هانتینگتون در آستانه فتح: بارقه‌های امید با داروی جدید AMT-130

برای نخستین بار در تاریخ پزشکی، محققان با استفاده از یک ژن‌درمانی پیشرفته، گام‌های تازه‌ای برای مهار بیماری هانتینگتون برداشته‌اند و امیدهای تازه‌ای را برای مبتلایان به این بیماری دشوار زنده کرده‌اند. نتایج اولیه این کارآزمایی بالینی، که هفت سال به طول انجامیده، نویدبخش درمان نوین و امیدبخشی برای کنترل پیشرفت بیماری است؛ بیماری‌ای که تاکنون، درمان قطعی برای آن وجود نداشته و تنها می‌توانستند علائم آن را تا حدودی تخفیف دهند.

بیماری هانتینگتون چیست؟

بیماری هانتینگتون یک اختلال ژنتیکی نادر و ارثی است که باعث تخریب و مرگ سلول‌های مغزی می‌شود. به گفته متخصصان، تکنیک‌های درمانی موجود تنها بر کنترل علائم این بیماری متمرکز هستند و متأسفانه، توانایی کند کردن روند پیشرفت بیماری را ندارند.

به گزارش لایوساینس، روش‌های درمانی کنونی هانتینگتون تنها بر کنترل علائم بیماری متمرکز بوده و نمی‌توانند جلوی پیشرفت آن را بگیرند؛ پیشرفتی که معمولاً در دهه سوم یا چهارم زندگی فرد، خود را نشان می‌دهد. این بیماری پیشرونده، با اثرگذاری بر نورون‌های کلیدی در کنترل خلق‌وخو، شناخت و حرکت، اختلالات حرکتی و شناختی جدی ایجاد می‌کند. داروهای موجود فقط قادر به کاهش شدت این عوارض هستند، اما قادر به ترمیم آسیب‌های اصلی ناشی از بیماری نیستند. بیماران معمولاً 10 تا 20 سال پس از شروع علائم، جان خود را از دست می‌دهند.

ژن‌درمانی AMT-130، روزنه‌ای به سوی بهبودی

در این میان، ژن‌درمانی نوین AMT-130، نقطه عطفی برای درمان بیماری هانتینگتون به شمار می‌رود. نتایج این کارآزمایی، که در روز چهارشنبه، 20 سپتامبر منتشر شد، نشان می‌دهد که این روش می‌تواند روند بیماری را آهسته‌تر کرده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.

دکتر سارا تبریزی، مشاور عصب‌شناسی و مدیر مرکز بیماری هانتینگتون در کالج دانشگاهی لندن، در این‌باره گفت:

این داده‌های امیدوارکننده، مشوق‌ترین شواهد تا به امروز برای کاهش سطح پروتئین جهش‌یافته هانتینگتون در انسان هستند و بر اثر اصلاح‌کنندگی روش درمان تازه بر بیماری هانتینگتون تأکید می‌کنند؛ زیرا این بیماری نیاز فوری به راهکارهای مؤثر دارد. برای بیماران، AMT-130 این پتانسیل را دارد که عملکرد روزانه را حفظ کرده و آن‌ها را برای مدت طولانی‌تری در محیط کار نگه دارد و به‌طور معناداری پیشرفت بیماری را آهسته سازد.

• دکتر سارا تبریزی

بیماری هانتینگتون بر اثر جهش در ژن HTT ایجاد می‌شود. این ژن دستور ساخت پروتئینی به نام هانتینگتین را در خود دارد که در بسیاری از بافت‌های بدن یافت می‌شود، اما بیشترین میزان آن در مغز متمرکز است. نقش دقیق پروتئین هانتینگتین هنوز به‌طور کامل آشکار نشده است، اما وظایف احتمالی آن شامل انتقال پیام‌ها، اتصال پروتئین‌ها و انتقال مواد در سلول است. بر اساس تخمین‌ها، حدود 4 تا 10 نفر از هر 100,000 نفر در جهان به هانتینگتون مبتلا هستند.

