سلاح های ضد ماهواره

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: سلاح های ضد ماهواره

سلاحهای ضد ماهواره يا ASATها تسليحاتی هستند که برای انهدام ماهواره ها در راستای اهداف نظامی طراحی شده اند . در حال حاضر فقط ايالات متحده ، روسيه و جمهوری خلق چين قادر به توليد و بهره گيری از اين تسليحات هستند همراه با هندکه اخيرا اعلام داشته به تکنولوژی ساخت اين سلاح ها دست پيدا کرده است . در 11 ژانويه 2007 چين يک ماهواره ی هواشناسی کهنه را در مدارش منهدم نمود که تنها آزمايش ASAT ها از دهه ی 80 به بعد محسوب می شود .

تاريخچه

طراحی و گسترش سلاح های ضد ماهواره مراحل گوناگونی را طی کرده است . نخستين قدم برای روسيه و آمريکا در راه دستيابی به ASAT ها , موشک های هوا پرتاب بودند که تکنولوژی اوليه شان قبلا به خوبی شناخته شده بود . در سال 1950 آمريکا شروع به آزمايش اين سامانه ها کرد ولی نتايج اوليه بسيار نااميدکننده بود . اولين پرتاب آزمايشی موفق به پيمودن مسافتی بِش از 6000 مايل نشد و در راستای تلاش های نا موفق بعدی سر انجام اين پروژه در 1963 متوقف شد و همزمان با آن آزمايش هايی که در نيروی هوايی ايالات متحده در دست اجرا بود نيز لغو گرديد گرچه پروژه های کوچکتر ASAT ها نيز تا اوايل دهه 70 پيشرفت چندانی در اين ارگان نداشتند . در 1976 شوروی سابق شروع به اجرای برنامه ی مشابهی کرد و موفق به ساخت و به کارگيری اولين نسل از موشک های ضد ماهواره شد . ايالات متحده که از پيشرفت های شوروی در اين زمينه نگران بود پروژه ASAT ها را در نيروی هوايی آمريکا (USAF) از سر گرفت و در سال 1977 از اين موشک ها برای هدف قرار دادن ماهواره ها در مدار های پاييِِن استفاده کرد . در جريان عمليات آزمايشی که در سال 1983 به انجام رسيد يک موشک سه مرحله ای ASM-135 توسط يک جنگنده F-15 ايگل پرتاب شد که حامل يک ردياب کوچک (MHV) برای دنبال کردن هدف و انهدام آن در حين حرکت بود . اين موشک ها اولين بار در 1985 رهگيری هدف واقعی را بر روی ماهواره ی آمرِکايی P78 SolWind با موفقيت به انجام رساندند .
استفاده از انفجارات اتمی در ارتفاعات بالا به منظور تخريب ماهواره ها بعد از آزمايش اولين سامانه موشکی متعارف(1) (برنامه ی دومينيک يک) در دهه 60 مورد بررسی قرار گرفت . استفاده از تکنولوژی رديابی هدف در اين موشک ها بی مورد به نظر می آمد ، در حالی که يک انفجار هسته ای برای انهدام ماهواره ای که در فاصله يک هزار کيلو متری موشک قرار داشت کافی بود . هر چند شعاع تخريب بسيار بالا , پتانسيل گسترش تشعشعات هسته ای ومضرات(2) EMP سبب شد بهره گيری از سامانه های ضد ماهوارهای غير متعارف هيچ گاه به مرحله اجرا نرسد . با وجود همه تهديداتی که سلاح های اتمی برای محيط زيست داشتند ؛ آمريکا از سال 1962 شروع به آماده سازی موشک های هسته ای Nike Zeus برای مقاصد ضدماهواره نمود . اين موشک با عنوان DM-15S و اسم مستعار Mud flap تا سال 1966 در آتول واجلين مستقر شد ولی در همان سال با تصميم نيروی هوايی آمريکا مبنی بر لغو گسترش ASAT ها برچيده شد . اين وقفه در برنامه تحقيقاتی ASAT ها تا سال 1972 به طول انجاميد . ايالات متحده همچنين تعدادی از تسليحات هسته ای ارتفاعات بالا را در چند عمليات آزمايشی امتحان کرد و در طی يِک انفجارMT 4/1 در ارتفاع 400 کيلومتری بالای اقيانوس آرام سه ماهواره را منهدم نمود و به سيستم برق رسانی و ارتباطات مناطق عرضی اقيانوس آرام خساراتی وارد کرد . به دنبال اين اقدام ، پيمان فضايی سال 1967 استقرار تسليحات هسته ای غير متعارف را در مدار زمين ممنوع اعلام کرد وليکن انهدام ماهواره ها را به طور مستقيم توسط سلاح های هسته ای زمين پايه يا هواپايه بلامانع دانست .
