دانش - سرنگتي ايران در مسلخ توسعه

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: دانش - سرنگتي ايران در مسلخ توسعه

دانش - سرنگتي ايران در مسلخ توسعه

مژگان جمشيدي:«ميراث ما هم از فرهنگ بنا شده است و هم از طبيعت. هر دوي آنها از شرايط لازم زندگي بشر به‌شمار مي‌روند».فدريكو مايور دبيركل سابق يونسكو - از سال 1872 كه نخستين پارك ملي ايالات متحده به نام يلواستون در ايالت مونتانا تاسيس و تحت حفاظت قرار گرفت، ‌شمار پارك‌هاي ملي اين كشور مرتبا رو به افزايش است. اكنون در سراسر اين كشور 388 پارك ملي ايجاد شده است كه دربرگيرنده نزديك به 34 ميليون هكتار، مساحتي معادل كشور آلمان، است. علاوه بر اين، اين كشور 545 پناهگاه حيات وحش ايجاد كرده است كه وسعتي بالغ بر 4/36 ميليون‌هكتار را براي حفظ تنوع زيستي تحت حفاظت قرار مي‌دهد. در ايالات متحده اكنون 186 ميليون هكتار اراضي حفاظت‌‌شده وجود دارد و صنعت اكوتوريسم در اين مناطق به يك صنعت درآمدزا براي اين كشور تبديل شده است. به طوري‌كه هرساله بيش از 270 ميليون نفر فقط از پارك‌هاي ملي ايالات متحده بازديد مي‌كنند و درآمد حاصل از صنعت اكوتوريسم در اين كشور معادل 60 ميليارددلار در سال برآورد شده است. اما در ايران وضع به چه منوال است؟ سهم آيندگان و نسل‌هاي بعدي اين سرزمين از شبكه مناطق حفاظت‌شده تنها 4/7 درصد از كل خاك كشور است كه بسيار پايين‌تر از استاندارد‌هاي جهاني است. اين بدين معني است كه نسل امروز ما در صدد است تا همه منابع كشور را در 6/92 درصد از خاك كشور مورد بهره‌برداري قرار دهد و در قبال مجامع بين‌المللي همچون اتحاديه جهاني حفاظت و كنوانسيون تنوع‌زيستي تنها متعهدشده كه 4/7 درصد را براي آيندگان باقي بگذارد. اين در حالي است كه طبق بيانيه ريو در سال 1992 دولت ايران متعهدشده حداقل 10 تا 12 درصد خاك كشور را در سال‌هاي آتي به عنوان مناطق حفاظت‌شده از حيث بهره‌برداري‌هاي امروز خارج كند، اما درعمل چنين نشد. در اين ميان سهم پارك‌هاي ملي از مجموع مناطق حفاظت‌شده كشور تنها 19 پارك است كه مساحتي حدود يك‌ميليون و 800 هزار هكتار را در بر مي‌گيرد. (حال مقايسه كنيد با 388 پارك ملي در ايالات متحده با وسعت 34 ميلون هكتار!)

پارك‌هاي ملي، ‌ارزشمند‌ترين و مهترين زيستگاه‌هاي هر كشوري را شامل مي‌شوند كه به موجب قوانين ملي و بين‌المللي هرگونه دخل و تصرف در آنها حتي در حد كندن يك بوته از زمين نيز ممنوع اعلام شده است. اين مناطق پشتوانه‌اي هستند براي دولت‌ها در تامين امنيت غذايي، رونق اقتصاد ملي، حفظ تنوع زيستي و بسياري از مطالعات علمي و زيستي در حوزه پزشكي، داروسازي، كشاورزي، صنعتي و... از اين رو در اكثر كشورها در حال حاضر بالاترين استفاده‌اي كه از اين مناطق مي‌شود تنها به جذب طبيعت‌گردان در بخش‌هاي محدودي از پارك‌ها معطوف شده است كه آن هم با رعايت تمامي ملاحظات زيست‌محيطي صورت مي‌گيرد. اين قاعده حتي در فقير‌ترين و دورافتاده‌ترين كشورهاي آفريقايي هم رعايت مي‌شود و در عين حال سهم عمده‌اي از درآمدهاي كشورهاي آفريقايي از محل اكوتوريسم در پارك‌هاي ملي اين كشورها تامين مي‌شود.
