نگاهی به انیمیشن «ای كی‌یو، مرد كوچك»

واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: ای كی‌یو در اصل پسر یك امپراتور بوده و در دوره حكومت شوگون‌ها كه حكومت را از دست امپراتورها خارج كردند، مادرش مجبور شده به همسری یك شوگون درآید و برای همین او را به... تعلیم و تربیت با تكنیك تعلیقمعدودند انیمیشن‌هایی كه هدفشان فقط سرگرم كردن بچه‌ها یا در بهترین حالت،‌ به تصویر كشیدن مقتضیات دوران كودكی نباشد و به تعلیم و تعلم یا همان آموزش و پرورش هم توجه درست داشته باشند. می‌گوییم توجه «درست» چون تعداد انیمیشن‌هایی كه آموزش‌زده هستند و بی‌جاذبه اصلاً كم نبوده بلكه شاید بتوان گفت تعدادشان خیلی هم بیشتر از انیمیشن‌های سرگرم‌كننده‌ صرف است. یكی از این معدود نمونه‌های ارزشمند پینوكیو است كه بسیاری آن را بهترین انیمیشن كودك از جنبه مضمون و محتوای آموزشی و تربیتی می‌دانند. البته نسخه‌های متفاوتی از این داستان ساخته شده اما وجه مشترك همه‌ آنها همان قصه‌ خلاقانه و ماندگار كارلو كالودی است. ولی نمونه‌ دیگری هم هست كه اگرچه به قدرت و تأثیرگذاری پینوكیو نمی‌رسد اما دست كم در میان انیمیشن‌هایی كه از تلویزیون ایران پخش شده مورد خاص و قابل توجهی است. انیمیشنی كه كودكان دیروز با آن خاطره‌ها دارند و كودكان امروز هم به مدد پخش مجدد از شبكه‌ی دو، مخاطب كنونی‌اش هستند: «ای كی یو، مرد كوچك»؛ كه بیشتر با نام «ای كی یو سان» شهرت دارد. موضوع اصلی این مجموعه انیمشن جذاب و دیدنی ژاپنی، تفكر است. این موضوع برای بچه‌ها اینقدر جذاب و دوست‌داشتنی باشد؟ بچه‌ها ای كی یو سان را دوست دارند و ماجراهایش را با اشتیاق دنبال می‌كنند و از او الگو می‌گیرند. خنده و شادی و بازی و سرگرمی را كه همه كودكان ذاتا دارند. مهم این است كه بتوانیم ارزش‌هایی مثل صداقت (در پینوكیو) و فكر كردن (در ای كی یو‌سان) را در نظر آنان هم ردیف با این نیازهای اولیه، مهم و ضروری جلوه دهیم.درباره انیمیشن «ای كی یو، مرد كوچك» نوشته‌اند: این مجموعه محصول 1975 كمپانی تویی انیمیشن ژاپن است كه توسط كی میو یابوكی ساخته شده. تاداكی یامازاكی فیلمنامه این مجموعه را نوشته است. ای كی‌یو در اصل پسر یك امپراتور بوده و در دوره حكومت شوگون‌ها كه حكومت را از دست امپراتورها خارج كردند، مادرش مجبور شده به همسری یك شوگون درآید و برای همین او را به معبد فرستاده است. این كودك مراتب رشد و ترقی را در معبد، خیلی زود طی می‌كند و در كارها از خود خلاقیت منحصربه‌فردی نشان می‌دهد. او هر زمان كه تصمیم به تمركز می‌گیرد دو انگشتش را روی سرش می‌چرخاند و بعد شروع به فكر كردن می‌كند. تیتراژ و موسیقی این برنامه مثل خیلی دیگر از برنامه‌های كودك، ماندگار شده و به خاطره پیوسته اما چیزی كه «ای‌ كی یو، مرد كوچك» را از دیگر نمونه‌های ماندگار متمایز می‌كند تأثیر رفتار بخصوصی است كه شخصیت اصلی آن یعنی ای‌كی‌یو‌سان بر مخاطب خود بر جای گذاشته است. یعنی همان شیوه‌ منحصربه‌فرد فكر كردن با چرخاندن انگشت روی سر. ما نظیر این تأثیرات رفتاری را در مساله‌ طنزهای شبانه‌ تلویزیونی به وفور دیده‌ایم اما درخصوص برنامه‌های كودك حقیقتاً كمتر شخصیت داستانی بوده كه چنین تأثیری در مخاطب كودك داشته باشد. از آنجا كه این المان رفتاری، تأثیر منفی و مخرب ندارد و به عكس، نوعی یادآوری برای فكر كردن و با تأمل و تأنی تصمیم گرفتن است، باید آن را به فال نیك گرفت. «ای كی یو سان» انیمیشن قوی و خوش‌ساختی است. هم به لحاظ ایده و اجرای فیلمنامه‌ای و داستانی و هم به لحاظ ساختار بصری و كارتونی. پرداختن به زندگی نوآموزان خردسال معبد، به خودی خود ایده‌ای متفاوت است كه به ذهن هر كسی نمی‌رسد. این بچه‌ها اساساً طور دیگری زندگی می‌كنند و مناسبات روزمره‌شان تفاوت‌ زیادی با زندگی كودكان دیگر ـ كه اكثریت را هم تشكیل می‌دهند ـ دارد. پرداختن به این ایده‌ جالب توجه، نشان از ارزش و اهمیتی دارد كه ژاپنی‌ها برای هویت بومی خود قائلند. و این نكته برای ما خیلی درس‌آموز است. متأسفانه ما یا به سراغ ایده‌های بومی نمی‌رویم یا اگر می‌رویم پویانمایی‌های نازلی همچون «رستم و اسفندیار» می‌سازیم كه متأسفانه تأثیر كاملاً معكوس دارند.