واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: رازهای حروف مقطعه
خداوند در آیاتی از قرآن تأکید دارد که هیچکدام از الفاظ قرآن بیهوده نیست، از این رو شک نیست که حروف مقطعه داری فلسفه است و بیهوده در قرآن قرار نگرفته است. دربرخی آیات قرآن تأکید شده است در قرآن هیچ شک و شبه ای نیست و آیات قرآن متقن و محکم است، از این رو نمی توان حروف مقطعه را عبث تصور کرد. اشتراک محتوایی سوری که دارای حروف مقطعه می باشند سورههایی که با یک نوع حروف مقطعه آغاز میشوند، مطالب مشترکی دارند . برای مثال در سورههایی که با«حم»شروع میشوند، بلافاصله بعد از آن جملهی«تنزیل الکتاب من اللّه» یا چیزی که به معنای آن نزدیک است، قرار گرفته، در سورههایی که با«الر»شروع میشوند، بعد از آن«تلک آیات الکتاب»و یا شبیه آن و در سورههایی که با«الم»آغاز میشوند، به دنبال آن«ذلک الکتاب لا ریب فیه»یا مفهوم آن آمده است.1از این جا میتوان حدس زد که میان حروف مقطعه و محتوای این سورهها ارتباط خاصی وجود دارد ؛ تا آن جا که مثلا سورهی اعراف که با« المص »شروع شده ، مضمون و محتوایش جامع میان مضمون سورههای«الم»و سورهی «ص»است.البته این ارتباط ممکن است بسیار عمیق و دقیق باشد و افهام عادی به آن راه نیابند. 2 حروف مقطعه، رمز و اشاره به اسما و صفات خداوندحروف مقطعه، مثلا در مورد«الم»میگویند:الف اشاره به«انا»و لام اشاره به «الله»و میم اشاره به«اعلم»هستند که مجموعا به جای«انا اللّه اعلم»است . یا«الص»اشاره به «انا اللّه اعلم و افصّل»است. 3چنان که از ابن عباس روایت شده که در«الم»، الف بر «الله»و لام بر اسم«جبرائیل»و میم بر نام«محمد»دلالت دارند.و همچنین«الر» بر«انا اللّه اری»دلالت دارد. 4ابو اسحق ثعلبی، روایتی از علی بن موسی الرضاع دارد که فرمود:از امام جعفر صادق«ع»راجع به«الم» سؤال شد.آن حضرت در پاسخ فرمود:الف ناظر به شش صفت از صفات خداوند است:1.ابتداء، زیرا خداوند است که آفرینش همهی مخلوقات را آغاز کرد؛2.استواء، چون خداوند عادل و مستوی و راست است و الف نیز راست بود و میل و انحرافی در آن وجود ندارد.3.انفراد، خداوند فرد و تنها است.4.اتصال خلق با خداوند5.انقطاع خداوند از غیر.6.الفت حروف مقطعه ، رمزی به اسم اعظم الهیدر صورتی که بتوانیم این حروف جداگانه را به هم بپیوندیم، اسم اعظم خداوند از آنها استخراج میشود. مثلا «الر» و «حم» و «ن» به صورت «الرحمن» در میآیند؛ همچنین سایر حروف مقطعهی قرآن. در حالی که سعید بن جبیر میگوید: ما قادر بر جمع و پیوند حروفی که اسم اعظم از آنها استخراج میشود، نیستیم. 5سیوطی هم در اتقان مینویسد: گفته میشود، این حروف اسم اعظم خدا هستند، ولی ما ترکیب آنها را نمیدانیم.جز پاک شدگان به آن دسترسی ندارندگویند:حکمت سوگند خداوند به حروف مقطعهی قرآن این است که حروف مذکور از جهت آن که مبانی کتاب آسمانی و نیز مبانی اسمای حسنی و صفات علیای پروردگارند، شرف و فضیلت دارند.گویا به خاطر این امر به این حروف سوگند یاد کرده که قرآن کتاب و کلام اوست. 6مرحوم علامه طباطبایی، از تفسیر مجمع البیان یازده قول در معنای حروف مقطعه نقل کرده است، از جمله این که:حروف مقطعهی قرآن از متشابهات قرآن هستند و خداوند علم به آنها را به خود اختصاص داده است. «تأویل متشابهات را جز خدا کسی نمیداند. توضیح این که خود علامه طباطبایی، حروف مقطعه را از متشابهات نمیدانندحروف مقطعهی قرآن، از متشابهات
آقای سید ابو الفضل میر محمدی زرندی، نگارندهی کتاب«تاریخ و علوم قرآن»میگوید:هر گاه دلیلی نباشد که دلالت کند بر مقصود از این حروف و اجماعی هم در بین نباشد تا تعیین کنندهی مفهوم این حروف باشد و عرف و لغت نیز چیزی از این حروف درک ننموده باشند، پس طبعا باید گفت:این حروف از متشابهات هستند، مانند سایر متشابهات قرآن مجید و جز خداوند و علمای خاص، کسی بر تأویلات و معانی آنها واقف نیست.سیوطی نیز مینویسد:از جمله متشابهات قرآن، همین حروف اول سورهها هستند و نظر ما این است که اینها از اسرار خداوندی هستند و جز خداوند کسی به تأویل و مفهوم آنها آگاه نیست. 7مرحوم علامه طباطبایی، از تفسیر مجمع البیان یازده قول در معنای حروف مقطعه نقل کرده است، از جمله این که:حروف مقطعهی قرآن از متشابهات قرآن هستند و خداوند علم به آنها را به خود اختصاص داده است. «تأویل متشابهات را جز خدا کسی نمیداند. 