براساس گزارشهای رسمی، سرمایهگذاری جسورانه در کشور با رشد چشمگیری روبرو شده است. در سال ۱۴۰۳، اکوسیستم نوآوری ایران موفق به جذب ۱۶ هزار میلیارد تومان سرمایه شد که این رقم، نشاندهنده رشد پنج برابری نسبت به سال گذشته است. این افزایش قابل توجه، نشاندهنده پویایی و ظرفیت بالای شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر، صندوقهای پژوهش و فناوری و سکوهای تأمین مالی جمعی در ایران است.
تزریق سرمایه به استارتاپها و شرکتهای دانشبنیان
بر اساس این گزارش، ۱۱ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان از این مبلغ، از طریق سرمایهگذاری جسورانه مستقیم به شرکتهای دانشبنیان، فناور و استارتاپی تزریق شده است. همچنین، ۴ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان نیز به شکل مشارکت در پروژهها و بدون تصاحب سهام، سرمایهگذاری شده است.
نکته مهم: ۳۰ درصد از سرمایهگذاری خطرپذیر در حوزه استارتاپها و شرکتهای دانشبنیان انجام شده است.
بخش کوچکتری از این سرمایهگذاری، معادل یکهزار میلیارد تومان یا ۶.۳ درصد، از طریق سرمایهگذاری غیرمستقیم و مشارکت در تأسیس صندوقها، شرکتهای سرمایهگذاری جسورانه و سکوهای تأمین مالی جمعی انجام شده است.
نقش شرکتهای برتر در تأمین مالی نوآوری
در میان بازیگران فعال این حوزه، شرکت “حرکت اول” با حجم سرمایهگذاری ۴,۰۹۵ میلیارد ریال، بیشترین سهم از قراردادهای سرمایهگذاری خطرپذیر مستقیم را به خود اختصاص داده است. پس از آن، “پگاه دادهکاوان شریف (تپسل)” با ۳,۱۰۰ میلیارد ریال و “پیشگامان امین سرمایه پاسارگاد (شناسا)” با ۱,۱۱۰ میلیارد ریال در جایگاههای دوم و سوم قرار دارند.
نکات کلیدی:
- شرکت اول و تپسل در صدر سرمایهگذاران سال ۱۴۰۳ قرار دارند.
- رشد چشمگیر ۳ هزار و ۶۷۸ میلیارد تومانی سرمایهگذاریها به صورت سرمایهگذاری جسورانه مشترک، اعطا شده است.
- مبلغ ۲۲۸ میلیارد تومان نیز به عنوان خروج از سرمایهگذاریهای پیشین به ثبت رسیده است.
تحلیل آماری قراردادهای انجام شده نشان میدهد که ۵۱.۳ درصد از قراردادها در قالب مشارکت در پروژهها، ۳۶.۲۲ درصد به صورت قراردادهای سهامی، ۱۱.۵۸ درصد به شکل قراردادهای قابل تبدیل به سهام و ۰.۹۹ درصد از مدل حقالامتیاز (رویالتی) بودهاند.
فرآیند سرمایهگذاری در این اکوسیستم بهطور میانگین، ۱۰۳ روز زمان میبرد که شامل ۷۲ روز غربالگری اولیه، ۲۹ روز ارزیابی موشکافانه، ۱۵ روز عقد قرارداد و ۸ روز تا نخستین پرداخت است.
رشد ۴۰ درصدی در پرداخت تسهیلات
در سال ۱۴۰۳، مجموعاً ۴ هزار و۹۳۲ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است که نشاندهنده رشد ۴۰ درصدی نسبت به سال قبل است. این مبلغ از طریق ۱۲۶۵ فقره تسهیلات اعطا شده است و میانگین هر تسهیلات، ۳.۹ میلیارد تومان بوده است.
از نظر نوع تسهیلات، ۷۸.۱۱ درصد از آنها قرضالحسنه و حمایتی با نرخهای پایین (حدود ۴ درصد) برای تولید نمونههای اولیه بودهاند.
نکات مهم در مورد تسهیلات:
- مجموعاً ۴ هزار و ۹۳۲ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است.
- ۳۲.۴۱ درصد از تسهیلات به شکل جعاله و با هدف توسعه محصول یا افزایش سهم بازار پرداخت شده است.
- حدود ۴ درصد از تسهیلات در قالب لیزینگ برای تجاریسازی محصولات فناورانه اختصاص یافته و ۰.۰۱ درصد نیز به شکل استصناع پرداخت شدهاند.
چالشهای پیشروی حمایت ساختاری از سرمایهگذاران خطرپذیر
محمدحسین سجادی نیری، رئیس انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر کشور، در تحلیل این گزارش اعلام کرد که هرچند رشد زیستبوم نوآوری در سالهای اخیر قابل توجه بوده، اما چالشهای جدیدی نیز به همراه داشته است.
به گفته وی، صندوقهای پژوهش و فناوری اکنون به بازیگران بزرگ و تأثیرگذاری تبدیل شدهاند، در حالی که صندوقهای شرکتی (CVC) و سکوهای تأمین مالی جمعی نیز جایگاه پررنگتری یافتهاند. این نهادها در سال گذشته نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان تأمین مالی برای اکوسیستم فناوری انجام دادهاند.
او تأکید کرد ورود بیش از حد نهادهای نظارتی به حوزه صندوقهای پژوهش و فناوری، در حالی که سرمایه ثبتی کل آنها هنوز به ۸ هزار میلیارد تومان نرسیده، دخالتهای افراطی محسوب میشود و میتواند فعالیت این مجموعهها را محدود کند.
سجادینیری افزود: “افزایش عملکرد ضعیف تعداد محدودی از صندوقها در پرداخت ضمانتنامهها باعث شده تا فضای فعالیت سکوهای تامین مالی جمعی نیز تحتتاثیر قرار گیرد”.