متن داستانی «ای كی یو سان» هم به قوت ایده بكر آن است. قسمت‌های مجموعه كوتاه هستند اما در همین مدت زمان كم استفاده‌ بهینه‌ای از قواعد دراماتیك داستان‌گویی شده. معما دارد، تعلیق ایجاد می‌كند و لقمه را راحت و بی دردسر در دهان مخاطب نمی‌گذارد. به عنوان نمونه در قسمتی از مجموعه كه «اسباب كشی از ده به كوهستان» نام دارد، شینسه را می‌بینیم كه دارد با مردم صحبت می‌كند. ای كی یو او را ناراحت و مستأصل می‌بیند اما نمی‌داند دلیلش چیست. ما هم نمی‌دانیم. همین‌قدر می‌دانیم كه او مأمور ژنرال است و گویا از طرف ژنرال به كاری موظف شده كه انجامش برای او سخت بوده و با اكراه همراه است. داستان كه پیش می‌رود بالاخره با یك فلاش بك متوجه می‌شویم قضیه این است كه ژنرال بی‌كفایت، هوس ویلا داشتن به سرش زده آن هم با نمایی ویژه كه لازمه‌اش اسباب كشی كردن همه‌ اهالی ده به كوهستان است. یعنی می‌خواهد برای رفاه كه نه، برای هوس‌رانی خودش مردم را به زور از خانه و كاشانه آواره كند. نكته مهم اینجاست كه معلوم شدن این معما به هیچ عنوان پایان مساله نیست، تازه مشكل رو شده و باید به چاره‌اش فكر كرد. اینجاست كه نیاز به‌ای كی‌‌یو برای حل معضل مشخص می‌شود و ماجرا با محوریت شخصیت اصلی داستان ادامه پیدا می‌كند. این معماها و تعلیق‌ها همین‌‌طور ادامه پیدا می‌كنند تا جایی كه تدبیر ای كی‌یو برای متقاعد كردن ژنرال را به طور كامل می‌فهمیم و به هوش و ذكاوتش آفرین می‌گوییم. «ای‌ كی‌یو، مرد كوچك» در كل با همین طرح پرسش و ارائه‌ پاسخ است كه از یك طرف مخاطب را درگیر می‌كند و از طرف دیگر به او آموزش می‌دهد. یعنی عامل جذابیت در انیمیشن «ای كی‌یوسان» همان عاملی است كه آموزش از طریق آن انجام می‌شود و این نكته‌ جالب و تأمل‌برانگیزی است.كارگردانی این مجموعه نیز استادانه است. دكوپاژ صحنه‌ها و اندازه نماها طوری دقیق كار شده كه واقعاً از یك پویانمایی ساده‌ تلویزیونی بعید است. پلان‌ها مختصر و مفید هستند و طول و تفصیل بی‌دلیل ندارند. مثلاً وقتی موضوع سكانس، نگرانی شینسه از دستور غیرمنطقی ژنرال در خصوص اخراج اهالی ده است بدون شرح و تفصیل اضافی، بلافاصله چهره‌ شینسه كات می‌خورد به در یك خانه‌ روستایی كه با شدت وحدت باز شده و سامورایی‌ها مردی را از خانه بیرون می‌اندازند. اغلب نماهای این مجموعه همین‌طور خلاصه‌ شده و موجزند و عجیب این‌كه با این وجود برای مخاطب كودك قابل درك و فهم هستند. كارگردانی صحنه‌ فكر كردن ای كی یو هم كه جای خود دارد. ای‌كی‌یو به شكلی آیینی می‌نشیند، چشم‌هایش را می‌بندد و تمركز می‌كند. دوربین موقع فكر كردن به‌چهره او نزدیك می‌شود. افكت صوتی مخصوص برنامه در لحظات تفكر ای كی یو هم این حركت را همراهی می‌كند. همزمان، چهره‌ ای كی‌یو دیزالو می‌شود به تصاویری از موضوع اندیشه و مساله‌ای كه باید حل شود... و دست آخر، باز شدن چشم‌های ای كی یو با آن افكت صوتی ویژه كه نشان از موفقیت‌آمیز بودن فرآیند تفكر دارد.«ای كی‌یو، مرد كوچك» پویانمایی بی‌ادعا و ساده‌ای است كه در عین حال، حرف‌های بزرگ می‌زند و آموزش‌های تربیتی مهمی به مخاطبش می‌دهد. نیاز اهل قدرت به اهل علم، ارزش و اهمیت علم‌جویی و تفكر، پرهیز از عافیت‌طلبی به بهانه‌ فعالیت علمی و فكری (ای كی‌یو فقط فكر نمی‌كند، كار هم می‌كند. با دستان كوچكش هیزم خرد می‌كند و...)، هوشمندی و شناخت موقعیت (ای كی‌یو با پنبه سر ژنرال را می‌برد نه با دشمنی و مخالفت بی‌اثر) و بالاخره، دلسوزی برای همنوع، كمك به نیازمندان، و نجات مظلومان از ستم زورگویان، اینها برخی از مهم‌ترین آموزه‌های اخلاقی و تربیتی «ای كی‌یو، مرد كوچك» هستند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سیمرغ]

[مشاهده در: www.seemorgh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 491]