نداي مرگ بر درياچه اروميه

واضح آرشیو وب فارسی:عصر ایران: نداي مرگ بر درياچه اروميه
درياچه اروميه دومين درياچه آب شور جهان با 4 هزار و810 كيلومتر مربع مساحت يكي از نادرترين ذخيره‌گاههاي زيستي ايران و جهان و داراي 102 جزيره كوچك و بزرگ است. اين درياچه به همراه جزاير دروني آن از سوي سازمان يونسكو به عنوان ذخيره‌گاه طبيعي به ثبت جهاني رسيده است كه متاسفانه روند نزولي سطح آب اين درياچه در سال‌هاي اخير كارشناسان و دوستداران محيط زيست را نگران كرده و هشدار كارشناسان را در رابطه با وضعيت اين زيست‌بوم ارزشمند آذربايجان‌غربي درپي داشته است.

به گزارش ايسنا، كاهش 6 متري عمق آب و قرار گرفتن سطح آب 2 متر پايين‌تر از تراز اكولوژيك درياچه، شوره‌زار شدن سطح وسيعي از درياچه، پيوستن جزاير 9 گانه به خشكي كه زيست و زادآوري موجودات زنده بويژه پرندگان را با تهديد مواجه كرده و كاهش تعداد آرتميا به عنوان تنها موجود آبزي پارك ملي درياچه اروميه در پي افزايش شوري آب زنگ خطر نابودي اين درياچه را به عنوان يك ثروت طبيعي براي كشور و استان آذربايجان‌غربي براي مسؤولان و كارشناسان امر به صدا درآورده است.

دكتر شاهرخ حكيم‌خاني، عضو هيأت علمي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه در اين خصوص به ايسنا گفت: حوضه آبريز درياچه اروميه با مساحتي نزديك به 52 هزار كيلومتر مربع بين استانهاي آذربايجان‌غربي و آذربايجان‌شرقي قرار گرفته كه 85 درصد سهم آب ورودي به درياچه در اين حوضه آبريز از رودخانه‌هاي آذربايجان‌غربي تامين مي‌شود.

وي كاهش عمق آب درياچه اروميه را متاثر از دو عامل اقليمي و انساني عنوان كرد و گفت: كاهش قابل ملاحظه ميزان بارندگي در سال‌هاي اخير و وابستگي مستقيم بارش با حجم روان آب ورودي به درياچه، نقش تاثيرگذاري در پايين رفتن سطح آب درياچه داشته است.

وي افزايش دما و تبخير سطح درياچه را يكي ديگر از عوامل اقليمي تاثيرگذار در اين مسأله عنوان و اظهار كرد: افزايش دما و تبخير در حوضه آبخيز درياچه اروميه مي‌تواند از پديده گرم شدن كره زمين درسال‌هاي اخير متاثر باشد كه البته اين امر نياز به تحقيق و مطالعه دارد.

اين عضو هيأت علمي دانشگاه اروميه در ادامه بيان كرد: احداث سد و توسعه بي‌رويه كشاورزي در بالادست حوضه آبخيز درياچه اروميه يكي از عوامل انساني است كه در حال حاضر نزديك به40 سد و بند احداث و يا در دست اجراست كه حجم قابل توجهي از آبهاي برداشتي به مصرف كشاورزي مي‌رسد و اين در صورتي است كه حداكثر راندمان آبياري كشاورزي 34 درصد است و اين يعني 66 درصد آب برداشتي از رودخانه‌ها و چاه‌ها كه به مصرف بخش كشاورزي مي‌رسد هدر رفته و تبخير مي‌شود.

حكيم‌خاني با اشاره به غيرقابل كنترل بودن عوامل اقليمي گفت: بايد طرح و برنامه‌هايي براي عدم احداث سدهاي جديد، مديريت صحيح آب و رهاسازي بخشي از آب پشت سدها به عنوان حقآبه محيط زيست تهيه و اجرا شود.