اما متاسفانه همين اندك ذخيره‌گاه‌هاي ارزشمند ژني كشور ما دستخوش تغييرات گسترده و تصرفات و تغيير كاربري‌هاي غيرقانوني شده است. احداث جاده چهار بانده در پارك ملي گلستان، احداث سد سيوند، ملاصدرا و درودزن در بالادست درياچه بختگان و خشك‌شدن كامل اين درياچه، تصرف بيش از يك سوم اراضي پارك ملي سرخه‌حصار و خجير توسط نهادهاي نظامي و تعاوني مسكن وزارت جهاد كشاورزي، احداث بيش از 20 سد مخرني و خاكي در حوزه آبريز درياچه اروميه و نابودي بيش از يك‌چهارم اين درياچه، تصرف اراضي پارك ملي بمو در شيراز توسط نهادهاي نظامي و شهرك‌هاي صنعتي و ساخت شهرك مسكوني700 هكتاري صدرا در آن تنها بخشي از تراژدي تلخي است كه امروز در پارك‌هاي ملي ايران رقم خورده است.
متاسفانه نه‌تنها همه آن 6/92 درصد از اراضي كشور مورد بهره‌برداري نسل امروز قرار گرفته كه حتي به اين 4/7 درصد اراضي حفاظت‌شده و حتي پارك‌هاي ملي هم رحم نكرديم. امروز به‌جاي گله‌هاي مختلف وحوش و به جاي تماشاي گله‌هاي آهو، قوچ و ميش و كلوني‌هاي 10 هزارتايي پرندگان... در پارك‌هاي ملي بايد جاده، ‌سد، معدن، ميدان تير و ‌رزمايش نظامي، گله‌هاي دام، ‌بهره‌برداران از جنگل و مراتع، پالايشگاه و پتروشيمي و خطوط لوله نفت، گاز و آب و دكل‌هاي برق فشار قوي را به تماشا نشست و متاسفانه اين‌بار نوبت به پارك ملي كوير رسيده است!
منطقه‌اي كه در نخستين جلسه شوراي عالي محيط زيست كه در سال1346 برگزار شد به موجب مصوبه شماره يك اين شورا، عنوان حفاظت‌شده را از آن خود كرد، هرچند اين منطقه كه متخصصان محيط زيست از آن به عنوان سرنگتي ايران ياد مي‌كنند، پيش از اين نيز تحت نظارت سازمان شكارباني ايران قرار داشت. اما دراين سال بيش از 690 هزار هكتار از اراضي كوير مركزي ايران با گله‌هاي پرتعداد گورخر ايراني، ‌آهو‌ها و يوزپلنگ‌ها، و گله‌هاي قوچ و ميش و.... تحت حفاظت قرار گرفت. تااينكه در سال 1354 اين منطقه به عنوان پارك ملي به اتحاديه جهاني حفاظت معرفي شد. در همين سال اعتبارنامه ذخيره‌گاه بيوسفري يونسكو شامل حال كوير ايران شد تا پارك ملي كوير در سطح بين‌المللي نيز مطرح باشد. اما در اوايل دهه 60 بيش از 240 هزار هكتار از پارك جدا شد تا به‌عنوان منطقه‌ حفاظت شده با درجات حفاظتي پايين‌تر تحت كاربري‌هاي مختلف قرار گيرد. حضور نيروهاي نظامي و انجام رزمايش‌هاي متعدد در اين دو منطقه در دو سه دهه گذشته نسل گورخر ايراني و آهو را براي هميشه در اين منطقه منقرض كرد و نسل يوز ايراني نيز تا سرحد انقراض پيش رفت. با اين همه هنوز هم منطقه تلخه در پارك ملي كوير يكي از بهترين زيستگاه‌هاي يوز ايراني محسوب مي‌شود. اما از سه‌سال پيش طرح ذخيره‌سازي گاز و اكتشاف و توسعه نفت و گاز در اين منطقه توسط وزارت نفت مطرح شد. انتظار اين بود كه سازمان محيط زيست با توجه به صراحت قانون مبني بر ممنوعيت هر عمل عمراني در داخل پارك‌هاي ملي، در زمان مكان‌يابي طرح‌هاي نفتي با اجراي اين پروژه در بكرترين نقطه پارك ملي كوير مخالفت مي‌كرد اما متاسفانه عدم ‌آگاهي مسوولان اين سازمان از قوانين زيست‌محيطي و فشار‌هاي دولتي اين سازمان را به مرحله‌اي پيش برد تا فاطمه واعظ‌جوادي به‌رغم مخالفت‌هاي قبلي‌اش با اين طرح سرانجام با ارائه گزارش ارزيابي زيست‌محيطي براي اين پروژه موافقت كند.
