شيوه‌هايي براي تعيين يك مهريه مناسب‌ مهريه‌،كمربند ‌ايمني‌ ‌زندگي نيست‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: شيوه‌هايي براي تعيين يك مهريه مناسب‌ مهريه‌،كمربند ‌ايمني‌ ‌زندگي نيست‌
جام جم آنلاين: خوانندگان مطالب پيشين اين صفحه، در هفت شماره گذشته با مطالبي همچون: شيوه طرح شكايت در دادگاه، روابط مالي ميان همسران، فريب در ازدواج، آمادگي براي حضور در دادگاه و... آشنا شدند. اين مطالب حاوي نكاتي كلي بود كه در آن تلاش شده بود تا درباره ماهيت مشكلات و مسائل حقوقي خانواده اطلاعاتي به مخاطبان داده شود.

از اين شماره به بعد به سراغ موضوع‌هاي مشخص در زمينه مشكلات خانوادگي خواهيم رفت. براي اين شماره مطلبي درباره ماهيت «مهريه» و نيز شيوه‌هاي مختلف تعيين آن خواهيد خواند. شيوه‌هايي كه مي‌تواند در كاستن از مشكلات خانوادگي به خوانندگان اين مطلب كمك كند.

رفتارها و برخوردهاي خانواده «عروس» و «داماد» از زمان آشنايي تا روزي كه دو خانواده در مجلسي به نام‌
« بله بران» بر سر مسائل و موضوع‌هاي مختلف مرتبط با تشكيل زندگي مشترك زوج‌هاي جوان بحث مي‌كنند، معمولا شكل و شمايلي مودبانه دارد. هر دو خانواده با مهرباني با هم تعامل مي‌كنند.

آنها فقط به دنبال خوشبختي دو جوان هستند و مي‌خواهند هرچه زودتر زندگي مشترك آنها «سر» بگيرد، اما وقتي پاي مسائل مالي به ميان مي‌آيد، معمولا شكل رفتارها تغيير مي‌كند و هر يك از طرفين تلاش مي‌كنند تا شرايط خود را به شكلي مودبانه و محترمانه به طرف مقابل تحميل كنند.

اين وضعيت معمولا در اغلب خانواده‌ها تكرار مي‌شود و البته تعداد محدودي از خانواده‌ها نيز در شرايطي عاقلانه و برابر با هم به تفاهم مي‌رسند و ديگر كار به چانه زني بر سر ميزان مهريه و تعداد و نوع سكه و... نمي‌رسد. يكي از مهم ترين مباحثي كه در چنين جلساتي مايه دردسر و گاه اختلاف ميان خانواده داماد و عروس مي‌شود مساله تعيين مهريه است.

در شرايطي كه قانون در زمينه ازدواج تنها به مسائلي كلي توجه دارد و همچنين ثابت كردن هر يك از مشكلات و مسائل خانوادگي در زمان بروز اخلاف، نياز به طي كردن مسيري سخت و دشوار دارد، طبيعي است كه زنان به عنوان بخش آسيب‌پذيرتر در مشكلات خانوادگي تلاش مي‌كنند تا در همان ابتداي زندگي كه آقا داماد محو جمال و خلق و خوي عروس‌خانم شده و حاضر است براي او « جان» فدا كند؛ از داماد يك تضمين درست و حسابي بگيرند.

البته برخلاف خود داماد، معمولا خانواده او كه آخر و عاقبت كار را مي‌بينند، كمي‌ معقولانه فكر مي‌كنند و به همين دليل بسادگي ممكن است زير بار مهريه سنگين نروند؛ اما در نهايت و در اغلب خانواده‌ها نيز آنچه كه به عنوان مهريه تعيين مي‌شود، چندان منطقي نيست و به همين دليل در زمان بروز اختلاف‌هاي خانوادگي نمي‌تواند مشكل چنداني را از هر دو طرف حل كند و معمولا تبديل به گرهي كور مي‌شود كه بر شدت مشكلات نيز اضافه مي‌كند.

چرا زنان مهريه مي‌گيرند؟

براي اين‌كه تصوير روشني درباره مهريه در ذهن شما ايجاد شود، بد نيست توضيحي درباره فلسفه مهريه بيان كنيم. مهريه بر خلاف تصور بسياري از زوج‌هاي جوان تضمين زندگي مشترك نيست بلكه به لحاظ ديني و مذهبي، هديه‌اي است كه در زمان عقد داماد به عروس مي‌دهد.

