راههای طلایی برای تقویت پشتکار و مقاومت در مسیر موفقیت
تأثیر منفی فناوری بر پشتکار نسل جدید
پیش از ورود به مقطع تحصیلات تکمیلی، به تدریس تاریخ و ادبیات قرون وسطی در یک مدرسه کلاسیک کوچک مشغول بودم. این مدرسه از برنامهدرسی منسجم و معلمان متعهد برخوردار بود. همچنین خانوادهها به شکلی فعال در فرآیند یادگیری فرزندانشان مشارکت داشتند که این موضوع تأثیر بسزایی در نتایج آموزشی داشت.[1] با این حال، به راحتی میتوانستم دانشآموزانی که دسترسی نامحدود به آیفون و سایر صفحهنمایشها داشتند را شناسایی کنم. این دانشآموزان عموماً کمکنجکاوتر بودند، در انجام تکالیف خلاقانه مانند نوشتن داستان مشکل داشتند و از پشتکار کمتری برخوردار بودند. آنها به سادگی حواسپرتی پیدا میکردند و در انجام کارهای مستمر ناتوان بودند.
اکنون بیش از یک دهه از زمانی که برای اولینبار تأثیر منفی صفحهنمایشها بر دانشآموزان را مشاهده کردم میگذرد و جامعه ما در این سالها بیش از پیش درگیر فناوری و وابسته به دستگاههای دیجیتال شده است. جان برن-موردوچ، پژوهشگر ارشد مهمان در مدرسه اقتصاد لندن، اخیراً یافتههای مطالعه “درک آمریکا” (2024) را منتشر کرده که نشاندهنده کاهش قابلتوجه پشتکار و افزایش حواسپرتی در میان جوانان آمریکایی به دلیل استفاده نامحدود از اینترنت است.[2]
چرا پشتکار اهمیت دارد؟
پشتکار به معنای “پافشاری بر انجام کارهای خوب تا زمان تحقق آنها” است.[3] این ویژگی شامل استقامت و ثباتقدم در مواجهه با دشواریها میشود و یک فضیلت مهم محسوب میشود، زیرا دستیابی به امور ارزشمند (مانند انجام پروژههای کاری معنادار، مطالعه کتابهای مفید و تربیت فرزندان) معمولاً زمانبر است. روابط انسانی نیازمند پشتکار است و شهروندی خوب مستلزم توانایی “ثباتقدم” در گفتگوهای دشوار است. همچنین، توانایی انجام یک کار و به پایان رساندن آن بخش مهمی از آزادی انسانی محسوب میشود. شاید هیچکس ما را مجبور به انجام کاری نکند، اما اگر بیش از حد بیثبات یا مردد باشیم و نتوانیم اهداف خود را محقق کنیم، در واقع آزاد نیستیم.[4]
به همین دلایل، کاهش پشتکار یک مشکل جدی است. خوشبختانه، لازم نیست شاهد افول این ویژگی ارزشمند باشیم. میتوانیم به شکل آگاهانه پشتکار را در خود و دانشآموزان پرورش دهیم. برخی راهکارهای عملی برای این منظور عبارتند از:
۱. مراقب تمرینهای روزانه خود باشید
ما در فضایی دیجیتال زندگی میکنیم که محتوا را در قالبهای کوتاه و فوری (مانند تیکتاک، اینستاگرام و ایکس/توییتر) ارائه میدهد. این فضاهای جذاب و پرزرقوبرق، توجه ما را تضعیف میکنند و ما را به انتظار تحریک مداوم با حداقل تفکر عادت میدهند. امکان برونسپاری برخی فرآیندهای شناختی به رباتهای چت و هوش مصنوعی، این وضعیت را بدتر کرده است، زیرا افراد به کلی از تفکر مستمر اجتناب میکنند. همه چیز سریع است – حتی سرعت از دست دادن تمرکز و تسلیم شدن.
