محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846775610
یک کتاب در یک مقاله
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: یک کتاب در یک مقاله
(پس از پنجاه سال، پژوهشى تازه پیرامون قیام امام حسین(ع) اثر دکتر سید جعفر شهیدی)کتاب “پس از پنجاه سال، پژوهشى تازه پیرامون قیام امام حسین(ع)“ از پژوهشگر نامدار تاریخ اسلام، استاد دکتر سیدجعفر شهیدى که نخستین بار در سال 1358 توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامى و همچنین انتشارات امیرکبیر منتشر شده، بى‌گمان یکى از معدود کتابهاى ممتاز و در خور توجهى است که در ده‌هاى اخیر درباره‌قیام امام حسین(ع) نگاشته شده است. گفتنى است این کتاب بالغ بر 30 بار تجدید چاپ شده است که خود حکایت از پر اهمیت بودن این منبع مهم درباره قیام سیدالشهدا در نزد مخاطبان مى‌کند. این کتاب به رغم حجمى نسبتا کم (216 صفحه قطع رقعی)، در نوع خود اثرى پر نکته است و مطالب نغزى و پرفایده‌اى را در بر دارد، به گونه‌اى که در طى 30 فصل، مرورى خواندنى بر تاریخ، از ما قبل از اسلام تا پس از قیام عاشورا دارد که در نوع خود ستودنى و ارزشمند است. اما شاید مهمترین امتیاز کتاب، علاوه بر نثر زیبا و سلیس و روان و آسان یاب آن، تحلیلى و نقادانه بودن آن باشد و آنگاه تا حدودى نو و ابتکارى بودن برخى از نکات تحلیلى آن که عنوان کتاب اشاره به این مطلب نیز دارد. درباره ویژگى نخست این کتاب - یعنى تحلیلى و نقادانه بودن - آن باید گفت که غالب کتابهایى که در زمینه تاریخ و خصوصا تاریخ اسلام و ائمه معصومین نگاشته مىشود، روشى توصیفى و گزارشى دارند و به عبارت دیگر جنبه حکایت‌گرى دارد که این مرحله، نازلترین جنبه تحقیق در حوزه تاریخ و مابقى دانش‌هاست. در تحقیق علاوه بر این مرحله - توصیف یا گزارش - مراحل بالاتر و مهمترى وجود دارد که عبارتند از تحلیلى و تبیین دقیق موضوع یا مسئله و در نهایت نگاه نقدى یا نقادانه داشتن به آن موضوع است که اگر تحقیق این مراحل، خصوصا دو مرحله آخر را دارا باشد مى‌توان گفت که تحقیقى شایسته و سودمند است. حال باتوجه به این مقدمه کوتاه و مختصر باید گفت که کتاب “پس از پنجاه سال پژوهشى تازه پیرامون قیام امام حسین(ع)“ اثر دکتر سید جعفر شهیدى مورخ برجسته اسلام، در بردارنده این ویژگى‌هاى تحقیقى است. نویسنده در 12 فصل آغازین و تقریبا نیمه اول کتاب به بیان اهمیت و ضرورت بررسى عمیقانه و دقیق‌تر قیام عاشورا پرداخته و در این راستا پرسش‌هاى دیگر هم مطرح کرده است و مرورى بر حوادث نیم قرن اول هجرى با اشاره به وقایع قبل از اسلام نموده است. سپس در فصل 13 خود به جمع‌بندى و تلخیص مطالب قبلى پرداخته است که نتیجه 12 فصل قبلى بدین شرح استدیگر امتیاز این کتاب ارزشمند این است که نویسنده دانشمند این اثر، باوجود اشراف و اطلاع گسترده از وقایع و منابع تاریخى و اشراف به موضوع، کمتر به تاریخ‌نگارى و وقایع‌نویسى پرداخته و بیشتر کوشیده است با تاریخ‌نگارى و از منظرى کم و بیش جامعه‌شناسانه و با رویکردى تازه به این پرسش مهم و محورى کتاب - که به عنوان کتاب هم گویاى آن است - پاسخ دهد: چه شد و چرا و چگونه بود که پس از پنجاه سال از رحلت پیامبر(ص) جمع کثیرى از امت او به فرمان حکومت منسوب به او، آن هم توسط مردم کوفه که از مراکز اصلى شیعیان بود، نواده محبوب و ممتاز پیامبر را که خودشان مصرانه و مشتاقانه دعوت کرده بودند با آن طرز فجیع کشتند و با خانواده و یاران با تقواى او که برخى از آنان از اصحاب پیامبر(ص) هم بودند چنان رفتار وحشیانه‌اى کردند که کمتر از وحشیگرى‌هاى عصر جاهلیت نبود؟