محمد ناظم الشریعه: مردی که «سرمربی زاده شد»/ ناگفته های سکوی جهانی، طعنه تلخ مدیران و ماجرای رییس جمهور هشت ساله!

از فوتسال تا مدیریت: ناظم الشریعه از مسیر پر افتخار مربیگری اش می گوید

محمد ناظم الشریعه، سرمربی سابق تیم ملی فوتسال ایران، با لحنی آرام اما سرشار از اعتماد به نفس، خود را «سرمربی مادرزاد» معرفی می کند. او در گفتگویی مفصل، پرده از ناگفته های دوران حضورش در تیم ملی فوتسال بر می دارد؛ از دستیابی به افتخارات جهانی تا تلخی روزهایی که به سادگی و بدون اطلاع رسمی، او را از هدایت تیم کنار گذاشتند.

او با اشاره ای گزنده به نگاه کوته بینانه برخی مدیران ورزشی، جمله ای را نقل می کند که به عنوان توجیهی برای برکناری او به کار رفته بود: «رییس جمهور هم بیش از هشت سال نمی ماند!» این جمله نماد نگاهی است که دستاوردهای بلند مدت و ثبات فنی را قربانی تغییرات زودهنگام مدیریتی می کند. ناظم الشریعه که تیم ملی فوتسال ایران را به افتخارات بزرگی رساند، اکنون برای اولین بار جزئیاتی را بیان می کند؛ از ماجرای بلیت های برگشت تیم قبل از بازی با برزیل در جام جهانی ۲۰۱۶، تا روزی که به سادگی به او گفته شد باید برود.

شروع از زمین چمن: مهاجم شیرازی تا بنیانگذار قدیمی ترین باشگاه فوتسال

مسیر ورزشی ناظم الشریعه با فوتبال آغاز شد. او فعالیت جدی خود را از حدود سال های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۴ شروع کرد و به واسطه سرعت بالا، به سرعت در تیم ها جای گرفت. وی در پست های مهاجم و سپس هافبک میانی بازی می کرد و حتی به اردوی تیم ملی امید هم دعوت شد، هر چند در نهایت خط خورد. او تا دوران دانشجویی و خدمت سربازی به بازی در لیگ های آن زمان، از جمله مرصاد شیراز در لیگ دو، ادامه داد.

اما مسیر زندگی او پس از خدمت سربازی تغییر کرد. به توصیه مادر، پیشنهاد برق شیراز را رد کرد و به عنوان کارمند وزارت مسکن در شهر جدید صدرا مشغول به کار شد. این نقطه عطف، او را به سمت فوتسال هدایت کرد. در سال ۱۳۷۵، زمانی که اولین دوره مسابقات منتخب فوتبال سالنی برگزار شد، تیم شیراز به مقام سوم ایران دست یافت. ناظم الشریعه از همین جا، باشگاه صدرا را تاسیس کرد که به گفته او، قدیمی ترین باشگاه فوتسال ایران محسوب می شود.

او در مورد انگیزه حرکت از فوتبال به فوتسال توضیح می دهد که در سازمان محل کارش، فوتبال به دلیل هزینه بر بودن رد شد و آنها به سراغ فوتسال رفتند که مقرون به صرفه بود. گرچه او فکر می کرد این رشته به دلیل صرفه اقتصادی شرایط خوبی خواهد یافت، اما هرگز تصور نمی کرد تا این حد رشد کند. با وجود قراردادهای کلان امروز فوتبال، او حسرت فوتبالیست شدن را نمی خورد و معتقد است مسیر فوتسال اتفاقات خوبی را برایش رقم زده است.

نقطه ای که ناظم الشریعه را به ادامه راه در فوتسال متقاعد کرد، کسب مقام چهارم در میان چهل تیم در سال ۱۳۷۶ بود. حضور بازیکنان با استعدادی مانند مهدی رجب زاده، محمد منصوری و صادق مرادی در تیمش، او را متوجه تکنیک غنی موجود در فوتسال ایران کرد. او با معرفی ۲۱ بازیکن به رده های مختلف تیم های ملی، دریافت که می توان با کار شایسته، فوتسال را به رویاهای بزرگ رساند.

 فلسفه مربیگری: سرعت، تاکتیک و تمرکز بر ذاتیات

اولین تجربه رسمی مربیگری او در دهه ۸۰ با تیم ملی امید ایران رقم خورد. این فرصت در سال ۱۳۸۲ با دعوت آقای درودگر فراهم شد که یکی از دلایل اصلی آن، توانایی ناظم الشریعه در معرفی بازیکنان جوان به تیم ملی بزرگسالان بود. در این دوره، بازیکنانی مانند نظری، طاهری و سلطانی جذب تیم ملی شدند.

ناظم الشریعه تفاوت نسل بازیکنان گذشته و امروز را در شرایط کاری محدود نسل قبل می داند. او معتقد است بازیکنان گذشته با وجود امکانات کمتر، تکنیک غنی تری داشتند، زیرا اساس انتخاب در آن زمان بیشتر بر توانایی «دریبل زدن» بود. در حالی که فوتسال امروز بیشتر بر اصول تاکتیکی استوار است و تیم های اروپای شرقی نمونه های بارز اتکای به تاکتیک هستند تا بازیکنان دریبل زن.

