؛خرده مالكي، دلالي وكم سوادي،٣آفت كشاورزي ايران

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: ؛خرده مالكي، دلالي وكم سوادي،٣آفت كشاورزي ايران
؛چندي پيش رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در دهمين «كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران» از وضعيت بخش كشاورزي كشور انتقاد كرد و گفت: كشاورزي طبيعي ترين ميدان فعاليت توليد در زندگي انسان است كه با منابع خدادادي سر و كار دارد و نيازهاي واقعي انسان را تامين مي كند. لذا هزينه و درآمد بايد در اين بخش هم خواني داشته باشد، در غير اين صورت سرمايه و نيروي كار از اين بخش فرار مي كند و خسران بزرگي پديد مي آيد. اگر امروز در بخش كشاورزي سرمايه كم جذب مي شود، به اين دليل است كه سود ندارد و بزرگان و كشاورزان بايد راه حل نشان دهند.

رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در بخش ديگري از سخنانش گفت: در سند چشم انداز ٢٠ ساله كه بر محور دانايي ترسيم شده، بهره وري اساس توسعه قرار گرفته است، در اين قسمت بيشتر با دانشمندان، مديران و نيروهاي مجرب و كارآزموده و آ موخته سر و كار داريم كه متخصصان امر كشاورزي از جمله آن هايند.با اين حال وقتي كشاورزي مي تواند يكي از اركان توسعه پايدار باشد، چرا اين بحث جاذبه چنداني براي سرمايه گذاران ندارد و راه سود ده شدن بخش كشاورزي چيست؟ از طرفي چرا از متخصصان واقعي كشاورزي در حوزه هاي ستادي اين بخش بهره گرفته نمي شود و كارشناسان متبحر اين بخش به حاشيه رانده شده اند.

؛گام اول؛ آموزش و ترويج
؛مهندس «بيژن جهان پناه» معاون مدير كل دفتر امور ترويج وزارت جهاد كشاورزي در اين خصوص مي گويد: عوامل مختلفي در بخش كشاورزي باعث مي شود كه اين بخش سودآوري مطلوبي نداشته باشد، زيرا كشاورزي در ايران سنتي است و مجموعه دانش و اطلاعات كشاورزان ما به روز نيست.وي مي افزايد: رويه كاشت، داشت و برداشت و انجام فرآيندهاي بازاريابي و بازاررساني، آماده سازي زمين، بهره وري از آب و زمين و نهاده ها، كود و سم و امثال آن ها دانش محور نيست. اغلب كشاورزان ما كم سواد و بي سوادند و فقط بر اساس تجربيات شخصي خود، كشاورزي مي كنند.

جهان پناه يادآور مي شود: اگر به دنبال سوددهي در بخش كشاورزي مي باشيم بايد در رويكردها تغيير صورت گيرد.

در بخش كشاورزي بايد ترويج و آموزش را به كار گيريم و وارد عرصه نوين كشاورزي شويم.وي مي گويد: ضرورت آموزش و ترويج كشاورزان و به روز كردن اطلاعات آن ها با بررسي عملكرد فعالان اين بخش، خود را نشان مي دهد. ميزان توليد كشاورز آموزش ديده و مطلع از دانش روز با كشاورز سنتي تفاوت دارد و هر سال معرفي كشاورزان نمونه اثبات كننده اين ادعا مي باشد.كشاورزي كه توليد قابل توجهي داشته و دانش و علم را به عرصه زمين، آب و ديگر عوامل توليد وارد كرده است، تعاملاتش بهتر و از ارتباطات قوي تري برخوردار بوده است. مهندس «جهان پناه» يادآور مي شود: كشاورز موفق با يك عمل ساده در آماده سازي زمين، نحوه كشت و انتخاب بذر، دفع به موقع آفات، برداشت به موقع و جمع آوري، بازاريابي و بازاررساني به موقع مي تواند ميزان سوددهي خود را در اين بخش افزايش دهد اما متاسفانه اغلب كشاورزان ما به اين نكات توجه نمي كنند و بر اساس يك فرضيه سنتي مي كارند، درو مي كنند، به فروش مي رسانند و هميشه هم بي موقع و نادرست.از وي سوال مي كنيم كه چه راهكاري براي اين امر پيشنهاد مي كنيد؟ « جهان پناه» در پاسخ مي گويد: كشاورزي سنتي بايد به سمت كشاورزي نوين سوق داده شود. دولت در بخش آموزش و ترويج سرمايه گذاري كند و مجموعه مراكز آموزش و خدمات ترويج را گسترش دهد. اعتبارات را به سمت آموزش و ترويج ببرد زيرا وظيفه وزارت جهاد كشاورزي ترويج است. وزارت خانه نمي تواند كاشت و داشت و برداشت داشته باشد.

