کشف ۱۱ هسته کهکشانی فعال جدید در کهکشان‌های نزدیک

یک تیم از ستاره‌شناسان از آکادمی علوم روسیه با بهره‌گیری از رصدخانه فضایی Spektr-RG (SRG)، موفق به شناسایی ۱۱ هسته کهکشانی فعال جدید (AGN) از طریق بررسی منابع پرتو ایکس در آسمان شده‌اند. این کشف که در یک مطالعه منتشر شده در نامه‌های نجوم (۲۰۲۴) به تفصیل شرح داده شده، به‌طور قابل توجهی فهرست این پدیده‌های کیهانی قدرتمند را گسترش می‌دهد. این تحقیق که تحت عنوان “هسته‌های فعال کهکشانی جدید شناسایی‌شده توسط تلسکوپ‌های ART-XC و eROSITA در طول پنج موج‌سنجی جامع SRG” منتشر شده است، به ما کمک می‌کند تا دیدگاه بهتری به مراکز کهکشان و رفتارهای انرژی‌زا آنها پیدا کنیم.

این پروژه نوآورانه با استفاده از **تلسکوپ ART-XC** که در رصدخانه SRG قرار دارد، امکان شناسایی منابع جدیدی را فراهم کرد که تاکنون طبقه‌بندی نشده بودند. یافته‌های این تحقیق می‌تواند به پیشرفت دانش ما دربارهٔ تحول کهکشان‌ها و نقش سیاه‌چاله‌های فوق‌العاده‌ی بزرگ کمک کند.

کهکشان‌های سیفر: دریچه‌ای تازه به AGNها

۱۱ AGN که به تازگی شناسایی شده‌اند عمدتاً به عنوان کهکشان‌های سیفر طبقه‌بندی می‌شوند؛ گروهی از کهکشان‌های فعال که به ویژگی‌های خاص انتشار نور خود شناخته شده‌اند. از میان این کهکشان‌ها، هفت مورد به عنوان نوع ۱ سیفر، سه مورد به عنوان نوع ۱.۹ و یک مورد به عنوان نوع ۲ شناسایی شده‌اند. کهکشان‌های سیفر به طور کلی با خطوط انتشار نوری گسترده شناخته می‌شوند، اگرچه ظاهر آن‌ها بسته به نوعشان متفاوت است. کهکشان‌های سیفر نوع ۱ دارای خطوط انتشار نوری گسترده‌ای هستند، در حالی که کهکشان‌های نوع ۲ خطوط باریک‌تری را نمایش می‌دهند و نگاهی به ساختار پیچیده‌ترین منابع نورانی جهان ارائه می‌دهند.

این AGNهای تازه شناسایی‌شده نسبتاً نزدیک به زمین قرار دارند و تغییرات سرخ آن‌ها از **۰.۰۲۸ تا ۰.۲۵۸** متغیر است. روشنایی پرتو ایکس آن‌ها در یک دامنه وسیع از **۲ تا ۳۰۰ تردسیلیون ارگ در ثانیه** قرار دارد که برای AGNها در دوره کنونی طبیعی می‌باشد. این دامنه عاملی اساسی است که نمایانگر خروجی انرژی این کهکشان‌هاست، که به عنوان یکی از درخشان‌ترین منابع پایدار تابش الکترومغناطیسی در جهان شناخته می‌شوند.

نقش سیاه‌چاله‌ها در فعالیت AGN

یک جنبه مهم این مطالعه محاسبه جرم سیاه‌چاله‌ها برای هفت کهکشان سیفر بود. تخمین‌های جرم از ۴.۶۸ میلیون تا ۱۵۰ میلیون جرم خورشیدی متغیر بود و نگاهی به مقیاس سیاه‌چاله‌های فوق‌العاده بزرگ در مرکز این کهکشان‌ها را ارائه می‌دهد. درک جرم سیاه‌چاله‌ها برای فهم تأثیر آن‌ها بر کهکشان‌های اطراف و همچنین دینامیک رفتار AGN ضروری است.

این داده‌ها نشان‌دهنده نیروی گرانشی عظیم این سیاه‌چاله‌ها هستند، که برآورد می‌شود منبع پرتوشناسی شدید AGNها باشد. هر چه جرم سیاه‌چاله بزرگتر باشد، انرژی گرانشی بیشتری می‌تواند از مواد اطرافش استخراج کند و هسته کهکانی فعال را تقویت کند. یافته‌های پژوهشگران دامنه متنوعی از اندازه‌های سیاه‌چاله و فعالیت‌های مربوط به AGN را مورد تأکید قرار می‌دهد.

قدرت تلسکوپ SRG/ART-XC

تلسکوپ ART-XC در رصدخانه Spektr-RG نقش مرکزی در کشف این ۱۱ AGN جدید داشت. این تلسکوپ پیشرفته پرتو ایکس برای ضبط داده‌های پرتو ایکس با وضوح بالا از سراسر آسمان طراحی شده و منابعی را شناسایی کرده که قبلاً شناخته نشده بودند. اهمیت مأموریت SRG را نمی‌توان نادیده گرفت، زیرا به اخترشناسان نماهایی بی‌نظیر از جهان پرتو ایکس ارائه می‌دهد که اجازه می‌دهد پدیده‌های کیهانی مانند AGNها که اغلب از دید تلسکوپ‌های اپتیکی مخفی هستند، شناسایی شوند.

پژوهشگران در این تحلیل اشاره کردند: “در این مقاله نتایج شناسایی و طبقه‌بندی اپتیکالی ۱۱ AGN دیگر از کاتالوگ ARTSS1-5 را ارائه می‌دهیم و روش‌های خود را برای طبقه‌بندی این AGNهای جدید توضیح می‌دهیم.” این مطالعه به شکلی قابل توجه فهرست AGNهای ثبت شده توسط رصدخانه SRG را گسترش داده و اطلاعات ارزشمندی برای مطالعه‌های آینده دربارهٔ این اجرام کیهانی پرانرژی ارائه می‌دهد.

آینده تحقیقات AGN

با وجود این کشفیات شگفت‌انگیز، تیم اخترشناسان کارهای زیادی برای انجام دارد. برنامه‌ریزی برای انجام مشاهدات پرتو ایکس دقیق‌تر از AGNهای خاص برای درک بهتر ویژگی‌های فیزیکی آن‌ها در دستور کار قرار دارد. در خصوص AGN SRGA J000132.9+240237، که طیف خاصی با جذب قوی و انعکاس تابش قابل توجهی از حلقه گرد و غبار کهکشان نشان داد، تمرکز ویژه‌ای صورت گرفته است.

دانشمندان بیانیه دادند: “ما برنامه‌ریزی داریم تا طیف پرتو ایکسی با کیفیت بالاتری از این منبع در حالت نشانه‌گذاری با تلسکوپ SRG/ART-XC بگیریم تا ویژگی‌های فیزیکی آن را به‌طور دقیق بررسی کنیم.” این رویکرد متمرکز احتمالاً بینش‌های کلیدی دربارهٔ رفتار و ترکیب این اجرام کیهانی تند و تیز را به ارمغان خواهد آورد و به عمق فهم ما از نقش سیاه‌چاله‌های فوق‌العاده بزرگ در فعالیت AGN کمک خواهد کرد.

منبع: https://dailygalaxy.com/2025/05/astronomers-11-new-active-galactic-nuclei/