از نظر عرفي و ديني مهم‌ترين مساله‌اي كه يك زن در آستانه ازدواج با آن مواجه است بحث «باكره بودن» است و مهريه در واقع هديه‌اي است كه داماد در ازاي‌
به‌دستآوردن اين ويژگي به همسر خود مي‌پردازد.

به همين دليل است كه در صورت جدايي و طلاق، اگر رابطه جنسي ميان همسران وجود نداشته و عروس باكره باشد، ميزان مهريه نصف مي‌شود و يا اين‌كه مثلا زن مي‌تواند پيش از ازدواج و تمكين از همسرش، مهريه را مطالبه و سپس تمكين كند.

آنچه كه سبب شده تا وجود مهريه در عقدنامه كاركردي تضميني پيدا كند، از يك طرف رقم بالاي مهريه‌هاي امروزي و از سوي ديگر وجود عبارت «عندالمطالبه» در مقابل ميزان مهريه است و اين به آن معني است كه از زمان عقد و وقوع نكاح آقا داماد به ميزان مهريه درج شده در عقدنامه به همسرش بدهكار است و زن هر زماني كه بخواهد مي‌تواند اين حق را با بهانه و بي‌‌بهانه مطالبه كند و كسي هم حق ندارد او را از مطالبه اين حق منع كند.

در يادداشت‌هاي قبلي اشاره شد كه اگر داماد قصد پرداخت مهريه‌اي كه تعيين مي‌كند را نداشته باشد آن ازدواج شرعا مشكل دارد. بسياري از افراد تصور مي‌كنند تعيين مهريه سنگين مساله‌اي ديني است و اين مساله مورد تاكيد و تاييد دين اسلام هم هست، اما اسلام به عنوان ديني كه ازدواج را نيمي ‌از تكميل دين معرفي مي‌كند، شرايط بسيار ساده‌اي را براي ازدواج در نظر گرفته و از نظر اين دين، ازدواج در حد يك قرارداد ساده اما مقدس است.

به همين دليل براي مردان امكان تعدد همسر ايجاد شده هرچند در اين زمينه شرط ‌هاي خاص و سختگيرانه‌اي مانند: برقراري عدالت ميان همسران نيز لحاظ شده است. بسياري از ويژگي‌هاي دين اسلام در زمينه ازدواج نقطه مقابل ادياني است كه در آن افراد بعد از مرگ همسر خود ديگر قادر به ازدواج نيستند و يا اديان ديگري كه در آن اساسا چيزي به نام طلاق معنا و مفهوم ندارد و زن و شوهر تا پايان عمر موظف به «تحمل» يكديگر هستند البته اسلام اين مساله را نيز «مساله‌اي شخصي» دانسته و شكل گيري اين پيوند را به توافق دو طرف موكول كرده است.

با اين نگاه تاكيد اسلام نيز بر مساله مهريه تنها در حد و اندازه يك هديه است و البته دين ما مانعي براي از اين‌كه مرد بخواهد در ابتداي زندگي هديه‌اي بزرگ به همسرش بدهد و يا اين‌كه طرفين تضمين‌هاي ديگري را هم براي ازدواج تعيين كنند ايجاد نكرده است.

چگونه در زندگي خانوادگي تضمين به دست بياوريم؟

مطالبه مهريه در بسياري از خانواده‌هاي ايراني تنها زماني صورت مي‌گيرد كه كارد به يكي از استخوان‌هاي زن رسيده باشد و او براي رهايي از شرايط مشقت بار زندگي، مهريه خود را به اجرا مي‌گذارد تا بتواند در مقابل بخشش آن، از همسر خود طلاق بگيرد البته در موارد متعددي نيز به اجرا گذاشتن مهريه با هدف كسب درآمد مالي از سوي زن صورت مي‌گيرد.

در موارد بسيار محدودي نيز زن و شوهر با توافق مهريه را پرداخت و دريافت مي‌كنند، اما زماني كه كار به دادگاه مي‌رسد معمولا مهريه براي درخواست طلاق و يا گرفتن حضانت فرزندان به اجرا گذاشته مي‌شود. حالا اگر از همين مسير به عقب بازگرديم و به زمان تعيين مهريه برسيم مي‌توان نكات فراواني را در اين زمينه بيان كرد.