فلسفه مربیگری او بر مبنای سرعت و تصمیم گیری در لحظه استوار است. او می گوید سرعت، به خصوص سرعت عکس العمل، یک امتیاز ذاتی است و تربیت افراد در این زمینه محدودیت دارد. او که خود به بازی هجومی، سرعت و گلزنی علاقه دارد، همین شیوه را در تیم های تحت هدایتش پیاده کرده است. او همچنین نکته مهمی را مطرح می کند: «فوتسال زندگی من نیست.» او فوتسال را دوست دارد و آن را پیگیری می کند، اما معتقد است دنیا چیزهای زیباتری هم دارد و زندگی خود را وقف این رشته نکرده است.

او درباره کشف استعداد می گوید: در باشگاه، دامنه حرکت گسترده تر است و می تواند هم کشف و هم شکوفا کند، اما در تیم ملی، وظیفه اصلی شکوفا کردن استعدادهایی است که مربیان دیگر کشف کرده اند. او از شکوفا کردن استعدادهایی چون مسلم اولادقباد و سعید احمدعباسی به عنوان مثال نام می برد.

وی در واکنش به انتقاد سالار آقاپور مبنی بر کم بازی دادن به او در تیم ملی، ضمن تبریک به آقاپور برای عنوان بهترین بازیکن سال آسیا، توضیح داد که او را با وجود حمایت اولیه و معرفی به مس سونگون، در دو تورنمنت بزرگ بازی داده، اما به دلیل پاسخ ندادن به انتظارات فنی، نتوانسته است حق بازیکن دیگری را در جام جهانی از بین ببرد. او تاکید می کند که وظیفه اش را درست انجام داده است.

 جام جهانی ۲۰۱۶: شاهکار همدلی و شکستن طلسم

ناظم الشریعه در سال ۱۳۹۳ به عنوان دستیار خسوس کاندلاس وارد تیم ملی بزرگسالان شد. حضور او به پیشنهاد مربی وقت و برای حفظ زنجیره انتقال بازیکنان جوان به تیم ملی بود. پس از قطع همکاری کاندلاس، فدراسیون فوتبال وقت (آقای کفاشیان) او را به عنوان سرمربی تیم بزرگسالان انتخاب کرد.

او در اولین روزهای حضورش به عنوان سرمربی، هدف اصلی را تدوین یک برنامه مدون و تقویم منظم برای بهره گیری از استعدادهای موجود دانست. تیم ملی فوتسال قبل از او سال ها بود که در جام ملت ها و جام جهانی نتیجه مطلوب نگرفته بود.

موفقیت تاریخی کسب مقام سومی جهان در جام جهانی ۲۰۱۶ کلمبیا، از نظر او، «ایجاد همدلی» میان بازیکنان بود. او علاوه بر کار فنی، تاکید ویژه ای بر کارهای روحی و روانی داشت تا تیم از درون به هم نریزد و درگیری های ذهنی ایجاد نشود.

دو ضعف بزرگ تیم، که با همکاری کادر فنی شناسایی شد، «تاکتیک» و «آمادگی جسمانی» بود. برای رفع این ضعف ها، آنها تمرکز ویژه ای بر بازی های تدارکاتی با کشورهای اروپای شرقی (مانند روسیه، اوکراین و کرواسی) گذاشتند تا بدن بازیکنان با بازی های فیزیکی سازگار شود. همچنین، اصرار بر یک تاکتیک واحد، به خصوص بازی مالکانه و تیکی تاکا، به عنوان برگ برنده در کنار تکنیک بازیکنان، نقطه قوت تیم شد.

او از پشت صحنه مسابقات می گوید که تیم با مشکلات عدیده ای از جمله مشکل البسه و زمان نامناسب اعزام مواجه بود؛ آنها تنها ۲۴ ساعت قبل از اولین بازی مقابل اسپانیا در کشور میزبان حضور یافتند. اما مهم ترین اتفاق، ماجرای بلیت برگشت بود. وقتی یکی از اعضای تیم قبل از بازی با برزیل با دستمال کاغذی مسیر برگشت را از او پرسید، ناظم الشریعه با عصبانیت به بازیکنان گفت: «فیفا دارد برای ما بلیت می گیرد، به شما بر نمی خورد؟» این شوک روانی و یادآوری اینکه بازی با برزیل (که ۲۹ گل زده بدون گل خورده داشت) می تواند آنها را جاودانه کند، باعث شد بازیکنان با رشادت بازی کنند و در نهایت برزیل افسانه ای را شکست دهند.

او با نقل قول مشهورش از جلسه قبل از بازی رده بندی با پرتغال، که از بازیکنان خواست فاصله «۲۰ سانتی» تا سکو را پر کنند تا جاودانه شوند، اهمیت دستیابی به این سکو را گوشزد کرد که در نهایت منجر به کسب مقام سوم جهان شد. پاداش فدراسیون فوتبال به گفته او، اندک بود و دولت نیز طبق روال هر ساله، سکه هایی را به تیم اهدا کرد.

