در پنجمين ميزگرد طرح تحول اقتصادى «ايران» بررسى شد ۵ گام براى تحول در گمرك

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: در پنجمين ميزگرد طرح تحول اقتصادى «ايران» بررسى شد ۵ گام براى تحول در گمرك
[سيدعلى امامى _ مهدى مهرپور]
گمرك دروازه كشورهاست. سالانه بيش از ۸۵۰ ميليون مسافر و ۹ ميليارد تن كالا از اين دروازه مى گذرد. براى بسيارى ورودى كشورها بسيار حائز اهميت است، چرا كه مى توانند از آن دريچه كل كشور را نظاره كنند. البته رفتار گمرك و نحوه عملكرد آن تأثير فراوانى بر فضاى كسب و كار مى گذارد. از يك سوى توليد داخلى متأثر از رفتار گمرك است و از سويى ديگر عملكرد بازرگانان وابستگى تام به نوع فعاليت گمرك دارد. با اين حال گمرك ايران از چند معضل در رنج است. شيوه ارزشگذارى كالاها، تعدد و پراكندگى گمركات، ساختار نامناسب ادارى و سازمانى در گمرك، وجود قاچاق كالا و در نهايت قوانين و مقررات همگى موجب شده است تا گمركات از كاركرد اصلى خود به دور باشد. بر همين اساس هم بود كه يكى از محورهاى هفتگانه طرح تحولات اقتصادى به گمرك اختصاص يافت. در همين ارتباط ميزگردى با حضور اردشير محمدى رئيس كل گمرك، دكتر بهشتيان معاون سابق گمرك ايران و دكتر معمارنژاد دبير كميته مشورتى كارگروه گمرك تشكيل گرديد كه در پى مى خوانيد.

386016.jpg

من ابتدا از آقاى محمدى مى خواهم نماى كلى از سازمان گمرك و عملكرد آن را بيان كنند تا روشن شود كه چرا گمرك به عنوان يكى از محورهاى طرح تحول قرار گرفته است
استحضار داريد كه گمرك به عنوان مرزبان اقتصادى كشور ضمن اين كه بر ورود و خروج كالا نظارت و عوارض و عايدات دولت را دريافت مى كند، وظايف گسترده ديگرى نيز برعهده دارد كه مهمترين آن صيانت از بهداشت و سلامت جامعه است و از ورود كالاهاى پرتوزا و مخرب و كالاهاى آلاينده محيط زيست جلوگيرى مى كند.
خب گمرك سازمانى است كه در توسعه اقتصاد ملى، نقش مهمى را ايفا مى كند، اما به چه دليل گمرك در مقوله تحول اقتصادى قرار گرفته، من به بخشى از آن چالش ها و مشكلاتى كه گمرك با آن مواجه هست اشاره مى كنم، اين چالش ها و مشكلات در اصل مانع مى شود كه گمرك مأموريت ها و نقش خودش را نتواند به خوبى ايفا كند، يكى از آن چالش ها و مشكلاتى كه وجود دارد، نگاه خود مردم به سازمان گمرك است. متأسفانه على رغم اين كه فعاليت هاى خوبى در گذشته در گمرك صورت گرفته هنوز نگاه مردم، نگاه مطلوب و مناسبى نيست. شايد بگوييم به نوعى نگاه منفى است. مشكل ديگر نقش و جايگاه گمرك در عرصه اقتصادى است كه صرفاً به عنوان مجرى سياست هاى بازرگانى و تجارى است و نقش فراتر از اين ندارد. يعنى عدم حضور مؤثر و فعال گمرك در عرصه سياستگذارى هاى بخش هاى تجارى و بازرگانى تأثير گمرك را بسيار كمرنگ كرده است. يكى ديگر از چالش هايى كه گمرك با آن مواجه است قوانين و مقرراتى است كه گمرك ملزم به رعايت و اعمال آنهاست. اين قوانين پيچيده، متنوع و بعضاً متناقض متأسفانه گمرك را تحت تأثير شديد قرار داده است. مورد ديگر وجود معافيت هاى گوناگون كه براى گمرك صادر مى شود كار را براى گمرك بسيار سخت مى كند، تعداد مبادى ورودى و خروجى زياد در سراسر مرزهاى زمينى و هوايى كشور نيز عاملى منفى در كارايى گمركات كشور است. استحضار داريد ۱۶۰ واحد گمركى فعاليت دارند. 30 استان داريم ولى ۱۶۰ واحد گمركى در حال انجام وظيفه هستند.
يكى ديگر از مشكلات، بحث بازارچه هاى مرزى هست كه گمرك با آن مواجه است. مشكلات ديگرى كه گمرك با آن مواجه است مشكلات ناشى از تخلفات كم اظهارى يا بيش اظهارى است كه گمرك را سخت درگير آن كرده است. يكى از مشكلات بسيار مهم، كمبود شديد نيروى انسانى در سيستم ادارى است به نحوى كه در حال حاضر على رغم اين كه افزايش ۴۰ درصدى تعداد واحدهاى گمركى را نسبت به سال ۱۳۶۰ داريم يعنى ۱۱۴ واحد بوده كه به ۱۶۰ واحد افزايش پيدا كرده، ولى تعداد نيروى انسانى ۱۸ درصد كاهش يافته است.