معاون مدير كل دفتر امور ترويج وزارت جهاد كشاورزي اظهار مي دارد: كشاورز ما ابتدا بايد ياد بگيرد چطور كشاورزي كند، بايد ابتدا روي تفكر كشاورز كار كرد نه روي توان او.وي با تاييد اين مطلب كه در پيشبرد اهداف بخش كشاورزي از متخصصان باتجربه، كمتر و نابه جا استفاده مي شود، مي گويد:هم اكنون بخش تحقيقات فعال است، اما تحقيقات كشاورزمدار نيست و بيشتر تحقيقات فني و تئوري است و اغلب در كتابخانه ها مي ماند.

وي تاكيد مي كند: اگر متخصصان در بخش كشاورزي به كارگرفته نمي شوند به دليل مشكلات مالي و اداري دولت است. اما وزارت جهاد كشاورزي به دنبال طرح غير دولتي كردن مجموعه فعاليت هاي اين وزارت خانه براي حضور متخصصان در مزارع است.اين طرح در قالب برنامه استقرار شبكه خدمات مشاوره اي فني و مهندسي بخش كشاورزي است و كارشناسان و فارغ التحصيلان كشاورزي در قالب اين طرح سامان دهي مي شوند و كليه فعاليت هاي وزارت جهاد كشاورزي به اين بخش سپرده خواهد شد.

اين اقدام در پي بازنشستگي ٥٦ هزار نفر از كاركنان جهاد كشاورزي صورت خواهد گرفت.وي اظهار مي دارد: كارشناسان و متخصصان بخش كشاورزي در همه بخش ها اعم از باغباني، كشاورزي، زراعت، بازاريابي، بازرگاني و غيره فعاليت خواهند كرد و با ورود به عرصه كشاورزي و تاسيس شركت در روستاها به اين فعاليت ها مي پردازند، بخشي از هزينه آن ها توسط وزارت جهاد كشاورزي و بخشي هم توسط روستاييان تامين مي شود كه در واقع با اين اقدام هم اشتغال زايي براي فارغ التحصيلان اين بخش صورت مي گيرد و هم متخصصان وارد عرصه كشاورزي مي شوند و كشاورزي به روز مي شود و قطعا با سوددهي بالايي همراه است و سرمايه هاي سرگردان را جذب خواهد كرد.

؛خرده مالكي
؛كارشناسان يكي از دلايل اصلي كاهش سود فعاليت را در بخش كشاورزي پراكندگي اراضي و مسئله خرده مالكي مي دانند.دكتر «نوتاش» مدرس و پژوهشگر اقتصاد كشاورزي دراين خصوص مي گويد: در بهترين حالت، سود سرمايه در كشاورزي بسته به نوع فعاليت ١٨ تا ٢٣ درصد است. اين در صورتي است كه كار با مشكل جدي برخورد نكند. به عنوان مثال زراعت با خشكسالي و هجوم آفات مواجه نشود، دام ها تلفات نداشته باشند و شرايط جوي اجازه بدهد كه توليد روند طبيعي خود را طي كند در اين صورت است كه توليدكننده مي تواند اميدوار به بازگشت سود سرمايه باشد.

