عقلانیت، ضد عقلانيت / فان پاتوق

- برداشت ابزارانگارانه از عقلانيت، بسيار محدود است و بر خلاف برداشت‏هاى مقبول به نظر مى‏رسد، زيرا ما، در نسبت دادن عقلانيت به اهداف، مانند ابزارها، درنگ نمى‏كنيم؛ يعنى گاهى عقلانيت را به خود اهداف نيز نسبت مى‏دهيم. اهداف نيز ممكن است معقول يا غيرمعقول باشند.

ويژگى مهم انسان‏ها اين است كه درباره خود و جهان پيرامون خود باورهايى دارند و در شرايطى خاص اين باورها را تغيير مى‏دهند؛ به عبارت ديگر، از ميان موجودات زنده، تنها آدمى اين توانايى را دارد كه باورهايى را بسازد و يا آنها را تغيير دهد. اين بعد از آدمى كه به قواى معرفتى او مربوط مى‏شود، گاهى «فرآيند باورسازى» و «فرآيند تنظيم باور» ن