد.

شعباني در ادامه با اشاره به رشد كمّي قابل توجه ادبيات كودك و نوجوان طي سي سال گذشته گفت: كيفيت ادبيات كودك و نوجوان نيز در حدي قابل قبول رشد داشته است. اما با اين همه من معتقدم كه در عرصه كميات از رشد بهتري برخوردار بوده‌ايم و تعداد كتابخوان در سالهاي بعد از انقلاب از رشد بهتري داشته است.

وي با اين حال وضعيت كنوني را ايده‌آل ندانست و گفت: پس از انقلاب اسلامي ظرفيتهاي بسيار بالايي در حوزه ادبيات به وجود آمد ولي متاسفانه كوشش كافي نشد و اين مشكل به دو موضوع آسيبهاي مديريت فرهنگي و معيشت جامعه برمي‌گردد.

اين كارشناس ادبيات كودك و نوجوان خاطرنشان كرد: متاسفانه اشكالاتي وجود دارد كه مردم را كتاب گريز كرده است به طوري كه خانواده‌ها فرزندان را به خواندن كتاب براي دستيابي به منزلت بالاي اجتماعي تشويق مي‌كنند اما در عمل اين اتفاق نمي‌افتد.

وي افزود: در جامعه ما اغلب اهالي فرهنگ و قلم از وضعيت معيشتي مناسب برخوردار نيستند و در مقابل اهالي كسب و كار و تجارت علاوه بر معيشت مناسب به تدريج به جايگاههاي بالاي اجتماعي نيز مي‌رسند و اين خود نوعي ضد تبليغ براي فرهنگ كتابخواني است و بدين ترتيب كتاب مرتبه خود را از دست مي‌دهد.

اسدالله شعباني گفت: سياستهاي جامعه بايد كتاب را در مسير رشد اجتماعي قرار دهد و معيار منزلت اجتماعي بالندگي فكري افراد جامعه باشد، نه ميزان سياسي آنها در بازار كسب و كار.

شعر با انقلاب مردمي‌تر شد / استعدادهاي دهه 70 هدر رفت

مصطفي محدثي خراساني گفت: پيش از انقلاب شعر تنها يكي از جلوه‌هاي روشنفكري بود كه در محافلي خاص و در ميان تعدادي از شاعران مي‌چرخيد اما با وقوع انقلاب اسلامي، شعر مردمي‌تر شد و در حال حاضر ارتباط گسترده‌‌اي با مردم دارد.

مصطفي محدثي خراساني با اشاره به تاثير انقلاب اسلامي در جريان‌هاي ادبي، گفت: مهمترين تاثير انقلاب‌اسلامي در زمينه‌هاي ادبي، پيوند مجدد ادبيات ما با هويت اصلي‌اش و نوعي بازگشت به خويشتن بود. اين اتفاق در فرم نيز رخ داد، يعني توجه به قالب‌هاي سنتي و فرم هايي كه كمتر به آنها توجه مي‌شد، بيشتر شد.

وي افزود: انقلاب اسلامي مضاميني را براي شعر ايجاد كرد كه در كنار بهره‌گيري از آموزه‌هاي شعر، در قالب‌هاي كلاسيك خود را نشان داد.

وي ادامه داد: نوعي نوآوري در جريان شعر انقلاب رخ داد كه مي‌توان از آن به جريان نئوكلاسيك ياد كرد و شاهد تكامل آن بعد از انقلاب بوديم.

اين شاعر انقلاب كه در دهه 70 مسئوليت شعر حوزه هنري مشهد را به عهده داشت، وضعيت كنوني شعر انقلاب را نيز رضايتبخش توصيف كرد و افزود: پيش از انقلاب شعر تنها يك جلوه روشنفكري بود كه در محافلي خاص و در ميان تعدادي از شاعران مي‌چرخيد اما با وقوع انقلاب، شعر مردمي‌تر شد و الان هم ارتباط گسترده‌تري با مردم دارد.