وي مي افزايد: اما متاسفانه در شرايط كنوني و واقعي سود سرمايه گذاري در بخش كشاورزي ٨ درصد است كه از نظر اقتصادي توجيه ندارد و دليل عمده آن هم اين است كه كشاورزي در ايران خرده پا است و مالكان عمدتا از توان مالي مناسبي برخوردار نيستند، لذا فعاليت كشاورزي به وام هاي بانكي وابسته شده و كشاورزان، دام داران و باغ داران با دريافت وام از بانك و پرداخت سود آن كه حداقل ١٢ درصد است، عملا ١٢ درصد از سود خالص خود را به بانك ها پرداخت مي كنند و براين اساس سود باقي مانده به هيچ وجه توجيه اقتصادي براي ادامه كار ندارد.دكتر «نوتاش» اظهار مي دارد: چنين روندي موجب مي شود كه كشاورزان روز به روز از نظر اقتصادي و سرمايه در گردش با مشكل مواجه شوند.اين پژوهشگر كشاورزي، راه هاي برون رفت را از اين وضعيت اين گونه تشريح مي كند: ابتدا و پيش از هركاري به نظر من بايد قوانيني وضع كرد كه به طور جدي از قطعه قطعه شدن اراضي كشاورزي جلوگيري كند. پس از آن مي توان گفت كه دانش كشاورزي هم اكنون اين شرايط را براي كشاورزان مهيا كرده است كه كشت هاي متناسب را با شرايط اقليمي منطقه خود داشته باشند و به دام پروران هم اين فرصت را داده تا دام هاي سازگار را با شرايط منطقه پرورش دهند. لذا بايد براي حركت به سوي توليد اقتصادي، كشاورزان با دانش روز اين بخش آشنا شوند ونوع فعاليت خود را متناسب با منطقه مورد نظر تطبيق دهند.

«نوتاش» ادامه مي دهد: روآوردن به بذرهاي متناسب هر منطقه، انتخاب كود متناسب با كشت و تعيين دوره كوددهي و همچنين رو آوردن به روش هاي نوين آبياري از مهم ترين عواملي است كه توليدكنندگان بخش كشاورزي بايد به آن ها توجه داشته باشند و روش هاي سنتي توليد را به تدريج كنار بگذارند.اين پژوهشگر اقتصاد كشاورزي نقش مسئولان را در توليد پايدار بسيار موثر مي داند و مي گويد: ديدگاه هاي متوليان كشاورزي بايد فراتر از منطقه و حتي كشور باشد و مسئولان بايد با شناخت از شرايط منطقه، روش هاي توليد اقتصادي محصول را با به كارگيري مروجان و اعزام آن ها به مناطق مختلف ترويج دهند و پس از آن شيوه هاي نوين فرآوري، بسته بندي و آماده سازي براي صادرات و ارسال سالم توليدات را به بازار مصرف داخلي و خارجي نيز به كشاورزان آموزش دهند تا فعاليت كشاورزي توجيه اقتصادي داشته باشد و كشاورز و سرمايه گذار با اطمينان از بازگشت سود سرمايه به كار خود ادامه دهند.دكتر «نوتاش» ميزان تاثير پرداخت يارانه ها را به بخش كشاورزي نيز مورد توجه قرار مي دهد و به نكته مهمي اشاره مي كند: اگر توليد محصولات كشاورزي با ٢ هدف تامين نيازهاي داخلي و صادرات صورت بگيرد، تزريق يارانه ها به اين بخش سودمند است و توجيه اقتصادي دارد، اما در مورد محصولاتي كه صرفا مصرف داخلي دارند، بايد ميزان توليد و شيوه توليد به گونه اي طراحي شود كه مازاد توليد وجود نداشته باشد و قيمت ها افت نكند.وي تاكيد مي كند: لذا بايد هدف توليد مشخص شود و بر آن اساس براي تزريق يارانه تصميم گيري شود. در غير اين صورت وابستگي توليد به يارانه هاي دولتي روز به روز افزايش مي يابد و توليد همراه با توجيه اقتصادي، عملا از بين خواهد رفت و كشاورزان هميشه چشم اميد به يارانه ها خواهند داشت و شرايطي به وجود مي آيد كه هم اكنون شاهديم، لذا اختصاص يارانه بايد همراه با برنامه ريزي باشد تا پرداخت يارانه توجيه اقتصادي داشته باشد.مهندس «آگيش»، كشاورز و عضو خانه كشاورز نيز در اين باره مي گويد: تا هنگامي كه كشاورزي در كشور به صورت خرده پا و خرده مالكي باشد، سودي از اين بخش عايد كشاورز نمي شود و فعاليت كشاورزي محكوم به شكست است. از اين رو يك پارچه سازي اراضي، استفاده از فناوري روز و نگاه درست به نهاده هاي كشاورزي از مهم ترين عوامل سودآوري در بخش كشاورزي است. وي اظهار مي دارد: بايد به كشاورز آموزش داد كه از خاك و آب استفاده بهينه كند.

