تركيه و آزمون ميانجيگري در اختلافات تهران - واشنگتن

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: تركيه و آزمون ميانجيگري در اختلافات تهران - واشنگتن

اشاره: پس از آنكه باراك اوباما در جريان مبارزات انتخاباتي خود در آمريكا تاكيد كرده بود كه گفتگوي بدون قيد و شرط را با ايران در دستور كار خود قرار داده است، دكتر احمدي‌نژاد نيز در اقدامي بي‌سابقه پيروزي وي را در انتخابات رياست جمهوري آمريكا تبريك گفت. اين روند باعث شد تركيه كه مناسبات نزديكي با ايران و آمريكا دارد، بار ديگر اعلام كند آمادگي دارد ميان تهران و واشنگتن ميانجيگري كند. درپي به بررسي اجمالي موضوع مي‌پردازيم:

***

رجب طيب اردوغان، نخست وزير تركيه در آستانه سفر اخير خود به واشنگتن براي شركت در اجلاس بيست كشور بزرگ اقتصادي دنيا كه با موضوع بحران اقتصاد جهاني برگزار شد در مصاحبه با شماره روز دوازدهم نوامبر (22 آبان) روزنامه نيويورك‌تايمز انتخاب باراك اوباما را به عنوان رئيس جمهوري جديد آمريكا، زمينه ايجاد اميدهاي تازه براي بهبود و گشايش در روابط تهران - واشنگتن توصيف كرد و گفت:

پيشينه‌

با روي كار آمدن حزب اسلام‌گراي عدالت و توسعه به رهبري اردوغان در سال 2002، تركيه سياست گسترش مناسبات با كشورهاي همسايه و منطقه‌اي را به ويژه اعراب در اولويت خود قرار داد و تلاش كرد نفوذ خود را در منطقه افزايش دهد. اين رويكرد در حالي در سالهاي اخير دنبال شده است كه با فروپاشي امپراتوري عثماني در سالهاي پاياني جنگ جهاني اول و تاسيس جمهوري تركيه، اين كشور در دهه 1920، روابط خود را با همسايگان عرب خود قطع كرد و حتي حروف الفباي خود را از عربي به لاتين تغيير داد.

سياست غربگراي كمال‌ آتاتورك، موسس تركيه لائيك نيز باعث شد در سالهاي بعد و به ويژه در طول جنگ سرد، اين كشور از متحدان نزديك آمريكا محسوب شود كه تاكنون نيز اين سياست از جانب مقامات آنكارا دنبال شده است. با راهبرد تازه حزب اسلامگراي عدالت و توسعه، تركيه تابستان امسال ميزبان روساي جمهور، نخست‌وزيران و پادشاهاني از بيش از شش كشور خاورميانه از جمله عربستان، عراق، سوريه و قطر بود. دكتر احمدي‌نژاد نيز پس از آن، سفري به تركيه داشت و در كاخ با اردوغان درباره موضوعاتي مانند انرژي، گردشگري و مناسبات تجاري گفتگو كرد. واشنگتن در آن زمان سفر رئيس جمهور ايران را به تركيه، تضعيف‌كننده اقدامات عليه تهران خواند و اسرائيل نيز به عنوان متحد ديگر تركيه از اين سفر انتقاد كرد. با اين حال، تركيه پيش از اين نيز به عنوان ميانجي در روابط ايران با برخي كشورهاي غربي نقش بالنسبه فعالي را ايفا كرده بود كه مهمترين ‌آن به برگزاري يك دور از مذاكرات هسته‌اي دكتر لاريجاني، دبير سابق شوراي عالي امنيت ملي ايران با خاوير سولانا، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در آنكارا بازمي‌گردد. اردوغان توانسته بود در رايزني با لاريجاني و سولانا و جلب موافقت طرفين، مذاكرات هسته‌اي را به تركيه بكشاند. هواپيماي حامل دبير شوراي عالي امنيت ملي يك بار ديگر نيز در استانبول نشست، با اين تفاوت كه اين بار دكتر سعيد جليلي در مقام دبير شوراي عالي امنيت ملي در بازگشت از نشست ژنو در ‌آن حضور داشت.

ترك‌ها براي ميانجيگري در پرونده هسته‌اي ايران اعلام آمادگي كرده بودند و ظاهرا تهران و غرب نسبت به ميانجيگري آنكارا بي‌ميل نبودند. با اين حال، علي‌باباجان، وزير امور خارجه تركيه تاكيد كرد كه كشورش در اين مذاكرات وساطت نمي‌كند، بلكه نقش آنكارا در اين ميان فقط تسهيل روند مذاكرات ميان ايران و غرب خواهد بود. پس از آن نيز ، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد به آنكارا سفر كرد و با عبدالله گل، رجب طيب اردوغان و علي‌باباجان ديدار كرد.

هرچند وي در اين ديدار از برنامه هسته‌اي ايران سخني به ميان نياورد، اما رسانه‌هاي تركيه اعلام كردند كه وي حامل پيامي براي تهران در خصوص عادي‌سازي روابط ايران و آمريكا بوده است. مقامات آمريكايي پيشتر نيز پيشنهاد بازگشايي دفتر حافظ منافع خود را در ايران مطرح كرده بودند كه راه را براي ورود ديپلماتهاي آمريكايي پس از بيست و هشت سال به ايران، هموار مي‌كند.

