چرا مصرف بی.رویه آنتی.بیوتیک.ها خطرناک است؟!

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

آنتی.بیوتیک.ها تاکنون جان میلیون.ها انسان را نجات داده.اند اما مصرف بی.رویه آنها باعث مقاومت بسیاری از باکتری.ها نسبت به داروهای فعلی شده و از سوی دیگر تولید آنتی.بیوتیک.های جدید زمان.بر است.

شعار روز جهانی بهداشت در سال جاری «مقاومت به داروهای ضدمیکروبی، یک تهدید جهانی» عنوان شده و این در حالی است که کمتر از 80 سال از ظهور داروهای ضدمیکروبی که یکی از بارزترین موارد پیشرفت پزشکی نوین به.شمار می.روند، می.گذرد. تولید این داروها باعث شده درمان بسیاری از بیماری.های عفونی کشنده، آسان شود اما مصرف بی.رویه آنها مخصوصا آنتی.بیوتیک.ها به ایجاد میکروارگانیسم.های مقاوم به دارو دامن زده است.

داروهای ضدمیکروبی، آنتی.بیوتیک.ها
برای شناخت داروهای ضدمیکروبی باید اول میکروارگانیسم.ها را بشناسیم. از دیدگاه زیست.شناسی میکروب.ها موجوداتی هستند که بدون استفاده از چشم مسلح، نمی.توان آنها را دید. این گروه بسیار گسترده می.تواند شامل باکتری.ها، قارچ.ها، کپک.ها و بسیاری از تک.سلولی.ها باشد و ویروس.ها به عنوان انگل درون.سلولی به آن اضافه شوند.

داروهای ضدمیکروبی برای از بین. بردن یا غیرفعال کردن انواع مضر این میکروارگانیسم.ها از راه.های گوناگون مانند آسیب به دی.ان.ای، تغییر ماهیت پروتئین.ها، تخریب غشاء یا دیواره سلولی و روش.های دیگر استفاده می.کنند.

بخشی از این داروها را آنتی.بیوتیک.ها تشکیل می.دهند که به فرآورده یا ماده.ای اطلاق می.شوند که توسط یک موجود زنده تولید شده و می.تواند در زندگی موجود زنده دیگری اختلال ایجاد کند. از این گروه اولین.بار پنی.سیلین در سال 1940 به عنوان یک ماده مؤثر در شیمی.درمانی ضدمیکروبی مطرح شد و پس از آن استرپتومایسین، تتراسیکلین، کلرامفنیکل و بسیاری دیگر از آنتی.بیوتیک.ها با استخراج از محیط.های کشت قارچی و سپس به روش.های بیوسنتتیک تولید و وارد چرخه دارویی شدند.

سمیت انتخابی و مکانیسم عمل داروها
برای از بین بردن باکتری عامل بیماری در کنار حفظ سلول.های بدن به یک داروی ضدمیکروبی ایده.آل با سمیت انتخابی نیاز داریم. یعنی می.خواهیم دارویی به کار گرفته شود که انگل را از بین ببرد اما برای سلول میزبان بی.ضرر باشد. این میزان اغلب نسبی است و شامل غلظتی از دارو می.شود که سلول میزبان می.تواند آنرا تحمل کند اما باکتری آسیب خواهد دید.

سمیت انتخابی می.تواند نتیجه وجود گیرنده.های اختصاصی در باکتری باشد که سلول میزبان فاقد آن است یا از مهار بیوشیمیایی فرایندهای حیاتی در آن ناشی شود. این مکانیسم پیچیده و در بعضی موارد ناشناخته است اما می.توان آنرا در 4 گروه عمده تقسیم کرد:

1- مکانیسم مهار سنتز دیواره سلولی
آنتی.بیوتیک.هایی مانند پنی.سیلین و سفالوسپورین (داروهای بتالاکتام) و سیکلوسرین، وانکومایسین و باسیتراسین، فرایند سنتز دیواره سلولی را که مختص باکتری.ها است، مختل می.کنند. سلول.های انسانی و ویروس.ها فاقد این دیواره و ماده اصلی تشکیل دهنده آن یعنی پپتیدوگلیکان هستند و به همین دلیل آسیب نخواهند دید. از سوی دیگر فشار داخلی باکتری.های گرم مثبت، 3 تا5 برابر باکتری.های گرم منفی است و به همین دلیل در برابر این داروها به مراتب حساس.تر خواهند بود.

2- مکانیسم مهار عمل غشاء سلولی
داروهای ضدمیکروبی مانند پلی.میکسین، عوامل ضد.قارچ پلی.ان (نیستاتین و آمفوتریسین.بی) و داپتومایسین انتقال فعال غشای سلولی را مختل می.کنند و با خروج یون.ها و مولکول.های بزرگ از سلول باعث مرگ آن می.شوند.

3- مکانیسم مهار پروتئین.سازی
این گروه از آنتی.بیوتیک.ها شامل کلرامفنیکل، تتراسایکلین.ها و اریترومایسین با اتصال به اجزا 30S و 50S ریبوزوم باکتری.ها باعث مهار برگشت.پذیر پروتئین می.شوند و گروه دیگر مانند آمینوگلیکوزیدها با اتصال به جزء 30S ریبوزوم باعث مهار دائمی پروتئین.سازی خواهند شد.