عمليات تخريب ماهواره ها توسط هر سلاحی که قادر به قطع ارتباط بين ماهواره و مرکز کنترل باشد انجام میگيرد . ايجاد اختلال در سيستم فعاليت ماهواره ها میتواند در مدار خود ماهواره ، لينک های اطلاعاتی يا سامانه های مستقر در زمين صورت گيرد . عمليات تخريب ماهواره ها را می توان به دو دسته ی ماموريت های سرنشين دار و بدون سرنشين تقسيم کرد . در ماموريت های گروه اول خلبان هواپيما را در مدار ماهواره و سر راه آن قرار می دهد تا قادر به از کار اندازی يا گير انداختن ماهواره شود ؛ اما استفاده از سيستم های خودتخريبگر هسته ای در ماموريت های بدون سرنشين باعث افزايش ضريب خطر برای ديگر ماهواره ها در مدار های مجاور می شد به همين دليل استفاده از هواپيما های سرنشين دار مجهز به سلاح های تخريبگر جايگزين اين طرح گرديد . البته لغو ماموريت های بدون سرنشين دلايل ديگری نيز داشت . اين ماموريت ها همان مشکلاتی را داشتند که موشک های هواپرتاب با آنها مواجه بودند . سيستم هدايت و رديابی نمی توانست اصابت به هدف را به خوبی تضمين کند . ماموريت های بدون سر نشين شامل طرح هايی چون ماهواره های خودتخريبگر ، فضاپيما های رهگير تک منظوره و اکتشاف گر های فضايی می شدند .
شوروی ماهواره های خودتخريبگر را برای اهداف نظاميش انتخاب کرد که ساده ترين و ارزان ترين راه برای از رده خارج کردن ماهواره ها بودند . اين طرح (3) (IS) نام داشت ، به معنی هدفگير ماهواره ها يا به طور دقيق تر تخريبگر ماهواره ها . کار گسترش اين طرح از اوايل دهه ی 60 آغاز گرديد و اولين ماهواره آزمايشی نيز در 1968 ساخته شد . فعاليت های اصلی مرتبط با پروژه مزبور در سال 72 بعد از انعغاد پيمان(4) SALT I متوقف شدند ولی سامانه های جانبی همچنان در بعضی مناطق مستقر بودند و آزمايش ايده های جديد تا نزديکی سال 82 ادامه يافت . اين در حالی بود که روند توسعه ساير طرح ها تحت تاثير سيستم های پيشرفته ASAT مستقر در مدار بسيار کندتر از حد معمول پيش میرفت . هر چند هنوز هم امکان استفاده روسيه از سامانه های ASAT مستقر در مدار ، در دهه های 60 و70 ، موضوع داغی برای بحث است ؛ به دنبال آزمايش سامانه های زمين پايه روسيه (پروژه Terra- 3) در سال 1970 ، گزارش هايی از کور شدن ماهواره های جاسوسی آمريکا در دهه های 70 و 80 دريافت شد که حاکی از موفقيت آميز بودن پروژه Terra-3 دارد . در اواسط دهه 70 تخمين زده می شد که سه چهارم ماهواره های مستقر در مدار ، برای مقاصد نظامی استفاده می شدند . همچنين گفته می شود آزمايشی که چين در سال 2006 انجام داد با هدف کور کردن يکی از ماهواره های جاسوسی آمريکا بوده است . از ديگر تلاش هاي روسيه در راستاي اهداف نظامی در فضا می توان از قابليت ضدماهواره ای ايستگاه های فضايی روسی در برنامه آلماز نام برد هر چند که جزئيات اين برنامه هنوز بازگو نشده است .