وي اصلاح شيوه‌هاي آبياري به منظور برداشت بهينه از منابع آبي و تغيير الگوي كشت را به عنوان راهكارهايي كه در درازمدت مي‌تواند در كاهش سرعت پايين رفتن عمق آب درياچه درياچه موثر باشد پيشنهاد و اظهار كرد: بهره‌برداري بي‌رويه از مراتع حوزه آبخيز درياچه اروميه كه سبب كاهش درصد پوشش گياهي، افزايش تعداد و شدت سيل، فرسايش خاك و افزايش اثرات خشكسالي مي‌شود از ديگر معضلات حوضه آبخيز درياچه اروميه است كه سبب از دست رفتن منابع آبي مي‌شود كه بايد با اجراي اصولي طرح‌هاي آبخيزداري جهت حفظ و اصلاح منابع آين حوضه آبخيز اقدام كرد.

حفر هزاران حلقه چاه عميق و نيمه‌عميق جهت تامين آب مورد نياز كشاورزي در اطراف درياچه اروميه عامل تخليه منابع آب زيرزميني اطراف درياچه اروميه است

دكتر ناصر آق، رييس پژوهشكده آرتميا و جانوران آبزي دانشگاه اروميه نيز به ايسنا گفت: درياچه اروميه در حال حاضر شرايط بحراني را طي مي‌كند كه بخش عمده‌اي از اين امر نيز طبيعي است و كاهش نزولات جوي منجر به كاهش آب درياچه شده است و حفر چاه‌ها نيز سبب شده تا بارندگي‌ها جايگزين منابع آبهاي زيرزميني شود و حجم روان‌آب ورودي به درياچه كاهش يابد.

وي افزود: مهمترين عامل انساني موثر در كاهش عمق آب درياچه اروميه استفاده بي‌رويه و غيراصولي آبياري كشاورزي از منابع آبي است كه سالانه بخش عمده‌اي از منابع آب حوضه آبريز درياچه اروميه را هدر مي‌دهد.

وي گفت: پژوهشكده آرتميا هشدارهاي لازم را در رابطه با وضعيت بحراني و رو به نابودي درياچه اروميه را به مسؤولان داده كه اگر سريعا راهكارهاي مناسب براي رفع اين بحران عملي نشود تبعات آن منجر به يك فاجعه زيست‌محيطي، اقتصادي و اجتماعي خواهد شد.

وي با اشاره به تبعات خشك شدن درياچه اروميه گفت: تغيير كلي در آب و هوا، تحت‌الشعاع قرار گرفتن تنوع‌زيستي، پيشروي نمك به سوي مزارع كشاورزي كه سبب ايجاد شوره زارهاي وسيع شده و در وهله اول كشاورزي منطقه را تحت تاثير قرار مي‌دهد و در ادامه مردم ساكن روستاهاي اطراف درياچه مجبور به مهاجرت خواهند بود كه همين امر معضل بيكاري را دامن مي‌زند.

آق اظهار كرد: درياچه اروميه زيستگاه يك گونه منحصر به فرد از آرتميا و دومين زيستگاه بزرگ آرتميا در جهان است كه تا سال 76 توليد آرتميا در درياچه بسيار بالا و سالانه ارزشي معادل 10 ميليارد دلار داشت كه از سال 77 با آغاز بحران خشكسالي توليد اين اين آبزي سخت پوست سال به سال كمتر شد و هم‌اكنون نسبت به بهترين زمان نزديك به 100 برابر تعداد آرتميا در درياچه اروميه كاهش يافته است كه ادامه شرايط بحراني درياچه مي‌تواند آرتميا را همراه با خود درياچه ازبين ببرد.

وي برنجات درياچه اروميه در حداقل زمان تاكيد و تصريح كرد: در اين راستا اول و دوم دي ماه سال جاري همايش بين‌المللي بررسي بحران و احياي درياچه اروميه توسط دانشگاه اروميه و با همكاري سازمان محيط زيست در اروميه برگزار مي‌شود كه از متخصصين كشورهاي اروپايي، امريكايي و آسيايي جهت همكفري و كمك در يافتن راهكار علمي دعوت خواهد.