يكي از اين نكات اين است كه در دنيايي كه انسان‌ها براي حفاظت از اموال و اشياي قيمتي و جان خود انواع و اقسام بيمه نامه‌ها را تهيه مي‌كنند، مهريه هم مي‌تواند يك بيمه‌نامه براي حفظ زندگي مشترك و يا مانند كمربند ايمني زندگي مشترك باشد. مهريه در واقع مالي است كه مرد طبق توافق با همسرش براي او تعيين مي‌كند.

يكي از ويژگي‌هاي مال خوب و واقعي هم اين است كه به سرعت و بسادگي و با راحتي وصول شود و اگر قرار باشد فردي براي دريافت چيزي كه از نظر شرع و قانون از شير مادر هم براي او حلال تر است به زحمت بيفتد؛ قطعا يك جاي كار مشكل دارد.

ويژگي ديگر مهريه اين است كه در اثر گذشت زمان از ازرش آن كاسته نشود. در كشوري مانند ايران كه در مدت كوتاهي تورم ناگهان سي درصد افزايش پيدا مي‌كند و قيمت مسكن و چيزهاي ديگر ناگهان چند برابر مي‌شود، طبيعي است كه چيزهايي مانند سكه طلا و زمين به عنوان مهريه مي‌تواند قابل توجه باشد زيرا اين چيزها نيز اغلب با افزايش تورم به اندازه آن و يا كمي‌ بيشتر رشد مي‌كند و به اين ترتيب ارزش آن كاسته نمي‌شود.

به مساله مهريه مي‌توان نگاه ديگري هم داشت و آن اين است كه مهريه بايد به گونه‌اي تنظيم شود كه در صورت وقوع جدايي و با فرض مقصر نبودن زن، او بتواند تا زماني كه ازدواج مجددي انجام مي‌دهد، زندگي آبرومندي براي خود فراهم كند.

به اين نكته بايد دقت كرد كه معمولا زنان در بحث طلاق آسيب پذيري بيشتري دارند و به دليل نگاه خاص جامعه به زنان بيوه، آنها نيازمند حمايت‌هايي ويژه در اين زمينه هستند البته اين همه ماجرا نيست و مهريه به عنوان يك «دين ممتاز» حتي در صورت فوت شوهر، از مقدار مالي كه از همسر باقي مانده ميزان مهريه كسر مي‌شود و پس از آن ديگر طلبكاران و وارثان مي‌توانند به سراغ اموال شوهر فوت شده بروند.

بر همين اساس ماهيت مهريه سبب مي‌شود حتي در صورت فوت همسر، ميزان آسيب‌پذيري زن از سوي فرزندان، بستگان، طلبكاران و... نيز به حداقل برسد.

براي روشن شدن بحث به اين نكته هم بايد اشاره كرد كه تقريبا هيچ زني هنگام ازدواج توقع دريافت مهريه را از همسر خود مطرح نمي‌كند و اغلب زناني هم كه با مهريه‌هاي بالا حاضر به ازدواج مي‌شوند، به شكل شفاهي به همسران خود اين قول را مي‌دهند كه تنها در زمان طلاق يا در صورت بروز مشكل حاد در زندگي مهريه خود را مطالبه خواهند كرد.

اين مساله كه زني يك چك مثلا 200 ميليوني از همسر خود داشته باشد و هر زمان كه بخواهد بتواند آن را به اجرا بگذارد و علاوه بر ضبط اموال همسرش، قطع كردن تلفن همراهش، توقيف اتومبيل و خانه‌اش، مانع از خروج او از كشور شود و او را به زندان بيندازد؛ مساله‌اي است كه با توجه به اتفاق‌هايي كه در سال‌هاي اخير در دادگاه‌هاي خانواده رخ داده، مي‌تواند آرامش رواني مردان را به خطر بيندازد و حتي سبب شود برخي از آنها براي فرار از خطر احتمالي پرداخت مهريه هيچ‌گاه وسيله يا خانه‌اي به اسم خود خريداري نكنند يا اين‌كه بخشي از اموال خود را از همسرانشان پنهان كنند. ضمن اين‌كه چنين مساله‌اي براي برخي زنان نيز زمينه سوءاستفاده‌اي جدي را فراهم مي‌كند.