سلاح های ضد ماهواره در عصر دفاع استراتژيک

نوآوری ها و اختراعات در عصر دفاع استراتژِيک به طور گسترده ای بر روی طرح های دفاعی در مقابله با سر های جنگی هسته ای متمرکز شده بود که بعضی از آنها توانايی کورکردن با ماهواره ها را نيز داشتند . در اين دوران شوروی از سامانه های هم مدار استفاده کرد که از موشک های مجهز به کلاهک های غير اتمی تشکيل شده بودند . در سامانه های هم مدار موشک زمانی پرتاب می شد که سيستم ارتباط زمينی ماهواره از بالای سکوی پرتاب گذر میکرد ؛ بدين ترتيب ماهواره هدف مورد شناسايی قرار می گرفت و،موشک به مدار ماهواره و به نزديکی آن پرتاب می شد . 90 تا 200 دقيقه (يک يا دو بارگردش به دور زمين ) طول می کشيد تا موشک به اندازه کافی به هدف نزديک شود . اين موشک ها توسط راداری که روی آنها نصب شده بود ، هدايت می شدند . به اين ترتيب که رادار، ماهواره هدف را تشخيص میدهد ، حرکت موشک را با مسير ماهواره هماهنگ می سازد و در آخر آن را به طرف هدف هدايت مي کند و ماهواره منهدم می شود . ترکش های حاصل از اين انفجار گاهی تا 1400 کيلوگرم وزن دارند و میتوانند برای مدارپيما های ديگر که تا شعاع يک کيلومتری هدف در حرکت هستند ، خطرناک باشند . آزمايش سيستم های ضدماهواره ی روسيه در دهه های 60 تا 80 هرچند ابتدايي ، ولی موفقيت آميز بودند بطوری که بين اکتبر 1968 و ژوئن 1982 نه موشک از چهارده موشک آزمايشی در نظر گرفته شده که مجهز به سيستم هدايت راداری بودند با موفقيت پرتاب شدند .
از دست آورد های ديگر عصر دفاع استراتژيک ، می توان سلاح های انرژی مستقيم ( ليزر پرتو X که توسط انفجار اتمی تغذيه می شود) نام برد . اين سلاح ها در آزمايشگاه ملی ليورمور آمريکا (LLNL) در سال 1968 ساخته شدند . يکی از طرح هايی که بر پايه ليزرها و ميزرهای غير اتمي در اين مرکز مورد آزمايش قرار گرفت ؛ دستگاهی متشکل از يک ليزر ثابت و آيينه ای تنظيم شونده – که بر روی خود ماهواره نصب میشد – بود . آزمايشگاه ملی ليورمور تحقيقات بر روی طرح مذکور را ادامه داد ولی گسترش قسمت های مربوط به ليزر پرتو X در 1977 متوقف شد . (هر چند تحقيقات بيشتر بر روی اين ليزر ها طی برنامه(5) SDI در دهه 80 ادامه يافت . ) شوروی تحقيقات بر روی سلاح های انرژی مستقيم را از سال 1976 بار ديگر تحت پروژه Fon از سر گرفت ولی تکنولوژی لازم برای ساخت و تجهيز ليزرهای گازی ديناميکی پر قدرت و سيستم های پرتوی ذرات باردار يا خنثی تا مدت ها دور از دسترس دانشمندان روسی بود . در اوايل دهه 80 روسيه در رقابت با سامانه های هواپرتاب ASAT آمريکا ، با استفاده از يک ميگ Mig-31 به عنوان سکوی پرتاب ، شروع به گسترش موازی برنامه های هواپرتاب کرد . در 1982 ايالات متحده يکی از سيستم های هواپرتاب خودش را که تجهيزات هواپرتاب مينياتوری(ALMV) ناميده می شدند ، آزمايش کرد . ين سامانه ها از يک F-15 حامل يک موشک ضدماهواره(6) (ASM) – که مستقيماً زير خط مرکزی هواپيما قرار می گرفت – تشکيل می شد . F-15 مورد نظر برای اين هدف خاص طراحی شده بود می توانست موشک را به باتری ذخيره ، ميکروپردازشگر ِجت و ارتباط اطلاعاتی با سيستم هدايت ميان مرحله ای مجهز کند. اولين پرتاب يک موشک ضدماهواره در ژانوِيه 1984 انجام شد . اين موشک قرار بود از يک نقطه مجازی در فضا عبور کند . در پرتابی ديگر در همان سال سه موشک ضدماهواره آمريکايی با هدف اصابت به سه منبع فرو سرخ در اتمسفر شليک شدند . به دنبال اين آزمايش های موشکی ، ايالات متحده سرانجام در سال 1985 يکی از ماهواره های آمريکايی را با موشک منهدم کرد .