وي توجه گسترده مردمي را كه توجه جوانان به شعر بروز يافته، مصداق سخن خود برشمرد و گفت: تعداد شاعران جواني نيز كه امروزبه طور جدي و حرفه‌اي شعر مي گويند قابل قياس با پيش از انقلاب نيست.

سراينده "طنين كوه و سلوك باران" در عين حال در عين حال مهم ترين آسيب شعر بعد از انقلاب را "حضور كمرنگ نقادي، آموزش و راهنمايي توسط پيشكسوتان شعر" عنوان كرد و گفت: بسياري از چهره‌هايي كه مي توانستند شعر را هدايت كنند، بعد از جنگ گوشه‌نشين شدند و كناره گرفتند و مشغول كارهاي خودشان شدند، درحاليكه جوانان تشنه نوآوري به كمك اين پيشكسوتان احتياج دارند.

محدثي خراساني اضافه كرد: در همين سالها بود كه نوعي هرج و مرج شعري كه به اسم جريان شعر دهه 70 هم مشهور شد، بر ادبيات ما حاكم شد و بسياري از استعدادها خوب جريان پيدا نكرد و به هدر رفتند. آن جريان توانست از اين استعدادها به نفع خودش بهره‌برداري كند. امروز هم ضروري است كه پيشكسوتان شعري كه تاثيرگذاري‌شان براي همه محرز است، دوباره به صحنه بيايند و پاسخگوي عطش جوانان ما باشند.

استقبال خانواده‌ها از ادبيات كودك پس از انقلاب

محسن هجري با بيان اينكه ادبيات كودكان و نوجوان رشدي تصاعدي نسبت به قبل از انقلاب داشته است توجه خانواده‌هاي ايراني به اين عرصه را بسيار بهتر از گذشته ارزيابي كرد.

محسن هجري نويسنده و پژوهشگر كودك و نوجوان با اعلام اين مطلب گفت: اگر ادبيات كودك و نوجوان را در سه ضلع مولف، متن و مخاطب ارزيابي كنيم در سه دهه اخير تعداد مولفاني كه وارد اين حوزه شده‌اند غير قابل قياس با سالهاي گذشته است به طوري كه در حال حاضر تنها 400 نفر از اين افراد عضو انجمن نويسندگان كودك و نوجوان هستند.

وي تعداد نويسندگان كودك و نوجوان پيش از انقلاب را انگشت‌شمار دانست و خاطرنشان كرد: مهدي آذر يزدي، صمد بهرنگي، كيانوش و محمود حكيمي از جمله افرادي بودند كه پيش از انقلاب به تنهايي كوله‌بار ادبيات كودك را به دوش مي‌كشيدند اما امروز بيش از يكهزار نويسنده در اين حوزه فعاليت مي‌كنند.

اين پژوهشگر به تغييرات بنيادين نگاه به كودك و نيازهاي او پس از انقلاب اشاره كرد و گفت: نگاه خانواده‌ها و بزرگسالان به ادبيات كودك متفاوت شده و اقبال ويژه‌اي نسبت به اين حوزه نشان داده شده اما متاسفانه به محض طي شدن اين دوران كودكان از كتاب فاصله مي‌گيرند و در دوران نوجواني كتاب عملاً از سبد خانوار حذف مي‌شود.

اين نويسنده حوزه كودك و نوجوان در مورد نظام آموزشي گفت: نظام آموزشي با سنگين كردن كتابها در مدارس و افزايش حجم مطالعه‌هاي اجباري، فرصت و تمايل نوجوانان به مطالعه اختياري را از بين مي‌برند و نوجوانان فقط براي ورود به دانشگاهها مطالعه مي‌كنند.

هجري با اشاره به رابطه مستقيم افزايش سن افراد و كم شدن ميزان مطالعه گفت: هر چه سن افراد بالاتر مي‌رود ميزان انس آنها نيز با كتاب كمتر مي‌شود تا جايي‌كه بسياري از جوانان ايراني در زمان بلوغ ميزان مطالعه شان به صفر مي‌رسد. اين در حالي ‌است كه نرخ مطالعه بايد از كودكي به بزرگسالي افزايش يابد.