بى‌گمان تلاش تحلیلگرایانه استاد شهیدى در پاسخ به سوال مذکور در خور تقدیر و توجه است و یا صرف‌نظر از برخى تکرارها و کاستى‌ها حاوى نکاتى تامل برانگیز و تازه بوده است و این از مزایاى اصلى کتاب است. همان طور که پیشتر بیان کردیم استقبال گسترده از کتاب نیز که تاکنون (1385) سى و دو بار چاپ آن را در ده‌ها هزار نسخه موجب شده است، علاوه بر آن که گویاى کمبود و نیاز در عرصه این‌گونه آثار تحلیلى است، نشانه دیگر از اهمیت و اثرگذارى آن است. خلاصه کتاب مزبور هم از سوى ناشر اصلى (دفتر نشر فرهنگ اسلامی) و هم توسط نشر “همراه در تیراژى وسیع چاپ شده و اصل کتاب به عربى و گویا به ترکى هم ترجمه شده است. در “کتاب شناسى تاریخ امام حسین(ع)“ نیز که مولف آن عهده‌دار معرفى کتابهاى مهم و اثر گذار درباره آن حضرت بوده، اثر دکتر شهیدى را با ردیف 64، جز صد کتاب برتر که در طول تاریخ اسلامى (به عربى یا فارسی) در این باره نوشته‌اند برشمرده است. اینها همه نشانگر آن است که کتاب مورد بحث، ارزش بررسى دقیق‌تر و بازخوانى جدى‌تر و عمیق‌تر را دارد، بویژه که تاکنون شاهد معرفى و بررسى مبسوطى درباره آن نبوده‌ایم و پس از چاپ‌هاى مکرر هیچ تجدید نظرى هم در آن صورت نگرفته است. اخیرا معرفى مبسوط این کتاب همراه با نقدى بر آن در کتابى با عنوان “سیرى در سلوک حسینی توسط همین پژوهشکده فرهنگ و معارف چاپ و منتشر شده است. اما پیش از ارائه نمونه‌اى از مطالب کتاب، بهتر است خلاصه پاسخ استاد را به سوال محورى کتاب یادآور شویم که مجموع آن پرسش و این پاسخ، خود به تنهایى چکیده محتوا و پیام کتاب تواند بود. استاد شهیدى در پاسخ به پرسش مذکور چنانکه مرسوم است به ریشه‌یابى قیام و حوادث منجر به آن پرداخته و براى این ریشه‌یابى به تحولات و حوادث ده‌ها سال پیش از آن و حتى پیش از اسلام توجه کرده و بخش عمده‌اى از کتاب را به شرح آسیب‌شناسى اجتماعى مسلمانان نیم قرن اول اسلام اختصاص داده و عوامل انحطاط و انحراف جامعه را برعهده کشمکش‌هاى دیرین تیره‌ها و قبایل مهم عرب همچون قریش و به ویژه اعراب عدنانى و قحطانى نهاده و کینه‌توزى‌ها و خونخواهى‌هاى جاهلانه و ریشه‌دار آنها بر سر کسب قدرت، مال اندوزى و امتیازات دنیوى را عامل اصل تجدید حیات جاهلیت و دورى از اسلام و در نتیجه ارتکاب جنایات فجیع عاشورا و پس از آن دانسته است. نویسنده در 12 فصل آغازین و تقریباً نیمه اول کتاب به بیان اهمیت و ضرورت بررسى عمیقانه و دقیق‌تر قیام عاشورا پرداخته و در این راستا پرسش‌هاى دیگر هم مطرح کرده است و مرورى بر حوادث نیم قرن اول هجرى با اشاره به وقایع قبل از اسلام نموده است. سپس در فصل 13 خود به جمع‌بندى و تلخیص مطالب قبلى پرداخته است که نتیجه 12 فصل قبلى بدین شرح است: 1- اکثریت قریب به اتفاق نسلى مسلمان که آن روزها در شبه جزیره عربستان زندگى مى‌کردند، در پایان خلافت عمر متولد و در عصر عثمان پرورش یافته و در آغاز حکومت معاویه وارد اجتماع شده بودند. 