در اين مانور که در 13 سپتامبر 1985 انجام پذيرفت ؛ اولين موشک ضدماهواره با هدف انهدام يک مدارگرد واقعی پرتاب شد . در طی اين عمليات يک جت F-15 از پايگاه ادوارد نيروی هوايی آمريکا برخاست و تا ارتفاع 80 هزارپايی صعود کرد سپس موشک را به صورت عمودی به خارج از جو پرتاب نمود . هدف مورد نظر Sol Wind-p78-1 يک ماهواره طيف شناسی اشعه گاما بودکه در مداری در ارتفاع 55 کيلومتری زمين پرواز می کرد و در سال 1979 در فضا قرار داده شده بود .
پس از فروپاشی اتحاد جماهير شوروی در سال 1991، پيشنهادهايی به صنايع دفاع روسيه برای استفاده از اين هواپيما (F-15) به عنوان سکوی پرتاب – برای در مدار قرار دادن پکيج های بازرگانی يا علمی ، تحقيقاتی – داده شد که مورد استقبال قرار گرفت .
شروع عصر دفاع استراتژيک ، برنامه های ASAT روسيه و آمريکا را چند مرحله جلو انداخت ؛ زيرا هسته اصلی پروژه های ASAT به موشک های بالستيک ضد ماهواره(7) (ABM) وابسته بودند و بر عکس . برنامه آمريکا اين بود که از MHVها ( تجهيزات کوچک رديابی که قبلاٌ طراحیکرده بود ) به عنوان تکنولوژی اصلی مجموعه های فضاپايه بهره گيرد . اين مجموعه ها 40 ايستگاه در مدارهای متفاوت را در بر میگرفت که مجهز به هدف گيرها و ردياب های جنبشی برای انهدام مدارپيما ها بود . در 1988 برنامه ی مذبور به يک پروژه چهار مرحله ای ارتقا پيدا کرد که مرحله اول از يک سامانه دفاعی Brilliant Pebbles تشکيل می شد .
اين سامانه شامل 4600 فضاپيمای رهگير (مجهز به سيستم های رديابی KE ASAT) ، هريک با وزنی معادل45 کيلوگرم ، در مدارهای پايين اطراف زمين بود . مرحله بعدی سکوهای بزرگتری را در مدار مستقر می کرد و مرحله سوم و چهارم شامل سلاح های ليزری و پرتو ذرات باردار بود که تحت جريان پروژه MIRACL در حال تکميل بودند . طبق جدول زمان بندی برنامه های پنتاگون ، قرار بود مرحله اول با بودجه ای بالغ بر 125 ميليارد دلار تا سال 2000 تکميل شود .
بررسی های بيشتر در مراکز تحقيقاتی روسيه و آمريکا نشان می داد که امکانات لازم – حداقل برای سلاح های انرژی مدار پايه – با تکنولوژی روز تقريباُ غير قابل دسترس است . با اين حال احتمال درگيری های نظامی و امکان پيشرفت طرف مقابل در استفاده از تکنولوژی های نوين ، روسيه را واداشت تا سرمايه کلانی را به دوازدهمين برنامه پنج ساله اش اختصاص دهد . روسيه در نظر داشت با سرمايه گذاری های بزرگ در بخش های نظامی توانايی های لازم را برای مقابله ی تسليحاتی با آمريکا تا ابتدای قرن 21 بدست آورد . به همين منظور بخش های مختلف اين برنامه را تحت کنترل ( GUKOS ) قرار داد .
به هر حال در سال 1989 هر دو کشور سياست کاهش سرمايه گذاری در حوزه های نظامی را در پيش گرفتند و به دنبال آن روسيه همه تحقيقات SDI را از سال 1992 به بعد ناتمام رها کرد ؛ اما امروزه تحقيقات و گسترش اين تکنولوژی ها ( هم سامانه های ASAT و هم ديگر تسليحات فضاپايه ) تحت حمايت دولت ولادمير پوتين از سرگرفته شده است . گفته می شود اين فعاليت ها در پاسخ به تجديد دفاع استراتژيک آمريکا و بی توجهی اين کشور به « پيمان موشک های ضد بالستيک » است ، هر چند جدی بودن اين فعاليت ها و جگونگی نظارت « اداره ِ بين المللی اکتشافات نظامی » بر آنها هنوز در هاله ای از ابهام باقی مانده . ( از جمته اقداماتی که آمريکا در تجديد دفاع استراتژيک خود شروع کرده ، شامل تجهيزاتی است که می تواند اساس تسليحات ضدماهواره ای قرار گيرد . برنامه ها در راستای اقدامات مذبور شامل سامانه ی آزمايشی فضاپيمای XSS11 ، آزمايش ميدان کوچک اشعه فروسرخ (NFIRE) (9) و هواپيمای رهگير فضاپايه(10) (SBI) می شوند .