يعنى تعداد نيروهاى گمرك از ۷۹۶۵ نفر به ۶۶۰۰ نفر كاهش پيدا كرده است. يكى ديگر از مواردى كه گمرك با آن مواجه است وجود محدوديت هاى قانونى براى انتقال كاركنان از يك شهرستان به شهرستان هاى ديگر با توجه به بند «ب» ماده ۱۴۶ قانون برنامه چهارم است. در حالى كه در مقاطع مختلف زمانى و به دلايل متعدد لازم است كه گمرك جابه جايى هايى را در بين گمركات داشته باشد. اما متأسفانه بنابر محدوديت قانونى اين امر ميسر نيست.
آقاى محمدى! يكى از دغدغه هاى رئيس جمهور در حوزه گمرك، مبحث فساد در گمرك است
حالا اين موارد را هم اشاره مى كنم، اين موضوع بسيار متنوع است و به آن هم اشاره مى كنم. عدم تخصيص منابع مالى كافى جهت جبران خدمات كاركنان نيز شديداً مديريت گمرك را آزار مى دهد. يعنى پائين بودن حقوق و دستمزد كاركنان كه متناسب با آن حجم و كار و مسئوليت كاركنان نيست.
بودجه ما به صورت استانى است. قبلاً ملى بوده ولى استانى شده، خب اين تبعاتى دارد. در بعضى از استان ها مى توانند بودجه لازم را دريافت كنند. اما در برخى ديگر از استانها اين بودجه يا كافى نيست يا دريافت آن ممكن نيست. درواقع اين هم يكى از مشكلاتى است كه ما با آن مواجه هستيم. عدم تجهيز مبادى ورودى و خروجى به تجهيزات كنترل نامحسوس است كه به هرحال ما الزام داريم كه گمرك را در اين بخش تقويت كنيم. الآن اصلاح ساختار مناسب، متناسب با تغيير و تحولات روز صورت نمى گيرد. يكى ديگر از مشكلات ما عدم هماهنگى و بعضاً تداخل در وظايف با سازمان هاى همجوار است، مثل سازمان بنادر كشتيرانى، استاندارد و.‎/‎/ كه بايد براى آن هم فكرى كرد. يكى ديگر از موارد وجود رويه هاى گمركى گوناگون و متنوع مى باشد و يكى از مسائلى هم كه گمرك با آن مواجه است بحث ارتقاى سلامت ادارى و به نوعى ما مى توانيم بگوييم مبارزه با مفاسد است. گمرك به لحاظ نوع وظايفش كه يك سازمان مالى و اقتصادى است و كاركنان گمرك در شرايط اينچنينى قرار دارند امكان لغزش و خطا براى كاركنان بسيار وجود دارد. ما براى اين كه اين درصد تخلف يا لغزش را كاهش بدهيم، لازم است كه نگاه ويژه اى به نيروى انسانى مان داشته باشيم.
خب نيروى انسانى كه با شرايط سخت در محيط هايى كه حتى سلامت همكار ما در خطر است فعاليت مى كنند به طورى كه محيط هايى داريم كه كاركنان مثلاً ماسك مى زنند تا به نوعى هواى آلوده آنجا را بتوانند تحمل كنند يا در شرايطى قرار دارند كه امكانات حداقلى بهداشتى آموزشى برايشان مهيا نيست. ما كاركنانى داريم كه در معرض ارعاب و تهديد توسط كسانى هستند كه تجارت قانونمند را دنبال نمى كنند. كاركنان ما در معرض تهديدات كسانى هستند كه به دنبال اين هستند كه حقوق دولت را كمتر بپردازند. به هرحال حاضرند هزينه كنند. متأسفانه، اين مسئوليت و رسالت بسيار خطير و سنگين را به كاركنان واگذار كرديم در مقابل پشتيبانى كه متناسب با اين مسئوليت باشد، نداريم و يكى از عوامل مهم گرايش افراد به سوى فساد همين موارد است. يعنى وقتى كه ما به نيروى انسانى كم توجهى و بى توجهى مى كنيم اين نيروى انسانى از حوزه كارى ما خارج مى شود و تبديل به نيروى خدمت گيرنده ما مى شود. پس نخستين گام به نظر من، بحث نيروى انسانى است كه ما بايد عنايت و توجه لازم به كاركنان شريف و زحمتكش گمرك داشته باشيم و از آنها حمايت كنيم. مطلب بعدى آموزش كاركنان و بهسازى نيروى انسانى است. استحضار داريد نيروى انسانى كارآمد، هوشمند و آگاه مى تواند در جهت استيفاى حقوق دولت و مردم درست عمل كند و بالعكس، يعنى اگر كارمند ما، دانش و آگاهى كافى را نداشته باشد مطمئناً در استيفاى حقوق دولت و مردم با مشكل مواجه مى شود. اين هم يكى از مسائلى است كه ما با آن مواجه هستيم.
آقاى دكتر معمار نژاد مسائلى كه آقاى محمدى فرمودند به نوعى همه دستگاه ها درگيرش هستند يعنى يا بودجه كم دارند يا.‎/‎/ جنابعالى به عنوان رئيس كار گروه مشورتى اصلاح نظام گمركى بفرماييد آن مخلص كلام كه باعث شده گمرك بيايد و جزو اين طرح تحول بشود چيست
دكتر معمارنژاد: ببينيد من اگر بخواهم علت قرارگرفتن گمرك را در اين طرح تحول اقتصادى خدمتتان عرض كنم از دو سه تا منظر مى توان به اين موضوع نگاه كرد. يكى از شاخص هايى كه ما دركشورمان مقايسه مى كنيم با سايركشورها و متأسفانه عقب هم هستيم شاخصى است تحت عنوان فضاى كسب و كار، اين شاخص مى آيد مواردى مثل تعداد روزها براى صدور مجوز، تعداد روزها براى صدور كالا، ورود كالا، اخذ تسهيلات و ‎/‎/‎/ را بررسى مى كند. كشور ما در اين شاخص رتبه خيلى خوبى را ندارد. بنابراين يكى از اهداف طرح تحول اقتصادى، تسهيل فضاى كسب وكار در كشور است. گمرك به عنوان يكى از مؤثرترين دستگاه ها در فضاى كسب و كار، اين نقش را به خوبى مى تواند ايفا بكند از منظر ديگر صادرات و واردات كشور ما در سال جمعش حدوداً ۶۳ ميليارد دلار بوده، يعنى صادرات غيرنفتى حدوداً ۱۵ ميليارد و واردات مان هم حدود ۴۸ ميليارد دلار بوده كه جمعش مى شود ۶۳ ميليارد. ترانزيت راهم اگر به اين اضافه كنيد كه ۱۵ ميليارد دلار است مى شود ۷۸ ميليارد دلار. از گمرك اين كشور بايد اين حدود كالا وارد و خارج شود اين حجم خيلى بالايى است نسبت به كل توليد كشور. بنابراين مى شود گفت كه نقش گمرك از اين حيث هم قوى است. ما باز برنامه هاى ديگرى در كشور داريم مثلاً فرض كنيد شما در برنامه چهارم يكى از پايه هاى اصلى آن توسعه صادرات غيرنفتى است. مبدأ يا يكى از مبادى كه تأثيرگذار در توسعه صادرات غيرنفتى است گمرك است ‎/ موقعيت كشور از نظر ژئوپوليتيك و جغرافيايى ايجاب مى كند كه ما در بحث ترانزيت كار بكنيم. شما مى دانيد ترانزيت شمال به جنوب، شرق به غرب از نظر قرار گرفتن كشور در يك موقعيت ژئوپوليتيك مناسب مى تواند بسيار كشور را در اين امر كمك كند. اين ترانزيت كجا وارد مى شود كجا خارج مى شود باز نقش گمرك دوچندان مى شود. پس بنابراين ما اگر خواسته باشيم، بحث را خلاصه كنيم مى توان اين گونه جمع بندى كرد كه گمرك اصلى ترين دستگاه ناظر بر جريان ورود و خروج كالا از كشور است. بنابراين شما اگر اين نهاد را كارآمد بكنيد خودبه خود ساير بخش هاى اقتصادى هم كارآمد مى شود. حالا بحث هاى جلوگيرى از قاچاق و.‎/‎/ اهميت خاص خودش را دارد.
يعنى گمرك ايران ضعف هايى داشته كه در اين موضوعات شما فرموديد نتوانسته خوب عمل كند
دكتر معمارنژاد: بله - آقاى محمدى چالش ها را گفتند و من مى توانم ۴ سرفصل خدمت شما بگويم كه چالش هاى ما، الآن در بحث گمرك كجاست. ما چون مستندات لازم براى اين كه گمرك در طرح تحول اقتصادى قرار بگيرد داريم براى رفع اين چالش هاى موجود برنامه تنظيم شده كه جزو طرح تحول قرار گرفته، من عنوان هايش را اگر براى شما بخوانم فكر مى كنم بهتر مى توان به ابعاد اين طرح توجه كرد ‎/ ببينيد مهم ترين مشكل در گمرك بحث طولانى بودن انجام تشريفات گمركى است. حالا تبعات منفى اين مستقيماً در كجا اثر مى گذارد، در بخش توليدو تجارت ‎/ چرا چون، زمان ترخيص مواد اوليه و كالاها افزايش پيدا مى كند از آن طرف زمان صدور كالاها نيز افزايش پيدا مى كند، مشكل بعدى كه در نظام گمركى با آن مواجه هستيم مشكل ارزش گذارى كالاهاست.
گمرك به عنوان اجراكننده سياست هاى اقتصادى و تجارى دولت بايستى فعاليت بكند ضمن فعاليت اش درآمد هم كسب مى كند مانند اين مى ماندكه ما بگوييم فقط ماليات را دولت به اين دليل مى گيرد كه درآمد كسب كند. نه، درآمدماليات يك وسيله اى است براى بازتوزيع، براى اين كه توزيع درآمد را عادلانه تر بكند. گمرك هم همين طور است ‎/ عرض كردم، مشكل ارزش گذارى كالاهاست. ببينيد مبناى پرداخت حقوق وعوارض درگمرك، ارزش گذارى كالاهاست. شما وقتى بانك اطلاعاتى يا يك نظام تعيين ارزش مناسب نداشته باشيد بالطبع آن وظيفه اى را كه گمرك دارد تا بتواند درآمد هم براى دولت كسب بكند را نداريد. شما نگاه كنيد ممكن است كه اين خودكار ازگمرك جلفا بيايد يك جور ارزش گذارى شود از گمرك بندرعباس وارد شود يك جور ارزش گذارى شود از گمرك بندر انزلى بيايد يك جور ارزش گذارى شود، علتش چيست علت اين است كه يك بانك اطلاعاتى مناسب در اين سيستم وجود ندارد. اما مشكل بعدى كه من عرض مى كنم خدمتتان، مشكل ساختار نامناسب ادارى و سازمانى در گمرك است. شما مى دانيد ۱۶۰ تا گمرك در كشور داريم كه حدود ۶۶۰۰ نفر در آن فعاليت مى كنند. حالا من دو تا آمار به شما بگويم كه ببينيد اين ساختار چقدر نامناسب است ‎/ 2۹۸‎/درصد صادرات و واردات ما از ۶۰ گمرك صورت مى گيرد. 8۱‎/درصد از ۱۰۰ گمرك ديگر، اگر اين آمار را كمى جزئى تر كنيم آمار شفاف تر و گوياتر مى شود.
۸۶ درصد واردات ما فقط از ۱۰ گمرك است. 14-13درصد از ۱۵۰ گمرك ديگر است. حالا صادرات را نگاه كنيد، ۷۱ درصد صادرات ما از ۱۰ گمرك است. 28 درصد از ۱۵۰ گمرك ديگر است. اين چالش چه چيزى را به دنبال مى آورد. اين بحث را به دنبال مى آورد كه ما بايستى دنبال بحث آمايش سرزمينى گمرك باشيم يعنى بايد واحدهاى گمركى مان در جاهايى مستقر شوندو تجهيز شوند كه بيشترين فعاليت را دارند. چالش ديگرى كه من مى توانم سرفصل اش را خدمتتان عرض بكنم، قاچاق است كه پديده بسيار شوم و نامطلوبى است چه براى اقتصاد كشور چه براى بخش توليد. حالا نه اين كه گمرك كارى نكرده، اتفاقاً فعاليت هاى زيادى در اين زمينه انجام داده ولى به آن شكل موفق نبوديم، اگر عرايضم را جمع بندى كنم، به علت بحث تسهيل فضاى كسب و كار، بحث استفاده از مزيت جغرافيايى و موقعيت ژئوپليتيك كشور، بحث نقش يا حجم صادرات و واردات در كل فعاليت هاى اقتصادى دركشور، بحث توسعه صادرات غيرنفتى، بحث توسعه توليد، بحث قاچاق و تركيب نيروى انسانى و.‎/‎/ موجب شده كه گمرك به عنوان يكى از نظام هاى اصلى در اين طرح تحول اقتصادى مورد توجه قرار بگيرد.
جناب آقاى دكتر بهشتيان شما به عنوان كسى كه ۳۳ سال سابقه در حوزه گمرك داريد، گلوگاه هاى مهم گمرك براى اصلاح كجاست
دكتر بهشتيان: توضيحات دوستان كامل بود فقط يكى دو مورد اضافه كنم، در باب اهميت گمرك و چرا در ۷ محور قرار گرفت. تقريباً حدود ۲۵درصد توليد ناخالص داخلى، مربوط به واردات و صادرات غيرنفتى است كه از گمرك عبور مى كند. سالى تقريباً ۸ ميليون مسافر را گمرك بايد كنترل كند و گمرك سازمانى است كه مشترى زياد دارد. چيزى حدود ۷۰۰ هزار بسته پستى از خارج براى مردم مى آيد كه اين هم خودش بر اهميت گمرك مى افزايد. يك اصطلاحى وجود دارد كه مى گويند گمرك اولين پنجره اى است كه يك خارجى از درون آن يك كشور را مى بيند. اولين برخورد خيلى مهم است، بنابراين در مبادى ورودى حضور مؤثر گمرك بسيار حائز اهميت است. اما در مورد چالش ها، گمرك چالش هاى زيادى دارد. اين طورى كه عنوان شده ۸-7 سال پيش اگر كالا در گمرك مى ماند سالانه ۱۱درصد عوارض مى دادند، الآن طبق آخرين برنامه روزى يك درصد بايد عوارض بدهند. يعنى فرض بفرماييد چون هزينه ها مرتب بالا رفته و از همه مهمتر معمولاً بنادر ما در جاهايى هستند كه گرم هستند و كالاها در معرض فساد قرار مى گيرند براى همين گمرك كارآمد بايد بتواند زود كالا را ترخيص كند. در يك نظر كلى دو جور گمرك مى تواند به صنعت و اقتصاد و.‎/‎/ كمك كند؛ يكى اينكه واردات را تسهيل كنند. يعنى گمرك خيلى نقش دارد در كمك به واحدهاى توليد، دوم كمك به جهش صادرات يعنى با تسهيلاتى كه ايجاد مى كند كالا آسانتر صادر مى شود.
ما يك اصطلاحى داريم به نام تشريفات گمرك؛ گمرك معنى خيلى وسيعى دارد. مثلاً در WTO چهار ماده اختصاصاً براى گمرك تنظيم شده است. ماده ،۵ ،۶ ۷ و ۹ كه براى ترانزيت و ارزش و قواعد مبدأ بود. هر كس عضو WTO بخواهد شود بايد مفاد دور اروگوئه را قبول كند، بنابراين ۴ تا ماده است كه ۱۰۰درصد در تجارت بين المللى مؤثر است. همانطور كه عنوان شد ارزش، تعيين مبدأ كالا و ترانزيت كه فوق العاده مهم است مواردى است كه در WTO بشدت به آن توجه مى كنند.
يعنى ما چون مى خواهيم به اقتصاد جهانى بپيونديم لازم است كه گمرك مان اصلاح شود
دكتر بهشتيان: اصلاً نپيونديم هم لازم است كه اصلاح شود. يعنى اصلاً گمرك وظيفه اش اين است كه از صنعتش حمايت كند، حمايت از صنعت اين است كه راه را هموار بكند. WTO هم دنبال احياى تجارت منصفانه است. منصفانه يعنى اينكه تجارت اينطور نباشد كه يك عده اى از بين روند و يكى هم همواره در حال بزرگتر شدن باشد. راه تجارت يعنى دست اندازهايى كه الآن وجود دارد از بين برود. اگر من عرايضم را جمع بكنم به اين ترتيب كه چه عضو WTO باشيم چه نباشيم ارزش كالا در ايران مشكل است. ترانزيت براى ما بسيار مهم است. مبدأ كالا براى ما مهم است، عضو هم كه شويم از ما مى پرسند كه شما سيستم ارزشتان چيست. ضمن اينكه تا حالا چندين بار سؤال كردند، آيا قواعدى براى مبدأ داريد كه ما اصلاً چنين قواعدى نداريم. يك اصطلاحى است در تمام متون بين المللى گمرك و آن هم آشتى دادن دو هدف متضاد، يعنى سرعت و دقت است. هر وقت سرعت آمد دقت از بين مى رود و دقت باعث مى شود كه سرعت كم شود. راه آشتى دادن اين دوهدف متضاد استفاده از فنون مديريت خطر است.
آقاى محمدى! قرار است چه چيز گمرك را اصلاح كنيد
همان طور كه اشاره شد گمرك دو رويكرد دارد. يكى تسهيلات، دوم كنترل كه اين دو رويكرد هم متناقض و هم متعارض است كه اين دو رويكرد همان طور كه جناب بهشتيان فرمودند بايد آنها را با هم آشتى داد، آشتى اين دو رويكرد اين است كه ما بتوانيم با اعمال مديريت ريسك يا استفاده از تكنيك و روش هاى مدرن يا استفاده از فناورى ها و مكانيزه كردن بخش ها بتوانيم در واقع اين دو رويكرد را به هم نزديك كنيم. يكى از كارهايى كه ما به دنبالش هستيم اعتماد و احترام در كنار تسهيل و روان سازى است. اين را به عنوان رويكرد گمرك جمهورى اسلامى ما به كليه گمركات كشور اعلام كرديم. ما فكر مى كنيم اگر اعتماد مشتريان خودمان را جلب كنيم اگر به حق و حقوق مشتريان خودمان احترام بگذاريم و متقابلاً آنها هم با روش سالم و درستكارى خودشان اين اعتماد را به ما پاسخ مثبت مى دهند و در حقيقت تحول در گمرك صورت گرفته، يعنى ما به دنبال اين هستيم كه با ساده سازى فرآيندهامان، با كاهش زمان ترخيص كالا، با استفاده از فناورى هاى نوين حداقل حضور مراجعين را در گمرك داشته باشيم. طبيعى است اگر گمرك بتواند به اين هدف برسد مطمئناً مشتريانش در كوتاه ترين زمان و با پائين ترين قيمت مى توانند كالا را از گمرك ترخيص كنند.
در يك جمله تحول در گمرك اين است كه ما به دنبال ارائه خدمات مطلوب به خدمت گيرندگان خودمان با استفاده از فناورى هاى نوين و جديد هستيم تا بتوانيم در جهت تبادل الكترونيك اطلاعات و اسناد به خدمت گيرندگان خودمان كمك كنيم، تقريباً براى تحقق گمرك الكترونيك، ما اين موضوع را جدى دنبال خواهيم كرد و در برنامه تحول اقتصادى يكى از برنامه هاى مهم گمرك بحث ارائه خدمات الكترونيك است. به هر حال من فكر مى كنم با اين روش بتوانيم گام مثبتى در جهت تحول گمرك و تحول اقتصادى برداريم.
ما همان طور كه اشاره فرمودند مى توانيم با تبعيت از استانداردها و روش هايى كه سازمان جهانى گمرك براى كليه گمركات ابلاغ مى كند از آنها الگوبردارى كنيم.
چرا تا حالا استفاده نشده
محمدى: استفاده شده ولى به هر حال در يك مقطع زمانى، مديريت با شدت اين مسئوليت را دنبال مى كند كه جزو اولويت هاى كاريش ممكن است باشد. در يك مقطعى ممكن است مديرى، اولويت هاى كاريش چيز ديگرى باشد. اولويت هاى كارى مان، همان طورى كه اشاره شد، ارتباط و تعامل فعال و سازنده با مجامع بين المللى است. در بحث آموزش حتى ما مى خواهيم حضور كارشناسان گمرك را در مجامع بين المللى توسعه دهيم و گمرك جمهورى اسلامى را در اين سطح به بهترين شكل معرفى كنيم، فكر مى كنم يكى از اقدامات خوبى كه مى تواند در گمرك صورت بگيرد از امكانات آموزشى و تجربيات اين سازمان ها، ما استفاده مطلوبى داشته باشيم. يكى از همين ابزارها آسيكوداى جهانى است كه ما ورژن جديد آن را در گذشته پياده سازى كرديم. اين سيستم با همكارى UNDP و آنكتاد پياده شده، حمايت هاى مالى اين سازمان را هم داريم قراردادى بسته شده و ان شاءالله اين سيستم اگر پياده سازى شود اولين كشورى در منطقه هستيم كه اين سيستم را پياده سازى مى كند.
طبق بحث هاى مطرح شده يكى بحث آسيكودا است، يكى بحث استانداردسازى است، يكى هم بحث آموزش است. مورد ديگرى هم هست كه در طرح اصلاح نظام گمركى وجود دارد
دكتر معمارنژاد: بله ما ۸ پروژه تعريف كرديم در قالب پنج برنامه. مى خواستم قبل از اينكه اين ۸ پروژه را بگويم دو تا نكته بگويم بعد بروم سراغ آن، همان طور كه دوستان فرمودند آن بحث تناقض بين دقت و سرعت است، من فكر مى كنم هدف طرح تحول افزايش سرعت كه همان تسهيل تجارى است با رعايت اصل دقت و كيفيت است. يعنى رعايت قوانين و مقررات و جلوگيرى از تخلفات هدف نهايى در طرح تحول است. به عبارت ديگر ما بايد يك نسبت مطلوبى بين دقت و سرعت داشته باشيم، نبايد سرعت را فداى دقت كنيم و نه دقت را فداى سرعت، يك نسبت مطلوب، اين خيلى مهم است كه اين نسبت مطلوب كجاست و بايد مورد مطالعه قرار بگيرد تا اين نسبت مطلوب مشخص شود. حالا ما اين همه چالش ها را گفتيم، ريشه اين چالش ها در گمرك كجاست. من ۶-5 تا ريشه را خدمت تان عرض بكنم كه ريشه اين مشكلات كجاست. در بحث تعيين ارزش، ريشه اش كامل نبودن يا جامع نبودن نظام تعيين ارزش است كه به آئين نامه ها، قوانين و مقررات مربوطه برمى گردد. در بحث طولانى بودن زمان تشريفات گمركى، دو تا ريشه دارد يكى سنتى ماندن گمرك است و عدم توسعه گمرك الكترونيكى و يكى هم تعامل نامطلوب سازمان هاى فعال در اين زمينه است. يكى ديگر از ريشه هاى موجود تعدد گمركات است. همان طور كه عرض كردم ۱۶۰ گمرك با ۶۶۰۰ نفر پرسنل، گرفتارى هاى زيادى ايجاد مى كند.
مشكل ديگر ما وجود رويه هاى پيچيده ادارى و تفسيرپذيرى قوانين و رويه هاى گمركى است. نتيجه اين چه مى شود اين است كه دست كاركنان در تصميم گيرى باز است. بنده به عنوان ارزياب از اين قانون، از اين آئين نامه، اين برداشت را دارم. شخص ديگرى باز به عنوان ارزياب در يك گمرك ديگر يا حتى در همان گمرك، يك برداشت و تفسير ديگرى دارد. مشكل ديگرى كه ما داريم يعنى اگر ريشه يابى كنيم مربوط به انگيزه است نظام هاى پرداخت و نظام هاى رفاهى كاركنان گمرك، اصلاً مطلوب نيست.
ريشه ديگر در اين مشكل كه خيلى خيلى مهم است و ما در كشورمان متأسفانه همواره ناديده گرفته مى شود آموزش است، اين نقصان آموزش خيلى گرفتارى درست كرده براى كشور ما، حالا نه در بخش گمرك، در تمام بخش هاى ما، شما ببينيد روز به روز دارد تكنولوژى، فناورى، اصلاً فعاليت ها روز به روز تغيير مى كنند. آيا پرسنل گمرك مطابق با فناورى هاى روز يا مطابق نيازهاى روز آموزش مى بينند. چون در كل كشور اين مشكل وجود دارد در گمرك هم اين مشكل وجود دارد. باز يكى از ريشه ها، وجود انگيزه تخلف در بخش هايى از جامعه اقتصادى ماست. ما الآن نمى خواهيم فضاى كسب و كار را به هم بزنيم واقعاً هست، طرف دنبال سود است، مى خواهد يك شبه ره صدساله برود. پس بنابراين اين جنسى را كه آورده بايد يك جورى ارزشش را پائين بگذارد، كمتر پرداخت كند و.‎/‎/ ببرد بفروشد و لذا سعى مى كند به مطامع خود برسد.
دكتر بهشتيان: اين مسئله فوق العاده مهم است. از يك طرف ارز خارج مى شود و ما هم دستمان بسته است. چون اتهام خروج ارز زدند كارش مى افتد با دادگاه انقلاب ولى چنين انگيزه اى در فضاى كسب و كار ما وجود دارد.
آقاى دكتر چه كار بايد كرد. اين ارزش گذارى از آن وقتى كه ما يادمان است در گمرك مسئله بوده است هر كس كه آمده اين حرف را هم زده ولى تا الآن ما نتيجه اى نديده ايم
دكتر بهشتيان: راه حلى كه WTO تعيين كرده بود و در همه كشورها تقريباً اجرا مى شد. اين است كه كشورها و به اصطلاح سيستم ماليات مستقيم دريافت مى كنند. شما حساب كنيد نفت از ۱۴۶ دلار رسيده به ۱۱۲ دلار. ببينيد قيمت چقدر بالا و پائين رفته. WTO مى گويد امروز مثلاً يك كسى كالايى را خريده ۳ دلار همه مى دانند كه ماده اوليه بيشتر كالاها نفت است يا اگرهم نيست تأثير مهمى روى قيمت كالا دارد. در گمركات دنيا ارزياب مثل ايران عمل نمى كند كه روى كالا قيمت گذارى كند و ارزش آن را دربياورد. در واقع گمركات دنيا حسابرس هستند.
حسابرس ها خيلى مهم اند. رسيدگى به ارزش كالا مى ماند تا موقع فروش. اگر در گمرك كلك بزند و قيمت را پائين بگويد در هنگام فروش سود بيشترى نشان مى دهد. همان طور كه مى دانيد درصد ماليات هاى مستقيم بيشتر از عوارض گمرك است. اين جا سيستم ماليات هاى مستقيم ماليات بيشترى مى گيرد. لذا ديگر انگيزه اى وجود ندارد كه كم يا زياد اظهار كند.
يكى از برنامه ها هم همين است كه در واقع سيستم مالياتى با سيستم بانك با هم لينك شوند تا عملكرد روشن تر شود.
دكتر معمارنژاد: ببينيد، در طرح تحول اقتصادى ۵ برنامه ديده شده، برنامه اول توسعه گمرك الكترونيكى است كه معطوف به داخل گمرك است. شما ديديد در بنگاه ها ما يك اتوماسيون ادارى داريم كه مال خودش است، يك سيستم خريد و فروش داريم كه با بيرون ارتباط برقرار مى كنيم. آسيكودا براى داخل گمرك است. يعنى الكترونيكى كردن رويه هاى گمركى و مستندات گمركى، بنابراين برنامه توسعه گمرك الكترونيكى، پروژه اش، پروژه تكميل سيستم آسيكودا جهانى است. دومين برنامه، برنامه بهبود نظام ارزشگذارى كالاها در گمرك است. اين دو تا پروژه برايش ديده شده؛ يكى بازنگرى در نظام تعيين ارزش، يكى راه اندازى سيستم ارزش «وب بنياد» است. منظور اين است كه يك ديتابيس درست شود، من ارزياب كه در تهران هستم با ارزيابى كه در چابهار هست به اين سيستم دسترسى داشته باشد. اگر اين خودكار آمد با اين كد تعرفه، با اين مشخصات، من و اون هر دو تا به يك بانك اطلاعاتى دسترسى داشته باشيم و بتوانيم ارزش اين را درست تر تعيين كنيم. پس اين برنامه با دو تا پروژه ديده شده، برنامه بعدى، برنامه اصلاح ساختار سازمانى گمرك است كه اينجا، پروژه اى تحت عنوان، پروژه آمايش سرزمين واحدهاى گمركى ديده شده، برنامه بعدى، برنامه ارتقاى سلامت ادارى در گمرك است كه يك پروژه اش، پروژه اصلاح قوانين و مقررات و آئين نامه هاست و يك پروژه ديگرش، آموزش است و اعتلاى فرهنگ و وجدان كارى و يكى هم اصلاح نظام پرداخت در گمرك. در همان قانون خدمات مديريت كشورى بندهايى دارد كه مى توانيم براى اصلاح پرداخت ها از آن استفاده كنيم.
البته در ارتقاى سلامت ادارى بحث كنترل نامحسوس هم است. بعد برنامه تسهيل در تشريفات گمركى كالاست كه باز اينجا سه تا پروژه دارد. اين تحت عنوان پنجره واحد (Single window) مطرح است، معنى اش اين است كه يك تاجر يا يك واردكننده يا صادركننده وقتى مى خواهد يك كالايى را وارد يا صادر كند به ۱۰ جا مراجعه نكند. از طريق يك پنجره، كه اين پنجره هر جايى مى تواند قرار بگيرد به گمرك، به بازرگانى، به بانك، به استاندارد و.‎/‎/ دسترسى داشته باشد. جالب است شما بدانيد در كشورهاى جنوب شرقى آسيا هر كشور براى خودش يك «پنجره واحد» كه درست كرده، ۶ تا كشور هم براى خودشان باز يك «پنجره واحد» درست كردند. پروژه ديگرى كه اينجا وجود دارد، پروژه ايجاد گمركات اختصاصى است. اگر ما واردات برحسب تعرفه ها را نگاه كنيم حدود ۴۰ درصد واردات ما از ۱۵ تعرفه است و حدود ۷۵‎/۳ درصد صادرات ما از ۱۰ تا تعرفه است. اگر يك يا دو گمرك اختصاصى ما براى اين در نظر بگيريم خيلى راحت تر كارها جلو مى رود، افراد متخصص مى توانند آنجا قرار بگيرند و.‎/‎/
آقاى دكتر بهشتيان شما در واقع در ارتباط با مديريت خطر گفتيد توضيحاتى مى دهم به نظر شما مى توانيم با اجراى مديريت خطر اين مشكلات را حل كنيم
دكتر بهشتيان: من فقط همين يك مورد را عرض كنم كه ما در دنيا ۸۰۰ هزار كارمند گمرك داريم. 850 ميليون مسافر و ۹ ميليارد تن كالا رد و بدل مى شود كه تقريباً با احتساب اين موارد گمرك ايران به طور متوسط با اين استانداردهاى بين المللى از لحاظ امكانات يا تعداد مسافر و.‎/‎/ بايد متعادل باشد. اما چيز ديگرى هم وجود دارد كه گمركات در دنيا وظايف متعددى دارند. فرض بفرماييد در استراليا مأمور گمرك، مأمور اداره مهاجرت هم است. يعنى مهاجرت و.‎/‎/ را هم كنترل مى كند. مديريت خطر معنى آن اين است كه خطراتى يك سازمان را تهديد مى كند. قاچاق هست، كم اظهارى هست و.‎/‎/ آنها را شناسايى كند كه در همه جاى دنيا اصل بر اين است كه بين ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد، آدم هاى صحيح العمل هستند. بنابراين در زندگى روزمره، همه خطر را مديريت مى كنند. شما الآن از اين طرف خيابان بخواهيد برويد سمت ديگر خيابان، ده ها خطر ممكن است كه شما را تهديد كند و.‎/‎/
مثلاً يك خطرى كه گمرك را تهديد مى كند كم اظهارى است، پس بنابراين تمام هنر گمرك اين است كه خطرات را درست تشخيص دهد كه كجا خطر است. اين نيرويى كه الآن مى فرماييد ۶۶۰۰ كارمند، اين تعداد ۵۸۰۰ تا كادر ادارى و.‎/‎/ هستند. يك هزار نفر فقط بايد كنترل كنند. روزى فقط ۳ هزار تا كانتينر در بندرعباس مى آيد كه هر كانتينر ۱۲ متر طول اش هست. مثلاً الآن روزانه ۲۵ هزار كانتينر مى رود براى امريكا، با آن خطراتى كه وجود دارد هركدام از آنها ممكن است چه مشكلاتى ايجاد بكند به همراه ۸۰ ميليون مسافر، شناسايى اين خطر كجاست. آنها مى گويند مبدأ كالا امكان خطر است.
امريكا آمده يك طرح CSI (سى اس آى) پياده كرده كه در ۵۰ كشور دنيا كارمند گذاشته است، مثلاً در «دوبى» كارمند گمرك امريكا نشسته و در آنجا كالا را ارزيابى مى كند.
كالايى كه مى رود براى امريكا، بلافاصله در بندر مبدأ اسكن مى شود، در انبار امريكا، آنجا يك كنترلى مى شود. آنجا كه رسيد ديگر تقريباً كارى ندارد. پس بنابراين اگر گمرك بتواند خطراتى كه متوجه اش است شناسايى كند به راحتى مى تواند آن را مديريت كند.
در نتيجه اگر در مبدأ كالا كنترل شود گمرك و ارزيابى راحت تر است. مثلاً فرض بفرماييد در همين بندر قاسم توسط كارمندهاى امريكايى، كانتينر اسكن مى شود در خود بندر امريكا هم اسكن مى شود. اين دو تا با هم به اصطلاح اگر كوچك ترين نامربوط جاسازى شده باشد نشان مى دهد. مديريت خطر در واقع اين است كه خطرها را تشخيص دهيد، برايش تدبير كنى.
يکشنبه 10 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 184]