2- پنجاه ساله‌هاى این نسل پیغمبر را ندیده بودند و شصت ساله‌ها هنگام مرگ وى ده ساله بودند از آنان که پیغمبر را دیده و صحبت او را دریافته بودند، چند تنى باقى بود که در کوفه، مدینه، مکه و یا دمشق به سر مى‌بردند. مردمانى هفتاد ساله یا هفتاد و اند ساله که ترجیح مى‌دادند، پیش از آنکه به فکر پرداختن به کارهاى زندگى باشند آماده بستن بار سفر آخرت و پذیرایى مرگ باشند. 3- اکثریت مردم بخصوص طبقه جوان که چرخ فعالیت اجتماع را به حرکت درمى‌آورد یعنى آنان که سال عمرشان بین بیست و پنج تا سى و پنج بود آنچه از نظام اسلامى پیش چشم داشتند و در آن به سر مى‌بردند، حکومتى بود که مغیره ابن شعبه، سعید ابن عاص، ولید، عمرو ابن سعید و دیگر اشراف‌زاده‌هاى قریش اداره مى‌کردند، مردمانى فاسق، ستمکار، مال‌اندوز، تجمل دوست و از همه بدتر نژادپرست. این نسل تا خود و محیط خود را شناخته بود، حاکمان بى‌رحمى برخود مى‌دید که هر مخالفى را مى‌کشت و یا به زندان مى‌افکند. اعتراض کننده را گرفتن، تبعید کردن، به زندان افکندن و کشتن براى آنان کارى پیش پا افتاده و سیرتى رایج بود که نظام جارى مملکت بر آن صحه مى‌گذاشت.4- آن دسته از مسلمانان که سختگیرى عصر عمر را دیده، و از بیم بازخواست او مجبور بودند ظاهر کار را حفظ کنند، با برخوردارى مالى که در دوره بعد نصیب آنان شد، براى خود زندگى آسوده‌اى آماده کرده بودند، تا در روزگار پیرى و ناتوانى از آن بهره‌مند شوند، و چون نمى‌خواستند آسایش خود را به هم بزنند هر حادثه‌اى که پیش مى‌آمد - هر چند مخالف ظاهر دین بود - براى آن تاویلى و یا محملى درست مى‌کردند تا از سرزنش وجدان در امان باشند. به خود مى‌گفتند باید با جماعت مسلمان بود. نباید تفرقه افکند. نباید با زمامدارى که حفظ بیضه اسلام را به عهده دارد در افتاد.5- آشنایى مردم این سرزمین با طرز تفکر همسایگان و راه یافتن بحثهاى فلسفى در حلقه‌هاى مسجدها راه را براى گریز این دسته از مسئولیتهاى دینى فراخ‌تر مى‌کرد. چنان که در دوره دوم حکومت اموى در نتیجه یافتن گریز گاه‌هاى کلامى بود که دسته‌اى به نام “مرجئه پدید شد و تا آنجا پیش رفت که براى مرتکبان گناه‌هاى بزرگ نیز مامنى یافت.6- هر اندازه مسلمانان از عصر پیغمبر دور مى‌شدند، خوى‌ها و خصلت‌هاى مسلمانى را بیشتر فراموش مى‌کردند و سیرتهاى عصر جاهلى به تدریج بین آنان زنده مى‌شد: برترى فروشى نژادی، گذشته خود را فرایاد رقیبان خود آوردن، روى در روى ایستادن تیره‌ها و قبیله‌ها به خاطر تعصب‌هاى نژادى و کینه‌کشى از یکدیگر.7- آنچه آن را روح شریعت اسلامى مى‌خوانیم - پرهیزگارى و عدالت - در اجتماع دیده نمى‌شد. از احکام اجتماعى دین تنها جمعه و جماعت - آن هم به صورت تشریفاتى - رونقى داشت. گاهى همین صورت تشریفاتى هم به بدعت و بلکه فسق مى‌گرایید. ولید برادر مادرى عثمان که از جانب وى حاکم کوفه بود بامداد مست به مسجد رفت و نماز صبح را سه رکعت خواند، سپس به مردم گفت اگر مى‌خواهید رکعتى چند اضافه کنم.