-ملکم خان، رئالیست مصلحتگرا ملكم به خوبی واقف بود كه در جامعه ایران آن عصر، سخنراندن از حقوق طبیعی مردم و نظام پارلمانی و آزادیهای مترتب بر آن به آسانی میسر نیست؛ از این روی برخلاف آخوندزاده ، با مذهب مردم مخالفت علنی نكرد و اندیشههایش را در لفافة دین عرضه میكرد.
از چهرههای برجسته رئالیستهای مصلحتگرا ، میرزا ملكم خان است. ملكم خان ، هم به لحاظ زمینهسازی فكری مشروطیت و انتقال مفاهیم تازه غربی از قبیل اومانیسم، دمكراسی، پارلمانتاریسم و قانونگرایی در ایران شهرت دارد و هم به