امروزه ۸۱ درصد از کودکان زیر ۱۳ سال دستگاههای شخصی دارند و ۵۴ درصد از مراقبان گزارش میدهند که فرزندانشان به صفحهنمایشها معتاد هستند.[5] این کودکان تقریباً تمام روز درگیر فعالیتی شکلدهنده هستند که توجه آنها را تضعیف میکند. جای تعجب نیست که آنها برای انجام کارهایی که نیازمند تمرکز پایدار هستند، مجهز نیستند.
بنابراین، اولین هشدار این است که رابطه خود با صفحهنمایشها را بررسی کنید و ارزیابی کنید که چگونه این ابزارها توجه شما را آموزش میدهند. بدیهی است که سپری کردن ساعتها وقت در روز برای مصرف منفعلانه محتوای کوتاه، تأثیر منفی بر شخصیت ما خواهد داشت.
۲. ثباتقدم را تمرین کنید
استابیلیتاس لوکی روشی بود که توسط “پدران صحرا” – گروهی از راهبان مسیحی زاهد در مصر و بینالنهرین در قرون سوم تا هفتم میلادی – به کار گرفته میشد. این روش شامل “ثبات در مکان” یا آموزش “ضعف جسمانی و بیثباتی اراده” برای باقی ماندن بر سر کار بود. برای مثال، هنگام انجام کارهای یدی، توجه خود را بر وظیفه پیشرو متمرکز میکردند و “ثبات در مکان” را تمرین میکردند تا از تسلیم شدن یا پرتشدن ذهن به موضوعات دیگر جلوگیری کنند.[6] معادل ورزشی امروزی این روش، باقی ماندن در مسیر دویدن طولانیمدت است، بدون آن که ذهن از صحنه خارج شود یا فرد تسلیم شود.
فضیلتها از طریق تمرین به دست میآیند. برای بودن باید انجام دهیم. این بدان معناست که باید زمان کافی برای تمرین پشتکار اختصاص دهیم. میتوانیم این کار را در تمرینات ورزشی (“ثبات در مکان” هنگام دویدن) انجام دهیم یا توجه خود را برای مدتی طولانی به مطالعه، نوشتن یا باغبانی معطوف کنیم. هدف مقابله با دامنه توجه کوتاهی است که در فضای دیجیتال تقویت میشود.
۳. رویکردی ورزشگونه برای رشد شخصیت داشته باشید
گاهی دانشجویانم به من میگویند که مطالعه متون درسی برایشان دشوار است، بنابراین خود را غیرخواننده میدانند و تسلیم میشوند. اما همانطور که در اولین روز تمرین در باشگاه، وزنه ۷۵ پوندی بلند نمیکنید یا در اولین دویدن خود ماراتن نمیدوید، نباید انتظار داشته باشید که در اولین تلاش، یک مقاله کامل را مطالعه کنید. باید به آرامی شروع کنید – خود را در جایگاه فعلیتان بپذیرید و سپس به تدریج زمان مطالعه را با افزایش توجهتان افزایش دهید. پشتکار نیازمند تمرین است و تمرین زمانبر است.
به خاطر داشته باشید که وضعیت فعلی شما تعریف نهایی شخصیتتان نیست. فقط به این دلیل که اکنون فردی بیثبات هستید، به این معنا نیست که برای همیشه از پشتکار فکری محروم خواهید بود. اما پرورش این فضیلت نیازمند زمان و تمرین آگاهانه است. داشتن ذهنیتی ورزشگونه برای رشد فضیلتها میتواند کمککننده باشد.
فرهنگ اشباعشده از صفحهنمایش
فرهنگ امروزی ما که مملو از صفحهنمایشهاست، از نظر توجه در وضعیت نگرانکنندهای قرار دارد و آمارهای کاهش پشتکار نگرانیآفرین هستند. با این حال، میتوانیم با تمرکز بر پرورش این فضیلت، بخشی از این آسیبها را جبران کنیم.
