آمریکا، روسیه را همیشه در نقش دوم نگه می‌دارد

واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: بین الملل > اروپا - استراتژی آمریکا در قبال شرکایی چون روسیه آن بوده و هست که آنها را همیشه تشنه نگاه دارد و برای آنکه دنباله روی آنها در روزهای بحرانی باشند، کاملا سیراب شان نمی کند. دکتر حسام‌الدین واعظ‌زاده: بدنبال عقد توافقی در 4 خرداد1389 میان روسیه و آمریکا برای اعمال تحریمهای جدید اقتصادی و تسلیحاتی علیه ایران، و نیز در پی بی توجهی مسکو به بیانیه سه جانبه اخیر ایران با ترکیه و برزیل در مورد مبادله سوخت هسته ای، و بعد از انتقادات رییس جمهوری ایران علیه مسکو، دور جدیدی از چالشهای جدید میان ایران و روسیه آغاز شده است. اگر برخی تا همین اواخر معتقد به وجود رابطه ای استراتژیک میان ایران و روسیه بودند، توافقی که برای اعمال فشار علیه ایران که در 4 خرداد میان مسکو و واشنگتن بسته شد، این واقعیت را برای دولتمردان ایران آشکارتر کرد که روسیه حاضر نیست رویه متخاصمانه خود را که از سال گذشته با مشارکت در چندین قطعنامه علیه تهران شدت بیشتری گرفته بود، تغییر دهد. این شدیدترین انتقاد ایران بعد از فروپاشی شوروی به دولتمردان روسیه قلمداد می شود. بنظر می رسد زمان آن رسیده تا کالبد شکافی روابط ایران و روسیه بیش از پیش مورد توجه کارشناسان قرار گیرد. روسیه امروز، 20 سال بعد از فروپاشی شوروی سابق با از دست دادن 15 جمهوری اش، پا به عرصه روابط بین المللی گذاشت، و برسلطه 70 ساله خود بر منطقه آسیای مرکزی، قفقاز و اروپای شرقی پایان داد. ضعف سیاسی و اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1980 را می توان به سالهای آخر عمر حکومت عثمانی - که بر بخشی از اروپای مرکزی، جنوبی و سرزمینهای اسلامی تسلط داشت - مقایسه کرد. اگر آنروز روسها، حکومت عثمانی را "مرد بیمار اروپا" می نامیدند، همین آمریکای دوست امروز مسکو، شوروی دهه 1980 را با همان نام خطاب می کرد و برای فروپاشی دشمن درجه یک خود در دوران جنگ سرد ثانیه شماری می کرد. تشویق آقای مخائیل گرباچف در عمل کردن به نسخه های سیاسی و اقتصادی آمریکا برای گشایش و انجام اصلاحات موجب تسریع روند فروپاشی شوروی گردید. فروپاشی شوروی و افول ابرقدرت شرق تا آخرین روزها برای زمامداران کمونیست بویژه آقای گورباچف غیر قابل پذیرش بود و او بارها با بوریس یلتسین بر سر این موضوع مشاجره کرده بود. امروز بعد از گذشت بیست سال هنوز برای نسل جوان روسیه پذیرش شکست ابرقدرت شوروی بسا مشکل و تحقیر آمیزاست. مردم روسیه طعم شکست و تحقیر در بازی بزرگ دوران جنگ سرد با آمریکا را فراموش نکرده اند و از آن بعنوان یک " تحقیر ملی "یاد می کنند. روسیه در قرن نوزدهم با انگلستان وارد "بازی بزرگ" (Great Game)برای تسلط بر آسیای مرکزی شد، و بار دیگر بازی بزرگ جدیدی (New Great Game)، بعد از پایان جنگ سرد با غرب و آمریکا برای نفوذ بر منطقه اورآسیا و منابع انرژی آن، که همچنان ادامه دارد. حال سوال این است که آیا مسکو درصدد شروع بازی جدید دیگری در مرزهای جنوبی خود با بزرگترین همسایه اش است؟ پاسخ کوتاه به این سوال آن است که طرح این بازی از آن خود روسها نیست. چالش در روابط خارجی روسیه که دو ضلع مهم آن آمریکا و ایران می باشند از حدود یکسال گذشته رویکردهای جدیدی داشته است. روسها بطور انفعالی در بازی جدیدی با محوریت آمریکا وارد شده اند که بنظر می رسد با منافع بلند مدت منطقه ای و بین المللی آنها سازگاری نداشته باشد. اینکه در 26می (4 خرداد1389) هنری کسینجر در ارتباط به مناقشه اخیر ایران و روسیه گفته " یک ایران اتمی برای روسیه خطرناکتر و تهدید جدی تری است تا برای آمریکا،" در واقع در تقویت موضع مشترک روسیه با آمریکا و نیز وادارکردن مسکو برای اتخاذ اقدامات تخاصم آمیز علیه ایران می باشد. در واقع بخشی از فشارهایی که بر روسیه وارد می شود ناشی از آن است که هنوز بسیاری از آمریکائیها معتقدند که روسیه تنها کشوری است که می تواند با اعمال فشار بر ایران، این کشور را از برنامه هسته ای اش منصرف کند. این نکته ای است که ایران بایستی بیش از پیش روسها را در این مسئله تفیهم کند. بازی روسیه زیاد پیچیده نیست: روسیه در حال بازی با دو چیز متضاد است، اگر در این مرحله با آمریکاییها همکاری کند ایران را از دست می دهد (و هر چند برای توجیه عمل خود و راضی کردن ایران بازهم در تکمیل پروژه بوشهر وتحویل S 300 چانه زنی خواهند کرد) اما اگر با ایران همکاری کند هنوز بازیگر میدان هستند و تاثیرگذار بر رفتار آمریکا. مسکو بعلت ساختار نظام بین المللی و تواناییها و نیز منابع محدود کشورش، حتی با وجود مشارکت با آمریکا، اگر چه شاید امتیاز تعویق در اجرای سپر دفاع موشکی از سوی آمریکا را کسب کند اما این کشور را به سطح ابرقدرتی دوران جنگ سرد ارتقاء نخواهد داد، که آرزویی از دست رفته برای گروههای ناسیونالیست و چپ در روسیه است. استراتژی آمریکا در قبال شرکایی چون روسیه آن بوده و هست که آنها را همیشه تشنه نگاه دارد و برای آنکه دنباله روی آنها در روزهای بحرانی باشند، کاملا سیراب شان نمی کند. روسیه از نگاه آمریکائیها دیگر یک ابرقدرت نیست، بلکه در حد و اندازه ایست که همیشه باید در نقش دوم بماند و فقط همان نقش را بازی کند. بر اساس طبیعت توسعه گرانه آمریکا و روسیه در روابط بین الملل، دوستی واشنگتن و مسکو کوتاه، پر مشکل و بسیار شکننده است. تجربه تاریخی همکاری روسیه و آمریکا نشان داده که مسکو بعد از سپری شدن دوره کوتاه همکاری با واشنگتن، بدلیل رودست خوردن و تحقیر شدن از سیاستهای آمریکا، مجبور به تجدید نظر در روابط خود با واشنگتن شده است. بهترین نمونه آن حوادث یازده سپتامبراست که موجب شد مسکو شانه به شانه در سیاست آمریکایی" جنگ علیه تروریسم" شرکت کند، بعد از آنکه پای پایگاههای نظامی آمریکا به بهانه مقابله با تروریسم برای اولین بار در حیات خلوت روسیه: آسیای مرکزی و در قرقیزستان باز شد، به فاصله چند ماه، روسیه که نگران سیاستهای توسعه طلبانه آمریکا در آسیای مرکزی و نگران سرنگونی و از دست دادن دولتهای هم پیمانش بود، برای کنترل و مقابله با فعالیتهای نظامی و سیاسی آمریکا مجبور به احداث پایگاهی در قرقیزستان شد، و در ادامه شروع به انتقاد از سیاستهای آمریکا در منطقه نمود و در نهایت خواستار خروج آنها از آسیای مرکزی شد. روسیه در روابطش با آمریکا همواره سیاست تحقیر آمیزاین کشور و یکجانبه گرایی را تجربه کرده است و این خوشایند سیاستمداران مستقل روسیه نبوده و نیست. اگر روسیه شبیه این سیات یکجانبه را نسبت به ایران اتخاذ کند بدون شک نباید انتظار کامیابی و ایجاد روابطه ای دوستانه داشته باشد. واقعه انقلابهای رنگین در گرجستان، اوکراین، قرقیزستان، مسئله سپر دفاع موشکی در لهستان و جمهوری چک در دراز مدت، گسترش گام به گام ناتو به سوی شرق و مرزهای روسیه، مسئله عضویت کشورهایی مانند اوکراین، گرجستان، و ازبکستان در ناتو و خروج آنها از سازمان اتحاد امنیت جمعی کشورهای مشترک