نهادينه كردن زنگ كتابخواني و شكلگيري كتابخانه‌هاي مدارس، همچنين بازشدن در آموزش و پرورش و مدارس به روي نويسنده‌ها و ارتباط قلبي نسل جوان با مولفان كتابها از جمله راهكارهاي كوتاه مدتي هستند كه اين پژوهشگر براي تعميق فرهنگ كتابخواني در جامعه ارائه كرد.

براي خلق آثار ادبي شايسته انقلاب اسلامي همچنان بايد منتظر ماند

محمدرضا تركي پژوهشگر عرصه ادبيات و مدرس دانشگاه گفت: آثار ادبي متاثر از انقلاب اسلامي در عين ارزشمند بودن بسياري از آنها هنوز بيانگر سبك و شيوه خاص برآمده از انقلاب نيستند و‌ همچنان بايد براي تحقق آنچه شايسته نام انقلاب اسلامي است منتظر ماند.

محمدرضا تركي با بيان اين مطلب گفت: كمتر اثري را در ادبيات امروز ايران مي توان يافت كه به طور مستقيم و غير مستقيم از حوادث و فراز و فرودهاي ساليان اخير تاثير نپذيرفته باشد.

وي افزود: ادبيات امروز را نمي‌توان بدون در نظر گرفتن تاثير انقلاب در 30 ساله اخير ارزيابي كرد؛ عموماً حوادث سياسي بيشترين تاثير را بر جريانهاي ادبي مي‌گذارند و هر دگرگوني كه در عرصه سياسي و اجتماعي رخ مي‌دهد، به ويِژه اگر در شكل انقلاب باشد، قطعاً تاثيراتش را بر عرصه هاي فرهنگي از جمله ادبيات نمودار مي‌كند.

تركي اضافه كرد: البته اين تاثيرگذاري هميشه آني نيست و براي بررسي تاثير واقعه‌اي به اين عظمت بايد به اصطلاح "فاصله‌اي جمال شناسانه" با آن برقرار كرد.

اين پژوهشگر عرصه ادبيات در توضيح نكته مذكور گفت: اگر كسي در بطن يك رويداد و در متن گرد و غبار آن باشد يا به عكس فاصله بعيدي از آن داشته باشد، توان درك آن واقعه و تاثيراتش را به طور واقعي ندارد پس بايد براي درك ابعاد مختلف يك اثر يا يك رويداد، فاصله‌اي منطقي با آن پديده (در اينجا انقلاب) داشته باشد.

وي افزود: به عنوان مثال مي‌توان گفت شعر نيما نتيجه اساسي انقلاب مشروطه و رسيدن امواج ادبيات امروز جهان به ادبيات ايران بود و بسياري از آثاري كه در متن حوادث مشروطه توليد شدند، از لحاظ سبك و شيوه هنوز وامدار دوره‌هاي قبل از آن بودند.

تركي تاكيد كرد: اگر با اين نگاه به سراغ انقلاب اسلامي بياييم، به نظر مي‌رسد تاثيرات بنيادين انقلاب بر ادبيات، در عين ارزشمند و ماندگار بودن بسياري از آثار اين روزگار، هنوز تحقق نيافته است. من معتقدم براي خلق و درك آثار ادبي جدي‌ و اساسي‌تر ناشي از انقلاب هنوز بايد منتظر ماند.

اين پژوهشگر ادبي گفت: تاثير انقلابات سياسي و اجتماعي بر ادبيات و پيدايش سبكها و شيوه‌هاي ادبي، تاثيري حتمي و گزيرناپذير است اما همواره آني و شتاب زده نيست زيرا اساساً پديده‌هاي فرهنگي زمان بر هستند و پس از فرونشستن غبار حوادث بروز مي كنند.