به گفته محققان، بخش بحرانی ژن HTT مربوط به توالی سه‌حرفی CAG است که در DNA افراد سالم بین 10 تا 35 بار تکرار می‌شود. در افراد مبتلا به هانتینگتون، تعداد این تکرارها می‌تواند از 36 تا بیش از 120 بار برسد. افرادی که 40 بار یا بیشتر این توالی را داشته باشند، تقریباً همیشه به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ در حالی که افراد با 36 تا 39 تکرار، در معرض خطر کمتری قرار دارند. تکرارهای اضافی، منجر به ساخت پروتئین هانتینگتین غیرطبیعی شده و در سلول‌های مغزی انباشته می‌شوند.

ژن‌درمانی AMT-130 که توسط شرکت یونی‌کیور توسعه یافته، با خاموش کردن ژن HTT (هم نسخه سالم و هم جهش‌یافته) عمل می‌کند. این روش با هدف حذف کامل فعالیت ژن، شدت آن را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد. از آنجایی که ژن‌درمانی‌ها معمولاً صددرصد کارآمد نیستند، این رویکرد به میزان مشخصی به کاهش آسیب ناشی از ژن معیوب کمک می‌کند.

جزئیات روش درمانی جدید

روش درمان شامل انتقال یک ژن تازه به سلول‌های دو ناحیه کلیدی مغز، یعنی پوتامن و هسته دمدار است. ژن جدید، دستور ساخت یک میکروآران‌ای را در خود دارد؛ مولکولی که مانع ترجمه ژن HTT به پروتئین می‌شود. این میکروآران‌ای به آران‌ای پیام‌رسان (mRNA) متصل شده، یعنی همان مولکولی که معمولاً نقشۀ ژن را به کارخانه‌های پروتئین‌سازی سلول منتقل می‌کند.

ژن‌درمانی تنها در یک نوبت تزریق می‌شود و نیازی به جراحی مجدد ندارد. فرایند انتقال AMT-130 به مغز نیازمند جراحی پیچیده‌ای است که طی آن، با کمک کاتترهای بسیار باریک، دارو به بخش‌های مشخصی از مغز هدایت می‌شود. ژن‌درمانی تنها در یک نوبت تزریق می‌شود و نیازی به جراحی مجدد نیست.

کارآزمایی ژن‌درمانی شامل ۲۶ بیمار بود که ۱۵ نفر دوز بالا و ۱۱ نفر دوز پایین دریافت کردند. از هر گروه، ۲ نفر به مدت سه سال پیگیری شده و نتایج آن‌ها با بیماران گروه شاهد مقایسه شد که تنها مراقبت استاندارد دریافت کرده بودند و تحت درمان ژنی قرار نگرفته بودند. بیماران با گروه مقایسه، تنها مراقبت استاندارد دریافت کرده و تحت درمان ژنی قرار نگرفته بودند. پژوهشگران برای ارزیابی پیشرفت بیماری، از مقیاس استاندارد هانتینگتون استفاده کرده و همچنین، سطح پروتئین نوروفیلامنت لایت (NfL) را در مایع نخاعی اندازه‌گیری کردند؛ پروتئینی که هنگام آسیب به نورون‌ها آزاد می‌شود.

دکتر اد وایلد، پژوهشگر اصلی کارآزمایی، با اشاره به بهبود وضعیت بیماران گفت: «یکی از بیماران من که به دلیل بیماری‌اش بازنشسته شده بود، توانست دوباره به سر کار خود بازگردد. وضعیت بیماران من به شکلی باورنکردنی خوب است و در بیماری هانتینگتون به آن عادت نداریم. نتایج کارآزمایی در قالب اعداد و نمودارها ارائه می‌شوند، اما پشت هر داده، بیماری شجاع وجود دارد که داوطلب شده تا جراحی سنگین مغز را برای نخستین ژن‌درمانی آزمایشی هانتینگتون تحمل کند.»

برنامه‌های آینده شرکت یونی‌کیور و کالج دانشگاهی لندن، شامل ارائه درخواست تأیید ژن‌درمانی به سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در اواخر سال جاری و سپس، به سازمان دارویی اروپا (EMA) است. ژن‌درمانی AMT-130 پیش‌تر موفق به دریافت عناوین “درمان انقلابی” و “داروی پیشگام بااهمیت” از سازمان غذا و داروی آمریکا شده است؛ این امر، نشان‌دهنده امیدواری نهادهای نظارتی نسبت به آینده این دارو برای بیماران مبتلا به هانتینگتون است.