تعيين تكليف مساله‌اي مانند مهريه و مسائل مالي در ازدواج، به اندازه تعيين تكليف مساله‌اي مانند تعيين خط مرزي در ميان كشورها مهم و حساسيت برانگيز است.

به همين دليل بهتر است هر دو طرف با نگاهي واقع‌بينانه نسبت به اين مساله تصميم گيري كنند. تجربه نشان داده مردان و زناني كه درباره مهريه تصميم احساسي مي‌گيرند خيلي زود لطمه مي‌خورند و شيوه مناسب در اين مقطع اين است كه هر دو طرف، به هر اندازه هم كه عاشق هم باشند بهتر است عاقلانه فكر كنند و پس از آن عاشقانه زندگي كنند.

پيشنهاد مشخص ما نيز در اين زمينه اين است كه در قدم اول، تكليف مهريه و پشتوانه زندگي آينده كاملا از هم جدا شود. تجربه حضور در دادگاه‌ها نشان مي‌دهد به همان اندازه كه تعيين مهريه‌هاي سنگين يك اشتباه بزرگ است، پذيرش و تعيين مهريه‌هاي كم نيز يك اشتباه بزرگ است.

مهريه به عنوان هديه بسته به توانايي مرد مي‌تواند از يك شاخه گل تا يك خانه در نوسان باشد، اما در بحث تعيين پشتوانه زندگي مشترك بايد آنقدر عاقلانه عمل كرد كه در صورت بروز مشكل در هر يك از طرفين، ديگري ضرر نكند.

تضمين‌هاي مناسب براي زمان بروز مشكلات خانوادگي‌

پيش از آن‌كه به سراغ معرفي تضميني مناسب برويم، بايد به اين سوال پاسخ داده شود كه زن و مرد معمولا به چه دليل و در چه مقاطع زماني نيازمند دريافت تضمين هستند؟ پاسخ به اين سوال ساده است: بيشترين مواردي كه مهريه به اجرا گذاشته مي‌شود، زماني است كه زن قصد جدايي و يا گرفتن حضانت فرزند خود را دارد و مرد بنا به دلايلي راضي به اين مساله نيست.

در چنين شرايطي زن مهريه خود را به اجرا مي‌گذارد و مرد تحت فشار قرار مي‌گيرد و با بخشش مهريه از سوي زن، شرايط او را مي‌پذيرد. اين رويه‌اي نسبتا ثابت و عادي در دادگاه‌هاي خانواده است در چنين مواردي، مهريه سنگين‌ به هيچ وجه نمي‌تواند حكم كمربند ايمني را داشته باشد.

چون ممكن است زن در شرايطي كاملا احساسي براي خلاصي از همسرش مهريه را ببخشد و بعد از اين مرحله است كه با ورود به جامعه به عنوان يك زن مطلقه، انواع و اقسام مشكلات به سراغ او مي‌آيند و حتي برخي اوقات با طرد شدن زن از سوي خانواده اين مشكلات دو چندان مي‌شود. البته با در نظر گرفتن اين مساله كه برخي از زنان از مهريه سوءاستفاده مي‌كنند، مي‌توان چند شكل جديد را براي تعيين مهريه پيشنهاد كرد.

ذكر اين توضيح لازم است كه شيوه‌هاي پيشنهادي تنها زماني به نتيجه مي‌رسد كه همسران بر سر دو مساله مهم طلاق و حضانت فرزندان به نتيجه‌اي مشترك برسند و به جاي «يك‌طرفه» ديدن اين مسائل، اين موضوع را حتي به قيمت مهريه كمتر زنان به نتيجه‌اي مشخص و دو طرفه برسانند. در آن صورت است كه اين الگوهاي پيشنهادي به كار مي‌آيد. اما اين الگوها به شرح زير است:

1- خيلي از مردم فكر مي‌كنند مهريه تنها بايد با قيد «عندالمطالبه» در عقدنامه درج شود، اما مي‌توان قيدهاي ديگري نيز به جاي اين واژه به كار برد. «عندالاسطاعه»، «عند الوسعه»، «به اقساط»، «بعد از 5 سال»، «در زمان طلاق» ، «به ازاي هر سال زندگي مشترك يك ميزان مشخص سكه» و... قيدهايي است كه با قرار گرفتن آن در مقابل مبلغ و عدد مهريه، سرنوشت اين تعهد تغيير خواهد كرد و حداقل ديگر مرد به خاطر مهريه به زندان نخواهد افتاد و از هستي ساقط نخواهد شد.