آزمايش موشکی چين در سال 2007

در ساعت 11 , 5:28 pm EST ژانويه 2007 ، جمهوری خلق چين يک ماهواره ی هواشناسی FY-1cکهنه را با موفقيت منهدم کرد . اين عمليات توسط يک موشک ASAT بالستيک ميان برد ، با سر جنگی جنبشی انجام گرفت . FY-1c يک ماهواره هواشناسی از سری Feng Yun با وزن تقريبی 750 کيلوگرم بود که در سال 1999 به فضا پرتاب شد . اين ماهواره زمين را در يک مدار قطبی در ارتفاع 735 مايلی (865 km) دور می زد . آزمايش مذبور واکنش تند برخی از کشور ها را به دنبال داشت . شايد به اين دليل که دولت چين تا 23 ژانويه از تائيد رسمی اين آزمايش خودداری کرد ولی بيشتر به خاطر افزايش خطر پسماند های فضايی که اين تست به همراه داشت و البته به خاطر رقابت تسليحاتی – فضايی که ممکن است به دنبال داشته باشد . رئيس سازمان ملل در واکنش به اين اقدام گفت : آزمايش يک سلاح ضد ماهواره با تلاش های بين المللی برای جلوگيری از يک رقابت نظامی در فضا مغايرت دارد و امنيت فضای خارج از جو را تحت تاثير قرار مي دهد . »

ترجمه و گردآوری: خانم صدف یادگاری، گروه ترجمه سایت تسلیحات نظامی

توضیحات:
1.ِ Dominic I دومينيک يک شامل 105آزمايش هسته ای بود که در 1962 و 1963 توسط آمريکا طرح ريزی شد . آزميش هايی که در اقيانوس آرام انجام شد با نام دومينيک يک و آنهايی که در صحرای نوادا صورت گرفت به دومينيک دو معروف است .
2. ElectroMagnetic Pulse
3. IS: Interceptor of Satellites
4. SALT I :پيمان محدوديت سلاح های استراتژيک بين روسيه و آمريکا
5. SDI يکی از طرح های دفاع استراتژيک که در زمان رياست جمهوری رونالد ريگان ، در مارچ 1983، با هدف محافظت از آمريکا در برابر موشک های بالستيک ضدماهواره بوسيله سامانه های زمين پايه يا هواپايه صورت گرفت .
6. ASM : Anti Satellite Missile
7. ABM : Anti Ballistic Missile
8. GUKOS : نيروی هوايی روسيه
9. Near Field Infrared Experiment
10. Space-Based Interceptor

این هم عکس هایی از صلاح های ضد ماهواره: