ایران و اختراع قلیان / فان پاتوق

- تاریخ قطعی ورود تنباکو به ایران را نمی توان تعیین کرد . ولی بی شک توتون و تنباکو همراه با دست اندازی پرتغالی ها به خلیج فارس ( ۹۱۳ هجری قمری ) به ایران وارد گردیده است . اما طرز استفاده توتون و تنباکو در ایران تغییر یافت و ایرانیان برابر ذوق خود لوازمی برای دودکشی ایجاد کردند.
قلیان وسیله ای کاملا جدید و ابتکاری بود و اروپاییان از آن هیچ گونه اطلاعی نداشتند . این بی اطلاعی را می توان از شرحی که تاورنیه و شاردن از قلیان داده اند درک کرد.
تاورنیه می نویسد : ایرانیان تنباکو را با دستگاهی کاملا اختصاصی می کشند . در کوزه گلی دهان گشادی به قطر سه انگشت تنه قلیانی از چوب یا نقره که سور