در مواردي كه مرد به دليل به اجرا گذاشتن مهريه به زندان مي‌افتد، علت اين مساله اين است كه او توانايي پرداخت مثلا 500 سكه در همان لحظه كه به شكل عندالمطالبه است را ندارد والا با وجود هريك از اين قيدها در مقابل مبلغ مهريه، ديگر نيازي به دادخواست اعسار و زندان رفتن مرد نيست و قاضي با تشخيص خود ميزان مهريه را تعيين مي‌كند.

2- برخي اموال مرد مانند خانه‌اي كه در آن زندگي مي‌كند و يا اتومبيل او؛ با در نظر گرفتن شرايطي از سوي قانون جزو «مستثنيات دين» محسوب مي‌شود و در صورت به اجرا گذاشتن مهريه از سوي زن، دادگاه با در نظر گرفتن شرايط شغلي و وضعيت كلي مرد، دريافت مهريه را از اين اموال در نظر نمي‌گيرد. البته تجربه حضور در دادگاه ثابت كرده گاهي قضات اجراي احكام حتي تلفن همراه مرد را نيز جزو مستثنيات دين به حساب نمي‌آوردند و آن را هم توقيف مي‌كنند.

به همين دليل مي‌توان در عقدنامه برخي از امول را جز مستثنيات دين ذكر كرد و اعلام كرد كه در صورت مطالبه مهريه، اين امول شامل مهريه نخواهد شد.

3- برخي خانواده‌ها هنگام تعيين سكه، اعلام مي‌كنند مثلا 500 سكه به قيمت روز. در چنين حالتي اگر زن مهريه خود را 10 سال بعد هم به اجرا بگذارد و در آن زمان قيمت سكه از 200 هزار تومان سال 87 به 500 هزار تومان رسيده باشد كه اصلا هم بعيد نيست مرد تنها به اندازه قيمت سكه سال 87 به همسرش بدهكار است نه به اندازه قيمت روز سكه.

4- در برخي خانواده‌ها به دليل اهميت حرف مردم ميزان مهريه بالا تعيين مي‌شود. اگر شما هم دچار چنين معضلي هستيد، مي‌توانيد ميزان سكه مورد نظر فاميل! را در عقدنامه اعلام و سپس ميزان سكه مورد نظر خودتان را از آن جدا كنيد. مثلا مي‌توان در عقدنامه نوشت: مهريه 5 هزار سكه طلا كه چهار هزار و سيصد سكه آن در زمان عقد پرداخت يا بخشيده شد و بايد 200 سكه آن پرداخت شود.

5- مي‌توان به تبعيت از برخي بانك‌ها ميزان مهريه را نيز « پلكاني» كرد. مثلا به ازاي هر سال زندگي مشترك 50 سكه يا به ازاي تولد فرزندان 100 سكه و يا اين‌كه تا 40 سالگي يا 50 سالگي 400 سكه.

6- مي‌توان مهريه را به اقساط به اين شكل تعيين كرد: هزار سكه به شكل اقساطي ماهانه يك يا دو سكه. در آن صورت هر زمان كه زوج بخواهد مهريه به همين شكل به او پرداخت مي‌شود.

7- مي‌توان كل يا بخشي از مهريه را نيز به زمان طلاق موكول كرد. مثلا از 500 سكه ،‌100 سكه عندالمطالبه و 400 سكه در زمان طلاق .

8- شيوه ديگر هم اين است كه در عقدنامه قيد شود در صورت مقصر بودن مرد در اختلافي كه منجر به طلاق شده و تاييد دادگاه، مثلا 200 سكه به عنوان مهريه به زن تلعق مي‌گيرد.