خلع سلاح فاطمه واعظ جوادي
رئيس سازمان محيط‌زيست در تاريخ 28 مردادماه سال 86 با ارسال نامه‌اي به رئيس‌جمهور بدون اينكه مخالفت صريح خود را به‌عنوان عالي‌ترين مقام اجرايي محيط‌زيست كشور با اين پروژه‌ها به اطلاع رئيس‌جمهور برساند، ‌به شرح گزارش پروژه اكتشاف نفت و مجادلات بين سازمان محيط زيست و وزرات نفت در اين باره پرداخت. فاطمه واعظ‌جوادي در اين نامه تاكيد مي‌كند: وزرات نفت در صدد است تا برنامه گسترده اكتشاف نفت را در قالب شبكه‌اي با فواصل 90 متري، حفاري و مورد انفجار قرار دهد و به‌رغم اينكه سازمان، آغاز عمليات در 75 درصد عرصه را بلامانع تشخيص داده اما آنها كماكان بر انجام عمليات در كل عرصه اصرار دارند. اما نه‌تنها رئيس‌جمهور پاسخي به نامه جوادي نداد بلكه در فاصله كمتر از يك هفته، ‌رئيس تازه‌كار سازمان محيط زيست در مسيري قرار گرفت كه در نخستين‌گام با اجراي طرح ذخيره‌سازي پنج ميليارد متر مكعب گاز در داخل پارك ملي كوير به شرط تهيه گزارش ارزيابي زيست‌محيطي موافقت كرد! به طوري كه جوادي در تاريخ سه شهريورماه سال گذشته در نامه‌اي به دبير كميسيون اقتصاد دولت، يكي از شركت‌هاي مهندسين مشاور را به عنوان ارزياب اين پروژه معرفي كرد.
دستور معاون اول رئيس‌جمهور
دو ماه بعد درخواست وزير نفت براي ادامه عمليات حفاري در اين منطقه به معاون اول رئيس‌جمهور ارائه شد و پرويز داوودي، معاون اول رئيس‌جمهور، ‌در نامه‌اي به وزير نفت نوشت:‌ «كار نبايد متوقف شود، با رعايت جوانب و ملاحظات محيط زيست كار را ادامه بدهيد و نظر مشاور را سريعا دريافت و پروسه‌هاي اجرايي را مطابق نظر مشاور اصلاح كنيد. در هر صورت كار به هيچ‌وجه متوقف نشود»معاون اول رئيس‌جمهور كه پيش از اين انتقاد شديد خود را از سياست حفظ محيط زيست و كنترل جمعيت به زبان آورده بود، اين‌بار نيز خواستار ادامه كار در پارك ملي كوير شد. در حالي كه طبق ماده 8 آيين‌نامه اجرايي قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست، ‌هر عمل عمراني در پارك‌هاي ملي ممنوع اعلام شده است. نكته ديگر اينكه به نظر مي‌رسد توجه دولت نهم به حفظ محيط‌زيست و رعايت حريم قانوني پارك‌ها و مناطق حفاظت‌شده كشور تنها به درج واژه «با رعايت ملاحظات زيست‌محيطي» در صدر و ذيل مصوبات و دستورهاي مسوولان دولتي معطوف‌شده به نحوي‌كه اجراي هر طرح عمراني را بي‌توجه به قوانين زيست‌محيطي در پارك‌هاي ملي مجاز مي‌شمرند و تنها براي ساكت نگه‌داشتن طرفداران محيط زيست اين واژه را در مصوبات قرار مي‌دهند. اجراي طرح‌هاي اكتشاف نفت و ذخيره‌سازي گاز در پارك ملي كوير تمامي وسعت اين منطقه را در بر مي‌گيرد و در صورت اجرا ديگر چيزي از گونه‌هاي كمياب گياهي و جانوري و آثار تاريخي منحصر‌به‌فرد اين منطقه باقي نخواهد گذاشت.
شنبه 16 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 496]