تركي در گفتگو با مهر تاكيد كرد: پرداختن به هر كدام از حوزه‌هاي ادبي در سي ساله اخير از جمله ادبيات كودك و نوجوان، طنز، ترجمه، ادبيات نمايشي، نقد ادبي، داستان و ادبيات ژورناليستي نيازمند نگاه موشكافانه‌تري است. بايد داراييهاي امروز و ديروز و فراز و فرودهاي همه اين عرصه ها را در سالهاي اخير به دقت و بدون تعصب و يكسونگري بررسي كنيم تا ببينيم اكنون و پس از گذشت سي سال در هر يك از اين زمينه‌ها در چه جايگاهي ايستاده‌ايم.

ادبيات راهي مناسب براي شناخت انقلاب اسلامي است

زهرا زواريان نويسنده كودك و نوجوان معتقد است نسل سوم و چهارم انقلاب اشتياق زيادي به دانستن درباره اين رويداد مهم تاريخي و همچنين دفاع مقدس دارند و ادبيات به خوبي مي‌تواند پاسخگوي اين اشتياق باشد.

زهرا زواريان نويسنده با تاكيد بر ضرورت پاسخ به اين سوال كه "آيا ادبيات انقلاب اسلامي سبكي نو در ادبيات پديد آورده است؟" گفت: فرهنگ حركت كندي دارد و براي تغيير و ايجاد آن نياز به زيرساختها و حركتهاي زيادي است.

وي ادامه داد: از اينروست كه شايد 30 سال نيز براي قضاوت درباره پاسخ به اين سوال و به وجود آمدن ژانر خاص ادبيات انقلاب اسلامي زود باشد.

اين نويسنده افزود: براي ايجاد يك مكتب و سبك ادبي بايد فرصت تئوري‌پردازي درباره آن وجود داشته باشد و اين در حالي است كه وقايعي كه پس از انقلاب روي داده، فرصت اين كلان‌نگري را از ما گرفته است. كشور ما با بحرانهاي زيادي روبرو بوده كه يكي از آنها جنگ تحميلي است.

نويسنده كتاب "او آسماني بود" با اشاره به تحت الشعاع قرار گرفتن ادبيات انقلاب از سوي ادبيات دفاع‌مقدس گفت: حادثه انقلاب را نبايد به عنوان واقعه‌اي كه در سال 57 رخ داده نگاه كرد، انقلابها تغييرات و تحولات بنيادي ايجاد مي‌كنند، از اينرو جنگ هم نمادي از انقلاب است.

زواريان همچنين در رابطه با فعاليت نويسندگان امروز گفت: درحال حاضر نويسندگان خيلي جديتر به موضوع انقلاب مي‌پردازند و در اين حوزه مشغول به فعاليت هستند.

وي با اشاره به اشتياق خوانندگان كودك و نوجوانان ما براي آگاهي از انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي گفت: يكي از دلايل پرداختن نويسندگان به موضوعاتي همچون دفاع مقدس و انقلاب اسلامي انتقال اين مفاهيم والا به نسلهاي بعدي است.

اين نويسنده كتابهاي مذهبي افزود: البته اين آثار بايد قدرتمند باشد تا به نياز كودك و نوجوانان پاسخ داده شود. ادبيات به خوبي مي‌تواند پاسخگويي اشتياق نسل سومي و چهارمي‌ها براي دانستن از انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي باشد.

زواريان با مقايسه نهادهاي قبل و بعد از انقلاب اسلامي گفت: قبل از انقلاب نهادهاي خودجوش بين شاعران و نويسندگان مذهبي مورد وفاق و نهادهاي صنفي رسمي به دربار وابسته بود و شاعران مذهبي به سراغ آنها نمي‌رفتند.

وي افزود: اما بعد از انقلاب‌اسلامي نويسندگان چون معتقد بودند كه مردم و حكومت با يكديگر تفاوتي ندارند همان نهادهاي مردمي حكومتي شد.

انقلاب تأثير بزرگي بر ادبيات داشت / غم نان دغدغه نويسندگان است

انقلاب اسلامي اتفاق عظيمي بود كه در همه اركان كشور و همه ابعاد آن از جمله فرهنگ و ادبيات تاثير گذاشت و بسياري از مولفه‌هايي كه با انقلاب آغاز شده بود به موازات دفاع مقدس گسترش يافت.

كاووس حسنلي استاد زبان و ادبيات فارسي و پژوهشگر اين عرصه در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به تاثير انقلاب اسلامي بر شعر و ادبيات جامعه ايران گفت: با وقوع انقلاب دو فضاي ادبي در جامعه به وجود آمد كساني كه در فضاهاي انقلاب بودند آثارشان در ادبيات هم نمود پيدا كرد و در واقع با اين نويسندگان و شاعران، ادبيات انقلاب اسلامي پديد آمد. كساني هم بودند كه مشمول اين فضا نبودند و البته لزوماً هم مقاومتي در برابر آن نداشتند.

اين پژوهشگر حوزه ادبيات فارسي يادآور شد: با وجود پيشينه بسيار ارزشمندي كه در ادبيات و زبان فارسي داريم و امكانات انساني كه در اختيار ماست فكر مي‌كنم اگر توزيع امكانات به نحو صحيحي صورت گيرد مي‌توانيم همانند گذشته در جهان درخشش بي‌نظيري داشته باشيم. ادبيات فاخر و متعالي در توزيع بد امكانات موجود هرگز سهم خودش را نمي‌برد و در كانون توجه هم نيست و به همين خاطر نمي‌تواند نقش خودش را ايفا كند.

در شعر بعد از انقلاب نوعي بازگشت به قالب‌هاي سنتي ديده مي‌شود

موسس مركز سعدي‌شناسي درباره تغيير رويكردها در ادبيات ايران پس از انقلاب اسلامي اضافه كرد: درباره شعر مي‌توان گفت پيش از انقلاب جريان شعر فارسي به سمت رها شدن از وزنها پيش مي‌رفت در حالي كه در شعر بعد از انقلاب با نگاهي نو به قالبهاي كلاسيك توجه كرد. در مورد محتوا هم شعري كه داشت به سمت فرم‌گرايي پيش مي‌رفت بازگشتي دوباره به سمت آموزه‌هاي معنوي پيدا كرد.

حسنلي با اشاره به ويژگيهاي ادبيات انقلاب اسلامي در دو گونه شعر و داستان گفت: عدالتخواهي، دفاع از مظلومان جهان، حمايت از نهضتهاي آزاديبخش، استفاده از زبان عفيف، توجه به مسائل ديني و مذهبي و بازگشت به معنويت از جمله مولفه‌هايي است كه در شعر و داستان ادبيات انقلابي، بعد از انقلاب برجسته‌تر شد.

نويسنده امروز ما از بي‌پناه‌ترين افراد جامعه است

وي در پايان با انتقاد از وضعيت نويسندگان امروز جامعه گفت: نويسنده امروز ما از بي‌پناه‌ترين افراد جامعه است و اصحاب قلم جزو محرومترين اقشار جامعه‌اند؛ ما نويسندگان بسيار اندكي داريم كه توانسته باشند از حق‌التاليفي كه از قبل كتابشان دريافت مي‌كنند زندگي كند. اگر امكانات موجود فقط محدود به حمايت از تعداد اندكي از نويسندگان شود، وضعيت آينده ادبيات ما اميدبخش نخواهد بود.

حسنلي در عين حال اين تصور را نيز كه "تعدادي از نويسندگان و شاعران بر سر سفره‌اي هميشگي نشسته‌اند" اشتباه توصيف كرد و ادامه داد: در چنين شرايطي حتي از نويسندگاني هم كه افراد مسلمان و معتقدي به حساب مي‌آيند حمايت جدي نمي‌شود و اساساً ما نويسنده‌اي نداريم كه براي پديد آوردن اثرش، دغدغه نان و گذران عمر نداشته باشد و از طريق نوشته‌هايش به توفيقي دست يافته باشد.