چه چيزهايي مي‌تواند پشتوانه خوبي باشد؟

با اين توضيحات بد نيست چند نكته كلي درباره مهريه نيز بيان شود تا هر دو طرف با ذهن و ديدگاهي روشن اقدام به تعيين و پذيرش مهريه كنند.

1- ‌يكي از نكات مهم در تعيين مهريه و پرداخت آن اين است كه اغلب مردان تصورهاي اشتباهي درباره مهريه دارند. خيلي‌ها تصور مي‌كنند مجلس قانوني را تصويب كرده كه بر اساس آن فقط 200 سكه به زن تعلق مي‌گيرد و مهريه بيش از اين قابل وصول نيست.

اين مساله كاملا نادرست است و حتي به فرض محال تصويب چنين قانوني، باز هم اين مساله شامل حال مهريه ‌هايي كه پيش از تصويب اين قانون تعيين شده باشند نمي‌شود. برخي مردان مي‌گويند مهريه مالي «حرام» است و از گلوي زن پايين نمي‌رود، اما بايد بدانيد دادگاه‌هاي خانواده مهريه را حق زن مي‌دانند و براي وصول آن نيز به هيچ وجه كوتاهي نمي‌كنند!

2- نكته ديگر اين است كه مهريه مانند يك دارايي است كه به سادگي به ارث مي‌رسد. مثلا با فوت همسر شما، اين مهريه به پدر و مادرش به ارث مي‌رسد. حتي او مي‌تواند در قالب يك وصيت، شخص ديگري را صاحب اين ارث بداند. در واقع حتي با مرگ زن نيز مرد نمي‌تواند از پرداخت مهريه او شانه خالي كند.

3- انتخاب و پذيرش چيزهايي كه نوسان دارد به عنوان مهريه كار عاقلانه اي نيست. اين نوسان هر دو طرف را اذيت مي‌كند و بخصوص براي مرد شرايط رواني بدي را ايجاد مي‌كند. سكه طلا يكي از چيزهايي است كه گاهي در طي يك ماه نوسان شديدي دارد و اختلاف قيمت آن بين 30 تا 40 هزار تومان مي‌شود.

كافي است خودتان را جاي مردي بگذاريد كه در طول يك ماه بدهي‌اش نسبت به همسرش 20 درصد رشد مي‌كند! البته در زماني كه كار به پرداخت مهريه مي‌رسد هم وضعيت براي زنان در چنين نوسان‌هايي تعريفي ندارد و او نيز از اين نوسان لطمه مي‌بيند. به خاطر داشته باشيد كه هميشه طلبكار بيشتر از بدهكار نگران طلب خود است.

4- خيلي از اوقات تصورات خانم‌ها از قانون شكل درستي ندارد و فكر مي‌كنند به هر طريقي مي‌توانند مهريه را از همسرشان وصول كنند. مهريه حقي است كه تنها به عهده مرد است و با فرض ثروت زياد والدين داماد، به هيچ وجه چيزي به شكل قانوني از آنها قابل وصول نيست مگر آنكه آنها فوت كنند و ارثي به داماد برسد كه اين ارث هم مي‌تواند محلي براي پرداخت مهريه باشد. البته اگر در عقدنامه ذكر شود كه پرداخت مهريه به عهده پدر داماد يا يكي ديگر از بستگان است وضعيت فرق مي‌كند و مهريه از فرد ديگري به جز داماد هم قابل وصول است.

5- شغل همسري كه مي‌خواهد مهريه را بپردازد بسيار مهم است. فردي كه دانشجو و مثلا كارمند است حتي در صورتي كه بخواهد ماهانه يك سكه بدهد، عقلا نمي‌تواند متعهد به پرداخت 1000 سكه طلا به شكل عندالمطالبه باشد و حتي اگر اين ميزان مهريه را هم بپذيرد، دادگاه در زمان صدور حكم به اعسار و تقسيط، اين مساله را در نظر مي‌گيرد و حكم ساده‌اي صادر مي‌كند. بهتر است در عقدنامه اين نكته مشخص شود كه در صورت تقاضاي زن، مرد از چه منابعي مهريه را پرداخت خواهد كرد. به اين نكته توجه كنيد كه هر نوع دارايي اعم از: حقوق، پاداش، جايزه، ارث و... مي‌تواند منبع پرداخت مهريه باشد.

رضا استادي
پنجشنبه 25 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 453]