مهندس حميد رعناقد، معاون محيط طبيعي سازمان محيط زيست آذربايجان غربي نيز در اين خصوص گفت: حداكثر تراز آبي درياچه اروميه در سال 74 يكهزار و 278 متر بود كه متاسفانه از سال 76 كه پديده خشكسالي سطح استان را فراگرفت و پارك ملي درياچه اروميه نيز از اين موضوع متاثر شده و بسياري از ويژگي‌هاي خود را از دست داده است.

وي گفت: مقايسه ميزان حداكثر و حداقل تراز آب نشان مي دهد كه پارك ملي درياچه اروميه با افت ارتفاعي به ميزان 6 متر روبه رو شده و وسعت زيادي از سطح آبي درياچه اروميه به شوره زار تبديل شده است.

وي اظهار داشت: پارك ملي درياچه اروميه با تمام زيبايي‌هاي خود به يك بحران زيست‌محيطي تبديل شده كه در صورت ادامه اين روند، درياچه اروميه بحراني جدي براي ساكنين و كشاورزي منطقه خواهد بود.

رعناقد وجود پرندگاني همچون فلامينگو و پليكان سفيد را يكي از ويژگي هاي تنوع زيستي در درياچه اروميه عنوان و اضافه كرد: اين پرندگان در جزاير 9 گانه پارك ملي درياچه اروميه جوجه‌آوري دارند و با توجه به روند خشكسالي در 10 سال اخير و تغييرات اكولوژيك در سطح جزاير 9گانه كه از طريق خشك شدن اطراف جزاير و به هم پيوستن آنها صورت گرفته تعداد جمعيت تخمگذار اين پرندگان بسيار كاهش يافته و اين امر نشان دهنده تاثير معني‌دار خشكسالي بر پرندگان ساكن پارك ملي درياچه اروميه است.

مهندس محمدباقر دارياني، معاون عمراني استاندار آذربايجان غربي نيز به ايسنا گفت: در سالهاي اخير به علت كاهش بارندگي ها سطح آب درياچه اروميه كاهش يافته و پهنه هاي وسيعي از شوره‌زار ايجاد شده كه اين شوره‌زارها در معرض فرسايش قرار دارند و امروز اين درياچه با مشكلات عديده‌اي مواجه است.

وي گفت: حدقل تراز اكولوژيكي درياچه اروميه يكهزار و 274 متر است كه در حال حاضر تراز درياچه در سطح يكهزار و 272 متر قرار دارد و 2 متر كمتر از حداقل تراز اكولوژيك است.

وي اظهار داشت: با توجه به سطح درياچه كه حدود 5 هزار كيلومتر مربع است، هر متر عمق درياچه داراي حجم آب نزديك به 5 ميليارد متر مكعب مي‌باشد كه براي تامين حداقل نياز اكولوژيك درياچه 10 ميليارد متر مكعب آب نياز است.

دارياني ميزان متوسط جريان ورودي به درياچه اروميه را سالانه 5 ميليارد و 300 ميليون متر مكعب عنوان و اظهار كرد: ميزان تبخير سطحي درياچه سالانه 5 ميليارد مترمكعب است.

وي اظهار داشت: ميزان آب مصرفي در حوضه آبريز درياچه اروميه 4 ميليارد و 700 ميليون متر مكعب است كه 94 درصد آن در بخش كشاورزي مصرف مي‌شود.

دارياني اظهار داشت: براي حل اين مشكل نياز به برنامه‌هاي متنوع، جامع و فراگيري داريم تا با يك رويكرد مشاركتي مديريت پايدار منابع آب و كاربري اراضي كشاورزي تامين شود.

وي گفت: با توجه به نقش 33 درصدي عوامل انساني و توسعه‌اي در كاهش ميزان آب درياچه اروميه فقط در اين حد مي‌توان براي بهبود وضعيت درياچه اقدام كرد و تاثيرگذار بود.