ادبيات انقلاب اسلامي نيازمند توجه جدي است

رضا رئيسي نويسنده معتقد است كه براي خلق آثار با صلابت درباره انقلاب بايد اين حادثه دروني و ته نشين شود و اكنون بعد از سه دهه از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي فرصت پرداختن به اين موضوع بيش از پيش حائز اهميت است.

رضا رئيسي با اشاره به تاثير ادبيات در شكل گيري زمينه‌هاي وقوع انقلاب اسلامي گفت: بايد باور كنيم كه ادبيات چه در حوزه شعر و چه داستان نقش به سزايي در روشنگري قشرهاي مختلف مردم و دانشجويان و دانش‌آموزان و شكل گيري زمينه‌هاي وقوع انقلاب سال 57 داشت اما بايد ديد اين روند بعد از پيروزي انقلاب چگونه بوده‌ است.

نويسندگان و شاعران بعد از انقلاب دچار نوعي "جوزدگي" شدند

وي در پاسخ به اين پرسش افزود: جاي تاسف است كه بگويم آن مجموعه از نويسندگان و شاعراني كه در پيروزي انقلاب نقش داشتند و توانستند كمكي به روند اين پيروزي بكنند بعد از انقلاب به دلايلي دچار نوعي "جوزدگي" و "غلبه فضاي احساسي بر فضاي عقلاني" شدند.

نويسنده "قطار 57" اضافه كرد: اين دسته از نويسندگان بعد از انقلاب يادشان رفت كه رسالت اصلي‌شان چيست؟ به همين خاطر به دنبال فضاهايي كه چندان ارتباطي با ادبيات نمي‌توانست داشته باشد رفتند. اغلب نوشته‌هاي آن مقطع نوشته‌هايي سطحي و تاريخ مصرفدار بود و كار ماندگاري از ميان آنها برنمي‌آمد و مي‌توان گفت كه ادبيات انقلاب تا 22 بهمن آمد و متوقف شد.

رئيسي گفت: پايان اغلب داستانهاي آن روز هم به ايام پيروزي انقلاب مي‌رسد و در همانجا تمام مي‌شود و به جرات مي‌توان گفت كه به ندرت كتابي مي‌بينيم كه داستان آن از صبح 23 بهمن دنبال شده باشد. به خاطر همين خلاء بود كه من چهار پنجم حجم داستان كتابم (قطار 57) را به بعد از پيروزي انقلاب اختصاص دادم.

وي با بيان اينكه "اهل قلم ديني را كه بايد، به انقلاب اسلامي ادا نكرده‌اند" تاكيد كرد: سالهاي بعد از انقلاب معمولا با نوعي عدم تمركز همراه است و در جامعه ما همين كه در حال رسيدن به اين تمركز بوديم جنگ تحميلي شروع شد. همين مزيد بر علت شد تا فرصت توجه به پديده مهم انقلاب اسلامي و پرداختن به آن توسط نويسندگان از دست برود.

وقوع جنگ تحميلي فرصت شناخت انقلاب را نداد

اين نويسنده افزود: البته طبيعي است كه بايد چندسالي بگذرد تا حادثه‌اي كه مثلاً اكنون در آن هستيم ته‌نشين شود و بتوان درباره آن تحليل كرد و تجربه‌اي را كه با انقلاب به دست مي‌آيد به اثر يا آثاري ماندگار بدل كنيم. طبيعتاً بايد در سالهاي بعد از انقلاب اين اتفاق مي‌افتاد كه با جنگ اين فرصت از دست رفت.

رئيسي اضافه كرد: انقلاب اسلامي در سال 57 و جنگ تحميلي 8 ساله را به عنوان دو اتفاق بزرگ و تاثيرگذار در جامعه ايران نمي‌توان حذف كرد البته طبيعي است كه هر كسي از منظر خودش بايد به آن بپردازد. الان هم به مقطعي رسيده‌ايم كه بسياري از حوادثي كه يك جورهايي گنگ و ناشناخته مانده‌ بود قابل رويت و تحليل است البته به شرط آنكه دوستاني هم كه آن بايد اجازه انتشار اين مستندات را صادر كنند دچار تنگ‌نظري نشوند و نگاه باز را سرلوحه كار خود قرار دهند.