4- جلوگیری از ساخت اسیدهای نوکلئیک
مواد ضدمیکروبی مانند ریفامپین با اتصال محکم به آر.ان.ای پلیمراز وابسته به دی.ان.ای از رشد باکتری جلوگیری می.کنند. گروه دیگر که کینولون.ها و فلوروکینولون.ها هستند از طریق مهار دی.ان.ای.ژیراز مانع سنتز دی.ان.ای خواهند شد.

مقاومت دارویی
در درمان با داروهای ضدمیکروبی و مخصوصا آنتی.بیوتیک.ها هدف ما از بین بردن یا مهار فعالیت.های حیاتی موجودات زنده.ای است که از طریق تکامل و انتخاب طبیعی تلاش می.کنند از شرایط سخت پیش.آمده، جان سالم به در ببرند. در هر یک میلیون تقسیم سلولی یک جهش وجود خواهد داشت و مصرف بی.رویه داروها روند مقاومت ژنتیکی و غیرژنتیکی را شتاب خواهد داد.

به عنوان مثال ظهور باکتری.های مقاوم به پنی.سیلینG که بتالاکتاماز تولید می.کنند یا میکروارگانیسم.هایی که نفوذپذیری خود نسبت به تتراسیکلین را تغییر داده.اند. در کنار آنها می.توان باکتری.هایی را نام برد که مسیر متابولیسم خود را تغییر می.دهند یا آنزیم.های تازه.ای برای ادامه حیات می.سازند. در طول 80 سال گذشته، چندین مقاومت دارویی خطرناک اتفاق افتاده که مروری بر آنها می.تواند ما را به درک بهتری از اهمیت این موضوع برساند.

گونوکوک
اولین.بار زمانی که سولفانامیدها در اواخر دهه 1930 میلادی برای درمان سوزاک استفاده شدند، اغلب گونوکوک.های جدا شده به درمان حساس بودند و بیماران بهبود پیدا کردند. در حالی که تنها چند سال بعد گونوکوک.ها به این دارو مقاوم شدند، هنوز در برابر پنی.سیلین آسیب.پذیر بودند. طی سال.های بعد بیماران برای درمان به دوز بالای پنی.سیلین نیاز داشتند و کمتر از 40 سال بعد گونوکوک.های مولد بتالاکتاماز شناسایی شدند. درمان با اسپکتینومایسین آغاز شد و امروزه که سوزاک به این دارو نیز مقاوم است، سفالوسپورین.های نسل سوم و کینولون.ها برای درمان آن پیشنهاد شده.اند.

باکتری.های گرم.منفی روده.ای
امروزه تقریبا نیمی از نژادهای شیگلا (یکی از باکتری.های عامل مسمومیت.های غذایی) نسبت به چندین دارو مقاوم هستند. نژادهای سالمونلا نیز که توسط حیوانات حمل می.شوند، به داروها به ویژه انواعی مانند تتراسیکلین که به غذای دام.ها برای افزایش رشد آنها اضافه می.شوند، مقاوم شده.اند. از سوی دیگر گزارش.ها نشان می.دهند، مصرف بی.رویه آنتی.بیوتیک.ها باعث ضعیف.شدن فلور روده فرد (باکتری.های مفیدی که در دستگاه گوارش زندگی می.کنند) و افزایش مقاومت باکتری.ها و قارچ.های انگل شده و مشکلات متعددی را برای بیماران بستری در بیمارستان.ها ایجاد کرده است.

اثرات مخرب آنتی.بیوتیک.ها
پنی.سیلین.ها به میزان قابل.توجهی غیرسمی هستند، اما حساسیت به این گروه دارویی می.تواند به قیمت جان بیماران تمام شود. این حساسیت که ناشی از یک واکنش خودایمنی نسبت به یک مجموعه پروتئین-پنی.سیلین است، در افراد گوناگون درجات مختلفی خواهد داشت.

سفالوسپورین.ها نیز که تاکنون 4 نسل از آنها تولید شده، می.توانند حساسیت.زا یا عامل مسمومیت دارویی باشند. سفیکسیم، یکی از داروهای نسل سوم این گروه اغلب در درمان گلودردهای چرکی تجویز می.شود، در حالی که بر روی پنوموکوک.ها بی.اثر است. از سوی دیگر مصرف انواع آنتی.بیوتیک.. هنگام ابتلا به سرماخوردگی ویروسی یا آنفلوانزا بی.فایده است.

تتراسیکیلین.ها علاوه بر ایجاد عوارض گوارشی می.توانند روند رشد استخوان.ها و دندان.ها در جنین و کودکان را تحت.الشعاع قرار دهند. مصرف طولانی مدت داروهایی مانند جنتامایسین نیز می.تواند باعث کاهش شدید شنوایی و آسیب به کلیه.ها شود. به تمامی این عوارض جانبی، باید روند کند تولید آنتی.بیوتیک.های تازه را در مقابل شتاب میکروارگانیسم.ها برای تکامل و انتخاب طبیعی اضافه کنیم. شاید حق با گروهی باشد که معتقدند به پایان دوران طلایی آنتی.بیوتیک.ها نزدیک شده.ایم.

منبع: میکروب.شناسی پزشکی جاوتز، فارماکولوژی پایه و بالینی کاتزونگ

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 340]