دکتر طه حسین در کتاب خود کوشیده است که این واقعه را داستانى بى‌اساس جلوه دهد، حتى شعرهایى را که به حطیئه نسبت داده‌اند:روزى که حطیئه پروردگار خود را ملاقات کندگواهى خواهد داد که ولید به عذرآوردن سزاوار استچه او مى‌خواست به مردم خیرى برساند!و اگر مى‌پذیرفتند بین شفع و وتر جمع مى‌کردیآنان زمام تو را نگاه داشتندو اگر تو را رها کرده بودند پیوسته مى‌تاختیاز آن دیگرى دانسته، بدان دلیل که: “اگر ولید نماز را افزوده بود، مسلمانان کوفه که اصحاب پیغمبر و قرا و صلحا در میان آنان بودند، متابعت وى را نمى‌کردند ... این دلیل بسیار ضعیف مى‌نماید. چه اولا صلحا و قرا کوفه، از آغاز ظهور بدعت خود را کنار کشیده بودند، ثانیا بر سر همین کار بود که عثمان بر او حد جارى کرد.به هرحال این حادثه در پایان خلافت عثمان است. و چون یک ربع قرن سقوط را بر آن بیفزاییم، خواهیم دانست که در پایان پنجاه سال اجتماع مسلمانان چه حالتى داشته است.8- در دوره پیغمبر و ابوبکر و عمر و عثمان، میدان جنگ در قلمرو کافران و در سرزمینهاى غیرعربى بود و عرب علاوه بر آنکه با غیرعرب مى‌جنگید، با کافران پیکار مى‌کرد، اما چنانکه نوشتیم در جنگهاى جمل، صفین و نهروان مسلمانان روى در روى ایستادند و یکدیگر را کشتند در نتیجه از نظر عده‌اى که ایمانى ضعیف داشتند، جهاد اسلامى رنگ جنگهاى “ایام عرب را به خود گرفت و خونخواهى جاهلى که محمد(ص) در حجت‌الوداع آن را زیر پا گذاشت، از نو زنده گشت.9- از سرزمینهاى اسلامی، شام دربست طرفدار خاندان امیه بود، مکه و مدینه نسبت به قیام حسین(ع) عکس‌العمل قابل‌توجهى از خود نشان نداد. تنها عراق آن هم کوفه بود که برپا خاست.شاید مهمترین امتیاز کتاب، علاوه بر نثر زیبا و سلیس و روان و آسان یاب آن، تحلیلى و نقادانه بودن آن باشد و آنگاه تا حدودى نو و ابتکارى بودن برخى از نکات تحلیلى آن که عنوان کتاب اشاره به این مطلب نیز دارد.10- هر چند گروهى از مردم عراق به خاطر عرق دینى و حمیت اسلام طلاب برگشت حکومت عادلانه و تجدید سنت عصر پیغمبر بودند، اما سران قبیله‌ها و اشراف که سر رشته کارها به دست آنان بود، تا این درجه حسن‌نیت نداشتند. چنانکه بارها گفتیم آنها مى‌خواستند عراق پیروز شود تا کینه خود را از شام بگیرند. اما حساب آن را نکرده بودند، که شام برابر چنین جسارتى و جراتى چه عکس‌العملى نشان مى‌دهد. همین که دیدند شام با فرستادن پسر زیاد، مراقب اوضاع عراق است، جهت خود را تغییر دادند و اطاعت یزید را بر طاعت پسر پیغمبر مقدم شمردند. از فصل 14 که با مرگ معاویه در سال 60 هجرى شروع مىشود تا پایان کتاب در حقیقت بخش دوم محسوب مىشود که مدت زمان کمترى را فرا مى‌گیرد و از این رو با تفصیل بیشتر و تحلیل کمتر به حوادث نزدیک به قیام عاشورا تا اندکى پس از آن و روى کار آمدن حجاج در عراق پرداخته است.مشخصات کتاب به قرار زیر است:شهیدی، سید جعفر (1382)، پس از پنجاه سال پژوهشى تازه پیرامون قیام امام حسین(ع)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سى و دوم محسن آ‌لوستانى مفرد
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 792]
-
گوناگون
پربازدیدترینها