بسياري از اهل قلم در بحث نقد و تحليل پديده انقلاب اسلامي مانده‌اند

نويسنده چندين اثر درباره انقلاب اسلامي گفت: متاسفانه هنوز كه هنوز است بسياري از اهل قلم در بحث نقد و تحليل پديده انقلاب اسلامي مانده‌اند و تا جسارت هم پيدا كنند و آن را بر روي كاغذ بياورند فرصتها از دست مي‌رود و در واقع با دريغ كردن اين فرصتها از خودشان صدمه زيادي به ادبيات بعد از انقلاب زده‌اند.

وي تاكيد كرد: از سوي ديگر كساني هم كه به تعبيري ريش و قيچي دستشان بود سليقه‌اي عمل كردند و تعريفهايي كه از بحث ادبيات انقلاب دادند بسيار محدود و بسته بوده است.

دهه دوم انقلاب فصل شكوفايي ادبيات كودك است

براي حرفه‌اي شدن ادبيات كودك و نوجوان و حرفه‌اي عمل كردن نويسندگان اين حوزه نيازمند تشكيل "شوراي سياستگذاري" ويژه‌اي در اين رابطه هستيم.

شهرام اقبال‌زاده دبير انجمن نويسندگان كودك و نوجوان با اعلام اين مطلب گفت: در اين شورا بايد كارشناسان بخش دولتي با بهر‌مندي از تجربيات نهادهاي مدني برنامه‌ريزيهاي كلاني را در بخش ادبيات كودك و نوجوان تدوين كنند.

وي با انتقاد از رابطه كنوني نهادهاي مدني و دولتي گفت: در حال حاضر كمتر شاهد هم‌انديشي نهادهاي دولتي و مدني هستيم در حاليكه ما در حوزه‌هاي نظري نيازمند خرد جمعي هستيم.

اين نويسنده ادبيات كودك و نوجوان با بيان اينكه "نويسندگي يك حرفه و نويسندگي براي كودك يك تخصص است" گفت: نويسنده كودك بايد بتواند با فراغ‌البال به تحقيق و مطالعه بپردازد و دغدغه‌اي در اين زمينه نداشته باشد. در حاليكه هم اكنون نويسندگان ما چرخ زندگيشان با نوشتن نمي‌گذرد.

اقبال‌زاده تعداد نويسندگان حرفه‌اي كودك كم توصيف كرد و گفت: مشكلات معيشتي مانع از نوآوري مي‌شود و نويسنده ناخودآگاه دچار كم‌كاري و كم‌خواني مي‌شود و اين آسيب بزرگي براي ادبيات است.

اين منقد ادبي همچنين با اشاره به تغييرات ادبيات كودك در 30 سال گذشته گفت: پيش از انقلاب به دليل فضاي استبداد و در دهه اول انقلاب به علت شور مبارزات سياسي، ادبيات كودك در حاشيه قرار داشت و سياست‌زدگيها و شعرزدگيها به ادبيات لطمه وارد كرده بود.

وي دهه دوم انقلاب را فصل شكوفايي ادبيات كودك دانست و افزود: از دهه دوم نويسندگان به بازنگري و بازانديشي پرداختند و از شور و هيجان گذشته فاصله گرفتند و نگاه‌هاي حرفه‌اي وارد ادبيات كودك شد.

دبير انجمن نويسندگان كودك و نوجوان به شكلگيري بسياري از نشريات نقد و نظر در حوزه ادبيات كودك و نوجوان در دهه دوم انقلاب اشاره و خاطرنشان كرد: در اين زمان بود كه ما شاهد ترجمه‌هاي خوب ادبيات كودك بوديم و كم كم ادبيات كودك به عنوان يك تخصص مورد توجه قرار كرد و وارد حوزه دانشگاهي شد.
شنبه 5 بهمن 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 242]