 جام جهانی ۲۰۲۱ و جدایی تلخ: «رییس جمهور هم…»

عملکرد تیم ملی در جام جهانی ۲۰۲۱ لیتوانی که با حذف مقابل قزاقستان همراه شد، مورد انتقاد قرار گرفت. ناظم الشریعه با دفاع از خود، نقطه ضعف اصلی را «کمبود بازیکن در پست راس» و «فشار روحی و روانی» بالا بر بازیکنان می داند. او معتقد است محرومیت داور بازی با قزاقستان بعد از بازی، نشان می دهد حق ایران خورده شده است. همچنین، مصدومیت فرهاد فخیم و نبود محمد کشاورز و فرهاد توکلی باعث شد که فشار بیش از حدی بر بازیکنانی مانند مهدی جاوید وارد شود. او می گوید در فاصله ۶۰ روز مانده به جام جهانی، ۷۶ مطلب علیه او منتشر شده بود که نشان دهنده ریشه دار بودن مشکلات تیم از بیرون بوده است.

او صراحتا تاثیر اختلاف با محمدرضا سنگ سفیدی در بازی با آمریکا را در نتیجه نهایی صد در صد تایید می کند. این اختلاف به دلیل گوش ندادن سنگ سفیدی به دستور فنی مربی رخ داد و او بر اساس اعتقاد خود، تصمیم گرفت دیگر به سنگ سفیدی بازی ندهد.

اما تلخ ترین بخش ماجرا، نحوه برکناری او بود. پس از بازگشت از تورنمنت ایتالیا، رییس وقت فدراسیون فوتبال (شهاب الدین عزیزی خادم) در جلسه ای غیر رسمی به او می گوید که به وی رای نداده است. سپس در جلسه هیات رییسه، با وجود مخالفت سایر اعضا، رییس فدراسیون تصمیم به تغییر او می گیرد و به عنوان توجیه می گوید: «در ایران رییس جمهور هم بیش از ۸ سال نمی ماند!»

ناظم الشریعه با تاکید بر اینکه کسی به او زنگ نزد و حتی نامه ای هم برایش ارسال نشد، اعلام کرد که این خبر را از طریق سایت ها متوجه شده است و با وجود ۶ یا ۷ سال سربازی با افتخار برای تیم ملی، این رفتار را بسیار بد می داند.

او پس از آن به سراغ تجربه های بین المللی در عراق و کویت رفت و به شایعات «گران ترین سرمربی شدن» در کویت، اشاره کرد. او در عراق با وجود مشکلات سخت افزاری توانست سهمیه آسیا را کسب کند، اما به دلیل عدم اجرای تعهدات، جدا شد. در کویت نیز، به دلیل غرور بالای کویتی ها و دشواری ایجاد انگیزه مالی در آنها، نتوانست به همکاری ادامه دهد.

 نگاه به آینده فوتسال ایران: ضعف زیرساختی و نیاز به شخصیت

ناظم الشریعه در حال حاضر با تمرکز بر لیگ فوتسال ایران، بزرگترین ضعف این رشته را در زیرساخت ها و عدم شخصیت بخشی به آن می داند. او معتقد است کیفیت لیگ از لحاظ مربی و بازیکن بسیار بالا است، اما سالن های غیر استاندارد عامل اصلی تعداد بالای مصدومان هستند.

او بر پخش تلویزیونی مسابقات تاکید می کند که می تواند باعث دیده شدن فوتسال، افزایش انضباط و جذب افراد متمول به این رشته شود. وی می گوید: «تجارت برد – برد است»؛ باشگاه هایی که بدون دریافت کمکی تیمداری می کنند، چیزی به دست نمی آورند و همین باعث می شود دلسرد شوند و بروند. این را ضعف شخصیتی فوتسال ایران می داند.

او در مورد شکست تیم ملی در جام جهانی ۲۰۲۴ مقابل مراکش، ترجیح می دهد سکوت کند و می گوید: «اصلا سرمربی زاده شده ام» و در طول عمر مربیگری اش هرگز به عنوان دستیار بله قربان گو عمل نکرده است.

در پایان، ناظم الشریعه اعلام می کند که هیچ هدفی برای بازگشت به تیم ملی ایران ندارد و مشغول زندگی و کارهای عقب افتاده خود است. او معتقد است حضور در تیم ملی برای هر کسی افتخار است، اما «وقتی یک نفر را نمی خواهند، نباید آنجا بماند.»

ترکیب طلایی ناظم الشریعه

اگر قرار باشد بهترین ترکیب تاریخ فوتسال ایران را انتخاب کند، این بازیکنان در تیم اصلی او خواهند بود:

• دروازه بان: مصطفی نظری (و همچنین علی صمیمی)
• عقب گیر: محمد کشاورز
• فلنک ها: علی اصغر حسن زاده و احمد اسماعیل پور (و محمدرضا حیدریان)
• راس: وحید شمسایی (و مهدی جاوید)