-
رقابتهای دو امپراتوری بزرگ روسیة تزاری و بریتانیای کبیر در قرن نوزدهم در آسیا، گرچه به استعمار مستقیم ایران منجر نشد اما صدمات جبرانناپذیری به آن وارد ساخت. در پی گسترش مستعمرات بریتانیا در هندوستان، روسیة تزاری بخشهای مهمی از شمال ایران را، در مواردی با همکاری دیپلماتیک مأموران محلی بریتانیا، به امپراتوری خود منضم ساخت.
در موازنة سیاسی که بین رقابتهای مستعمراتی این دو امپراتوری در دو دهة آخر قرن نوزدهم به عمل آمد ایران تلویحا به عنوان ک