مقامات تركيه در ادامه سياست گسترش نفوذ منطقه‌اي خود نيز در ماه اكتبر با مسعود بارزاني، رهبر منطقه كردستان عراق وارد گفتگو شدند كه اين اقدام تا يك سال پيش غيرممكن به نظر مي‌رسيد. در اواخر خرداد ماه امسال نيز سومين اجلاس مجمع اقتصادي ترك - عرب با هدف جذب سرمايه‌هاي كشورهاي عربي و مشاركت هرچه بيشتر شركت‌هاي ترك در طرح‌هاي عظيم زيرساختي كشورهاي عربي، در استانبول آغاز به كار كرد. برگزاري اجلاس جده با حضور وزراي امور خارجه شش كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس و تركيه، گام بعدي بود كه رئوس همكاري‌هاي راهبردي دو طرف را تدوين كرد. سرمايه تجميع يافته در صندوق‌هاي سرمايه بيست‌ودو كشور عربي ناشي از افزايش سرسام‌آور قيمت نفت در بازارهاي جهاني، به بيش از 5/1تريليون دلار رسيده و تركيه در تلاش است تا اعراب را در طرحهاي سرمايه‌گذاري خود مشاركت دهد.

اين كشور توانسته در همين چارچوب طرح‌هاي مشتركي را در زمينه‌هاي انرژي، نفت و گاز در منطقه اجرا كند كه انتقال گاز مصر و عراق از طريق خط لوله تركيه به اروپا از آن جمله به شمار مي‌رود. در حال حاضر نيز حجم پيمان‌هاي شركت‌هاي ساختماني تركيه در كشورهاي عربي به بيش از 25 ميليارد دلار بالغ مي‌شود. در شرايط كنوني كشورهاي همسايه تركيه در 30 درصد تجارت خارجي اين كشور مشاركت دارند در حالي كه قبل از به قدرت رسيدن حزب اردوغان اين رقم 8 درصد بود. تركيه كه انرژي مورد نياز خود را از روسيه، ايران، كشورهاي آسياي ميانه، قفقاز و برخي از كشورهاي حاشيه خليج‌فارس از جمله قطر تامين مي‌كند، براي تضمين امنيت در دسترسي مداوم به اين منابع، لاجرم سطح مناسبات خود را بايد با اين كشورها در شرايطي مطمئن قرار دهد.

با اين حال، برگزاري نشست اتحاديه اروپا و سازمان كنفرانس اسلامي در استانبول، ميزباني نشست حل اختلافات بين پاكستان و رژيم صهيونيستي در تركيه، ميزباني رفع اختلافات بين پاكستان و افغانستان در آنكارا، دعوت همزمان از مقامات تشكيلات خودگردان فلسطين و اسرائيل به آنكارا و ميانجيگري اخير ميان سوريه و رژيم صهيونيستي، بخشي از ديپلماسي فعالي اين كشور در چهار سال گذشته بوده است و تلاش مي‌كنند آنها را به نتيجه برسانند.

اما آنچه حائز اهميت است اين كه تركيه از اوايل تابستان نقشي تسهيل‌كننده را در موضوع هسته‌اي ايران بر عهده گرفته است و اين بار پيشنهاد نخست وزير تركيه اندكي متفاوت‌تر از نقشي است كه تاكنون آنكارا در قبال تهران اتخاذ كرده است. در ماه‌هاي اخير، ديپلماسي تركيه تلاش كرده است تا كاتاليزوري براي حل اختلافات ميان ايران و گروه 1+5 بر سر برنامه هسته‌اي باشد، اما اكنون آنكارا خواهان ميانجيگري براي برقراري رابطه ميان تهران و آمريكاست.‌

اهميت ايران براي تركيه‌

سياست خارجي حكومت اسلامگراي رجب طيب اردوغان در شش سال گذشته بر ايفاي نقشي گسترده‌تر در خاورميانه به ويژه در قبال همسايگان تركيه به عنوان كشوري سكولار استوار بود كه بيشتر جمعيت آن را مسلمانان تشكيل مي‌دهند. عبدالله‌‌گل، رئيس جمهور تركيه و اردوغان كه هر دو از بنيانگذاران حزب اسلامگراي تركيه هستند نيز براي تقويت جايگاه اين كشور در منطقه خاورميانه تلاش كرده‌اند و در مقايسه با دولت‌هاي قبلي، به توسعه روابط با همسايگان اهميت بيشتري مي‌دهند. در گذشته نيز جنگ تحميلي عراق عليه ايران باعث افزايش رشد اقتصادي تركيه و امارات شده بود، زيرا در مدت اين هشت سال، عمدتا كالاهاي مورد نياز دو كشور درگير جنگ از طريق مرز زميني تركيه وارد مي‌شد.

بدين لحاظ اين كشور در مدت هشت سال، بنيان‌هاي اقتصادي، صنعتي، تجاري و توليدي خود را تقويت كرد و باعث شد تا زيرساخت‌هاي رشد و توسعه در آن شكل گيرد و در مدت بيست سال اخير نيز به لحاظ اقتصادي به قدرت دوم منطقه مبدل شود.

پنجشنبه 30 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]