دارياني اضافه كرد: بالا بردن راندمان آبياري، تغيير الگوي كشت و گرايش به سمت گونه‌هاي با نياز آبي محدود، تغيير و اصلاح مديريت بهره‌برداري از منابع آب كه با احداث شبكه‌هاي آبياري مدرن و تحت فشار مي‌تواند براي استفاده بهينه از منابع آب حوضه آبريز درياچه اروميه پاسخگو باشد.

دكتر قريشي، هماهنگ‌كننده طرح حفاظت از تالابهاي ايران نيز در اين خصوص به ايسنا گفت: طرح حفاظت از تالابها، طرحي مشترك بين جمهوري اسلامي ايران و صندوق تسهيلات جهاني محيط زيست (GEF) است كه از سال 2006 ميلادي اقدامات اجراي آن آغاز شده است.

وي گفت: برنامه جامع مديريت درياچه اروميه حاصل بالغ بر يكسال و نيم زمان و بيش از 350 نفر روز كار مشترك فرابخشي در سطح حوضه آبريز درياچه اروميه و با مشاركت جوامع محلي بوده است كه اولين كارگاه برنامه‌ريزي مديريت درياچه اروميه با همكاري مشاورين بين‌المللي طرح حفاظت از تالابهاي ايران 14 و 15 تيرماه سال 86 و با حضور كارشناساني از ادارات كل حفاظت محيط زيست، استانداري‌ها، سازمان‌هاي جهاد كشاورزي و آب منطقه‌اي، گردشگري و ميراث فرهنگي، شيلات، منابع طبيعي و سازمان‌هاي مردم نهاد و ساير ارگان‌هاي مربوطه استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي در اروميه برگزار شد.

وي اظهار كرد: ويرايش دوم اين برنامه در كارگاه دوم برنامه‌ريزي مديريت درياچه اروميه 26و27 آبان‌ماه سال 86 در تبريز برگزار شد و مورد بحث و تبادل نظر ذينفعان و كارشناسان مدعو قرار گرفت و براساس نظرات اين افراد اصلاح گرديد. در خرداد ماه سال 1387 موافقتنامه حفاظت و مديريت پايدار درياچه اروميه به همراه ساختار و شرح خدمات كميته ملي و شوراي منطقه‌اي مديريت پايدار درياچه اروميه و آخرين نسخه از برنامه مديريت درياچه اروميه توسط اين دفتر تهيه و پس از تائيد سازمان محيط زيست به وزراي نيرو، جهادكشاورزي، كشور و استانداري‌هاي آذربايجان غربي، شرقي و كردستان ارسال شد.

قريشي گفت: اين موافقتنامه در چهارمين جلسه كميته راهبري طرح نيز مطرح و باتوجه به ارتباط مستقيم موضوع اين برنامه مديريتي در كميته تخصصي شوراي عالي آب نيز مطرح و ضمن تصويب جزئيات فني آن در جلسات كارشناسي مطرح و طي يك جلسه مشترك كارشناسي با نمايندگان اعضاي اصلي شورايعالي آب و همچنين نمايندگان استانهاي آذربايجان غربي و شرقي نهايي شد.

گفتني است اين سند 24 و 25 مهر ماه سال جاري طي مراسمي توسط استانداران استان‌هاي آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي، كردستان و وزراي نيرو و جهادكشاورزي و رييس سازمان حفاظت محيط زيست كشور امضا مي‌شود.

اميد است تدوين و امضاي سند راهبردي مديريت پارك ملي درياچه اروميه، برگزاري همايش‌هاي علمي و بحث‌هاي كارشناسي بتواند در نجات اين تالاب ارزشمند كشور موثر واقع شود و درياچه اروميه كه از نظر اقتصادي، حمل و نقل، بهره‌برداري از املاح، غناي تنوع‌زيستي، تعديل اقليم و گردشگري از اهميت بسياري در استان برخوردار است از وضعيت بحراني فعلي خارج شود، چرا كه درياچه اروميه به همراه رودخانه‌ها و دشت‌هاي اطراف آن جزئي از ثروت طبيعي استان است و هرگونه اقدامي براي نجات آن داراي توجيه فني و اقتصادي است.
سه شنبه 23 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: عصر ایران]

[مشاهده در: www.asriran.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 180]