المنافعCollective Security Treaty Organization)) به رهبری روسیه، لیست بزرگی از چالشهای نهفته روسیه در روابطش با آمریکاست. آمریکا بسوی یارگیری بیشتر در حوزه نفوذ سیاسی، امنیتی و اقتصادی روسیه تلاش می کند و خواهد کرد. امروز حوزه نفوذ روسیه در آسیای مرکزی به مراتب ضعیفتر از دوره آقای یلتسین در 10 سال گذشته است. از دست دادن ایران و بجای آن تکیه بر سایر قدرتهای خارجی در آسیای مرکزی، نفوذ مسکو را بیش از پیش در منطقه با مشکل مواجه خواهد کرد. اخیرا آقای مدودف برای همراهی با برک اباما در اعمال تحریمهای شدیدتر علیه ایران تمایل زیادی ابراز کرده است، وی بخوبی آگاه است که صنعت تسلیحاتی روسیه که بخش بزرگی از بودجه سالیانه کشورش را تشکیل می دهد در صورت اعمال تحریمها، مشتری قدیمی خود را از دست خواهد داد. عذر روسیه برای همراهی با آمریکا در تحریمها علیه ایران، عین همراهی با " جامعه بین المللی" نیست. روسیه مدتهاست که خود مولد مفاهیم نو و جدیدی در سیاستها و جریانهای بین المللی نبوده و براحتی آنچه غرب تولید کرده را فقط تکرار کرده است. پذیرش بدون قید وشرط مفاهیم مبهمی چون " جنگ علیه تروریسم" "جامعه بین المللی" ، فقط روند آمریکایی شدن سیاست خارجی روسیه را تسریع کرده است. آقای مدودف نباید همان اشتباه تونی بلر نخست وزیر سابق انگلیس در سیاست دنباله روی از آمریکا در دو جنگ عراق و افغانستان را مرتکب شود، سیاستی که نه تنها موجبات بی اعتباری دولت انگلیس در امور داخلیش شد، بلکه در اروپا و کشورهای اسلامی این کشور را زمین گیر و ناکام کرد. آقای گوردون براون تاوان اشتباهات گذشته را در انتخابات اخیر داد. با یک دیدگاه خوشبینانه، مسکو در صورت مستثنی کردن فروش S 300 در تحریمها، باز هم بسوی بی اعتمادی و آشکار کردن نقش سودجویانه در رابطه با ایران پیش رفته است که بدون شک به تقویت چهره مثبتی از روسیه در افکار عمومی مردم ایران کمکی نخواهد کرد. اتخاذ چنین رفتاری می تواند یا نشانه عدم درک درست دولتمردان روسیه از نقش منطقه ای و بین المللی ایران باشد، یا این تصور که ایران باز هم همچون گذشته کوتاه می آید و به همین موضع نیم بند روسیه که " مخالف حمله نظامی به ایران" است راضی می شود. پیام انتقاد آمیز ایران برای روسیه در واقع حامل پیامی برای تصمیمات و رفتار دوگانه چین نیز می باشد که ایران را بعنوان بزرگترین شریک تجاری خود در خاورمیانه قرار داده است. اینکه روسیه و چین از یکسو در اعمال تحریمها مشارکت کنند و برای توجیه عمل خود بگویند " ما برای تخفیف مفاد تحریمها تلاش می کنیم ولی بر اساس منافع خود عمل کرده و همچنان مایلیم تجارت میلیاردی خود را با ایران ادامه دهیم" در فرهنگ روابط بین الملل "فرصت طلبی" نامیده می شود. ایران ملاحظات و خویشتنداریهای زیادی را نسبت به سیاستهای مسکو در تحولات منطقه قفقاز، آسیای مرکزی، اروپای شرقی، و کوزوو داشته است. وسوسه ورود روسیه به بازیی که دیگران طراح آن و هدایتگر آن هستند منافع روسیه را تامین نمی کند. اینکه آقای لارف وزیر خارجه روسیه - سفیر سابق نمایندگی روسیه در سازمان ملل - در روز پنجشنبه گذشته 27 می گفته " روسیه از بیانیه سه جانبه هسته ای ایران حمایت می کند و می تواند راه حلی برای مناقشه اتمی ایران باشد" شروعی هر چند دیرهنگام روسیه برای جبران گذشته می تواند باشد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبر آنلاین]

[مشاهده در: www.khabaronline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 482]