8 توضیح این که خود علامه طباطبایی، حروف مقطعه را از متشابهات نمیدانند. 9 حروف مقطعه، ساده و عادیحکمت افتتاح بعضی از سورهها به حروف مقطعه این است که قرآن از حروفی فراهم آمده است که مردم آنها را میشناسند . اما این حروف در برخی موارد به صورت مقطع و جدای از هم ، «مانند فواتح سور» و در برخی موارد به صورت کلمه، جمله، آیه و سوره با هم ترکیب یافتهاند تا دلیل عجز و ناتوانی عرب و تازیان به آوردن و پرداختن مانند آنها باشند. 10طبرسی نیز در این باره مینویسد:قرآنی که نمیتوانید به معارضه و مبارزه با آن قیام کنید، از جنس همان حروفی است که در محاورات و سخنرانیها از آنها استفاده میکنید.وقتی نمیتوانید با قرآن تحدی کنید، پس به این حقیقت میرسید که قرآن از جانب خداست و تکرار این گونه حروف در اول بعضی سورهها، به منظور تأکید و تأئید همین نکته است.چون عرب وقتی میخواهد مطلبی را درست به مخاطب بفهماند، آن را تکرار میکند. 11 حروف مقطعه ، عامل جلب توجهکافران و مشرکان به همدیگر میگفتند به قرآن گوش ندهید.آنها به هنگام قرائت قرآن سر و صدا میکردند، کف میزدند و سوت میکشیدند. « و قال الّذین کفروا لا تسمعوا لهذا القرآن و الغوا فیه لعلّکم تغلبون : کفار گفتند ، به این قرآن گوش فرا ندهید و یاوهگویی کنید تا شاید چیره و غالب شوید . 12خداوند متعال این حروف را در اول بعضی از سورهها نازل کرد تا مشرکان با سخنان غریب و نامأنوس مواجه شوند و در نتیجه به قرآن گوش فرا دهند و دربارهی این حروف بیندیشند. 13وجود حروف مقطعه در آغاز برخی از سورهها چون امری بدیع و بیسابقهاند.بنابراین توجه حاضران را جلب میکنند و سکوت و آرامشی فراهم میآورند.طبرسی نیز در این باره مینویسد:قرآنی که نمیتوانید به معارضه و مبارزه با آن قیام کنید، از جنس همان حروفی است که در محاورات و سخنرانیها از آنها استفاده میکنید.وقتی نمیتوانید با قرآن تحدی کنید، پس به این حقیقت میرسید که قرآن از جانب خداست و تکرار این گونه حروف در اول بعضی سورهها، به منظور تأکید و تأئید همین نکته است.چون عرب وقتی میخواهد مطلبی را درست به مخاطب بفهماند، آن را تکرار میکندحروف مقطعه، بیشترین حروف واقع شده در سورهها
شخصی به نام دکتر رشاد خلیفه، اهل مصر و مقیم در آمریکا، با استفاده از رایانه به این نتیجه رسید که حروف مقطعهی قرآن در سور متعدد، این حقیقت را نشان میدهند که این حروف در هر سورهای آمدهاند، بیش از سایر حروف دیگر تهجی در آن به کار رفتهاند.مثلا در سورهی بقره که با«الم»آغاز شده است، حرف«الف» بیش از«لام»و حرف«لام»بیش از«میم»و حرف میم بیشتر از سایر حروف تهجی به کار رفته است.به همین ترتیب، در سایر سورههای قرآنی، حروف مقطعهی قرآن نمایانگر استعمال فزونتر آن حروف در آن سورههاست. نام برده با تغذیهی رایانه، تمامی حروف قرآن را در مدت دو سال مورد بررسی قرار داد و با گرفتن آمارهای متعدد، چنین نتیجه گرفت که حروف واقع در اوایل سورهها، بیشترین حروف واقع شده در آن سورهها هستند.مثلا حرف«ق»در سورهی«ق»و همچنین حرف«ص»در سورهی«ص»بالاترین آمار را دارند. 14 نتیجه گیری :اشتراک این نظرات این است که حروف مقطعه رمزی بین خدا و پیامبر است به این معنا که گوینده نمی خواهد دیگران این رمز را بفهمند و تنها برای مخاطب خود این رمز را آشکار ساخته است .فرآوری : زهرا اجلالبخش قرآن تبیانپی نوشت ها :(1) .سورهی مؤمن نخستین سوره از«حوامیم»است.حوامیم هفت سوره از قرآن هستند که با«حم»شروع میشوند و پشت سر هم قرار گرفته و همگی از سورههای مکی هستند.(2).تفسیر المیزان، ج 18، ص 5 و 6.(4).سورهی واقعه، 78.(3).جامع البیان، ج 4 ، ص 177 و مجمع البیان ، ج 1 ، ص 32.(4).مجمع البیان ، ج 1 ، ص 32.(5).مجمع البیان ، ج 1 ، ص 33.(6).مجمع البیان ، ج1 ، ص 33.(7).الاتقان، ج 2.(8).سورهی آل عمران، 7.(9).تفسیر المیزان، ج 18، ص 6 و 7.(10).الکشاف، ج 1، ص 16.و الاتقان، ج 3، ص 17.(11).مجمع البیان، ج 1، ص 33.(12).سورهی فصلت، 26.(13).پژوهشی در تاریخ قرآن، به نقل از مجمع البیان، ص 128.(14).علوم قرآنی به نقل از هفته نامهی اخبار العالم، صادره مکه 24. منبع :مقاله : " حروف مقطّعه در قرآن " ، یعقوب فرزانه دوست
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 656]