قیماق (کاچی) برای مادران تازه زایمان کرده: یک سنت مقوی یا تهدیدی برای سلامت؟ شروط مصرف از دیدگاه متخصصان تغذیه

تایید علمی سنت کهن

دکتر سید علی موسوی جم، متخصص تغذیه، با اشاره به سابقه کهن استفاده از قیماق در استان هایی مانند کردستان، تاکید می کند که توجیهات علمی برای این سنت وجود دارد. فرایند زایمان چه به صورت طبیعی و چه سزارین، یک رویداد بسیار انرژی بر برای بدن مادر است که ذخایر قوای جسمانی او را به شدت کاهش می دهد.

وی توضیح می دهد که قیماق، به دلیل داشتن کالری و چربی متراکم و بالا، به عنوان یک منبع انرژی فوری و مقوی عمل می کند. این بمب انرژی می تواند به مادر کمک کند تا قوای جسمانی از دست رفته خود را در دوران نقاهت، با سرعت بیشتری بازیابی کند.

نقش قیماق در تغذیه دوران شیردهی

همچنین در چارچوب باورهای طب سنتی، اغلب بر نقش این خوراکی های پر کالری در افزایش کمیت و کیفیت شیر مادر تاکید می شود. این متخصص تغذیه، این باور سنتی را نیز تا حدی تایید می کند، اما دلیل ان را توضیح می دهد: «این اثر عمدتا ناشی از تامین کالری و چربی اضافی مورد نیاز بدن مادر برای فرآیند شیر سازی است.» در واقع، بدن برای تولید شیر کافی و مقوی، به انرژی بیشتری نیاز دارد و قیماق با تامین این نیاز اضافی، به طور غیر مستقیم به تولید شیر کمک می کند. در مجموع، استفاده از قیماق در روزهای اولیه پس از زایمان، برای بازگرداندن انرژی مادر، یک راهکار سریع و موثر به نظر می رسد.

هشدار تخصصی: خطر افراط و چربی های اشباع

اما نکته بسیار مهمی که دکتر موسوی جم بر ان تاکید می کند، بحث اعتدال است. مصرف قیماق، همانقدر که می تواند مقوی باشد، در صورت زیاده روی، خطرناک نیز هست. هشدار جدی این متخصص، متوجه چربی های اشباع موجود در این ماده غذایی است. قیماق، به دلیل داشتن مقادیر زیادی از این نوع چربی ها، می تواند باعث افزایش کلسترول بد (LDL) در خون مادر شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان هشدار می دهد که مصرف زیاد و بی رویه قیماق در درازمدت، نه تنها موجب افزایش وزن و چاقی می شود، بلکه می تواند خطر بروز مشکلات قلبی-عروقی را نیز به طور جدی افزایش دهد. به علاوه، وی به یک نکته گوارشی نیز اشاره می کند: «سیستم گوارش مادر در این دوران ممکن است حساس باشد و مصرف حجم زیادی از مواد غذایی سنگین و پرچرب، می تواند منجر به ناراحتی گوارشی گردد.» بنابراین، هرچند این خوراکی خوشمزه است، اما مصرف ان باید کاملا تحت کنترل باشد.

کلید سلامت مادر: تعادل، تنوع و احتیاط

دکتر موسوی جم، در نهایت یک توصیه کاربردی و علمی ارائه می کند: نباید منافع فرهنگی و تغذیه ای این سنت را به طور کامل کنار گذاشت، بلکه باید ان را مدیریت کرد.

• مصرف محدود: مصرف مقدار کم و متعادلی از قیماق (در حد یک کاسه کوچک)، ان هم در روزهای اول پس از زایمان، می تواند مفید واقع شود.
• بخشی از رژیم کامل: قیماق به هیچ وجه نباید به عنوان پایه و اساس تغذیه مادر قرار گیرد. مادر باید رژیم غذایی کاملی داشته باشد که شامل منابع پروتئینی کم چرب، انواع میوه ها، سبزیجات و غلات کامل باشد تا همه ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدنش تامین شود.

گروه های پرخطر و ضرورت مشورت پزشکی

این متخصص تغذیه، به طور خاص به مادرانی که دارای سوابق پزشکی خاص هستند، هشدار می دهد. بانوانی که سابقه کلسترول بالا، چاقی، افزایش بیش از حد وزن گیری در دوران بارداری یا بیماری های قلبی دارند، باید در مصرف قیماق نهایت احتیاط را به خرج دهند و حتما پیش از گنجاندن ان در برنامه غذایی خود، با پزشک معالج یا متخصص تغذیه مشورت کنند.

راهکار های بهبود دهنده و جایگزین ها

برای افزایش فواید و کاهش مضرات احتمالی این خوراکی سنتی، متخصصان راهکار هایی را پیشنهاد می دهند:

• تغییر نوع ارد: بهتر است به جای استفاده از ارد سفید، از ارد کامل استفاده شود تا ارزش غذایی و فیبر ان افزایش یابد.
• تعدیل چربی: برای کاهش اثرات مضر چربی های اشباع موجود در روغن حیوانی که معمولا در تهیه قیماق به کار می رود، می توان مقدار این روغن را کاهش داد و در کنار ان از روغن زیتون یا کنجد استفاده کرد.
• افزودن مغزها: اضافه کردن پودر مغزهایی مانند گردو و بادام، می تواند ارزش تغذیه ای، پروتئینی و چربی های سالم ان را بالاتر ببرد.

دکتر موسوی جم در پایان، برای مادرانی که به دنبال جایگزین های مقوی و سهل الهضم تر هستند، گزینه هایی را نیز معرفی می کند: سوپ مرغ با عدس قرمز (دال عدس) و سبزیجات یا حلیم جو دوسر با شیر و پودر مغزها. این خوراکی ها هم انرژی از دست رفته را جبران می کنند، هم به راحتی هضم می شوند و هم به افزایش شیر مادر کمک می کنند. وی توصیه می کند که در صورت تمایل به مصرف قیماق، ان را به صورت محدود (روزی ۱ تا ۳ قاشق غذاخوری) و بعد از غذاهای مقوی ذکر شده استفاده کرد.