وي به نكته جالبي اشاره مي كند: در سطح جهان كشاورز نمونه به فردي اطلاق مي شود كه به ازاي هر مترمكعب آب، بيشترين محصول را توليد كند، در حالي كه در ايران آمار بالايي از هدررفت آب در مزارع كشاورزي در دست است و در بهترين حالت به طور متوسط ٢٦ درصد راندمان آبياري در مزارع ما مشاهده مي شود.مهندس «آگيش» به بحث فرهنگ سازي در استفاده از فناوري جديد اشاره مي كند و مي گويد: در برخي موارد هنگامي كه مكانيزاسيون و فناوري جديدي وارد عرصه كشاورزي مي شود، كشاورز ما براساس ذهنيتي كه دارد از پذيرش آن امتناع مي كند.وي به بحث امنيت در قيمت ها در اين بخش اشاره مي كند و مي گويد: نبود امنيت در زمينه قيمت ها در اقتصاد كشاورزي از ديگر مشكلات كشاورزان است. زيرا قيمت نهاده هاي كشاورزي بدون هيچ نظم و برنامه اي، نابه هنگام چند برابر مي شود، اما قيمت محصولات كشاورزي براي توليدكننده متناسب با قيمت نهاده ها تغيير نمي كند.وي مي گويد: از طرفي برنامه دقيقي براي تعيين نوع كشت وجود ندارد و كشاورز نمي داند كه يك منطقه، مستعد چه نوع كشتي است.

؛سود اصلي در جيب دلالان
؛يكي ديگر از عوامل عقب افتادگي بخش كشاورزي نابه ساماني سيستم توزيع محصولات و ورود دلالان و فرصت طلبان به اين بخش است. مهندس «نوري» كارشناس آبخيزداري و كشاورزي در اين خصوص مي گويد: كشاورزي ما هنوز از شيوه قديمي و سنتي تبعيت مي كند، لذا بازده و توليد در واحد سطح برابر با حد معمول جهاني نيست. همچنين سرمايه گذاري در اين بخش به گونه اي است كه هزينه ها را توليدكننده متقبل مي شود اما بيشترين سود را واسطه ها و دلالان مي برند و محصولات كشاورزي با قيمت كلان به دست مصرف كننده مي رسد و توليدكننده محصولات خود را با قيمت پايين عرضه مي كند كه همين امر باعث مي شود سوددهي در بخش كشاورزي ناچيز باشد.از وي سوال مي كنيم چه راهكاري براي بهبود وضعيت بخش كشاورزي پيشنهاد مي كنيد؟ مهندس «نوري» به بحث تعاوني ها اشاره مي كند و مي گويد: اگر بتوانيم كليه محصولات توليدي را از طريق مراكز تعاوني عرضه كنيم و حمايت هاي دولت هم به طور مستقيم شامل حال توليدكننده شود و مصرف كننده محصولات مورد نياز خود را از تعاوني هايي كه توسط توليدكنندگان تشكيل شده است، خريداري كند، اشتغال در بخش كشاورزي به صرفه نخواهد بود.وي مي افزايد: از طرفي بايد پي گير موضوع آمايش سرزمين باشيم و مناطقي را كه مستعد فعاليت و توليدات خوب بازده اند شناسايي كنيم و حمايت هاي لازم ارائه شود تا بتوانيم به توليد نسبتا ثابتي برسيم.

مهندس «نوري» اظهار مي دارد: عرضه هرچقدر هم متغير باشد، توليدكنندگان مي توانند براساس يك برنامه منطقي، ضمن اين كه نياز بخش را تامين مي كنند، در خصوص ارتقاي كيفي توليدات خود هم تلاش كنند و به حد مطلوبي از توليد برسند.وي نيز اذعان مي كند كه كشاورزان متخصص و كارشناسان مجرب كمتر در اين بخش نقش كليدي دارند. «نوري» مي گويد: سيستم اداري، اغلب كارشناسان جزء را اسير روزمرگي كرده و انگيزه تلاش را در عرصه توليد از آن ها گرفته است.آن گونه كه كارشناسان مي گويند، كشاورزي ايران از بيماري هايي همچون خرده مالكي، كم دانش بودن كشاورزان و حضور دلالان رنج مي برد و پيش از هر اقدام ديگري همچون تعيين قيمت تضميني و تخصيص يارانه، بهتر است با اصلاح اين موارد و نيز تعيين طرح آمايش سرزمين، كشاورزي كشور را به صورت اصولي درمان و آن را به بخشي جذاب براي توليدكننده تبديل كرد.
سه شنبه 30 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 216]